Turizmin Destinasyon Üzerindeki Etkileri

Turizm bir destinasyon için o bölgenin kalkınması ve daha iyi bir gelecek için bir değişim aracı olarak görülmekle birlikte genel bir refah ve zenginlik anlamına gelmektedir. Ayrıca, turizm bir destinasyon için, gelir yaratıcı, istihdam arttırıcı, döviz sağlayıcı, alt yapıyı geliştirmesi, ödemeler dengesine olan olumlu etkisi ve milli geliri, bölgesel kalkınmayı arttırıcı etkisi, yoksulluğu azaltıcı etkisi, eğitim düzeyi ve okuryazar oranını arttırıcı etkisi, vergi gelirleri sağlayıcı etkisi, kültürler arası etkileşim, yaşam standardını arttırması gibi bir çok etkisi vardır (Anand, 1997: 183; Usta, 2002: 3; Raina, 2005: 83).

Bu olumlu etkilere karşılık bazı turistik tüketim ürünlerinin ithal edilmesi, turistik harcamaların yerel düzeyde enflasyonist baskısı, turizmin mevsimlik özelliğinin ortaya çıkardığı önemli sorunlar, doğanın tahrip edilmesi, yerel halkın gelenek ve göreneklerinde değişimler meydana gelmesi, turistler örnek alınarak fazla harcama eğilimleri gibi olumsuz etkiler söz konusudur (Olalı, 1990: 20; Usta, 2002: 34). Turistlerin yerel ulaşıma, sahillere ve doğaya zarar vermesi, turist davranışlarının yerel halkın gelenek ve göreneklerine aykırı olması, suç oranlarındaki artış, uçuşların sebep olduğu gürültü kirliliği turizmin olumsuz etkileri olarak kabul edilmektedir (Mak, 2004: 10).

2.2.8.1. Turizmin Destinasyon Üzerindeki Ekonomik Etkileri

Turizm sektörünün destinasyon üzerindeki ekonomik etkileri arasında; ülkesel ve bölgesel ekonomik kalkınmaya olan etkisi, turizm hareketlerinin döviz arzını arttırarak dış ödemeler dengesine olan etkisi, ekonomik canlılık kazandırması, milli gelir üzerine katma değer etkisi oluşturması, yatırımları teşvik etmesi, devletin gelirlerini arttırıcı rolü, bölgeler arası dengeli kalkınmaya imkan vermesi, istihdam

yaratıcı ve istihdamı arttırıcı etkisi, iç fiyatlara ve diğer sektörlere olan olumlu katkısı, yerel ve merkezi kamu gelirlerini arttırıcı etkisi, alt yapı imkanlarının geliştirici etkisi sayılabilir (Usta, 2002: 84; Avcıkurt, 2003: 26; Kozak, Kozak ve Kozak, 2006: 77).

Turizm sektörünün destinasyon üzerine olumlu ekonomik etkilerinin yanı sıra bir takım olumsuz ekonomik etkileri de mevcuttur. Bunlar; fırsat maliyeti, bölgesel enflasyonun artması, ekonomik faaliyetlerinde yapısal değişikliklere sebep olması (üretim ekonomisinin yerini turizm ekonomisinin alması gibi), turizme aşrı bağımlılık, dışalım eğilimlerinin artması, yabancı işgücü istihdamı, dış ülkelere bağımlılık, kamu hizmetlerinde artış, üretimin mevsimlik olması ve yatırımlardaki geri dönüş oranının düşük olması sayılabilir (Kozak vd., 2006: 86).

2.2.8.2. Turizmin Destinasyon Üzerindeki Sosyo-Kültürel Etkileri

Turizm, birbirinden farklı özelliklere sahip toplumların birbirleriyle etkileşim içerisinde olmaları sebebiyle faklı kültür, gelenek, görenek ve bilgi düzeyleri arasında etkileşime yol açan sosyal olaylar bütünüdür. Bu nedenle, geniş kapsamlı ve iyi planlanmış bilinçli turizm faaliyetleri farklı düşünce, dil ve diğer kültürel özelliklere sahip insanların arasındaki etkileşimi sağlayan bir köprü görevi görmektedir (Usta, 2002: 79).

Bölgeyi ziyarete gelen turistler ile yerel halk arasında iletişim ve etkileşim sonucunda hoşgörü ortamının gelişmesi, kadın hakları konusunda bilincin artması, yeni toplumsal kurumların ortaya çıkması, yeni mesleklerin ortaya çıkması, kırsal bölgelerin gelişmesi, boş zaman kullanım alışkanlığının gelişmesi, temizlik bilincinin gelişmesi, yerel halkın tarihi ve kültürel değerlere sahip çıkması, insanları yabancı dil öğrenmeye yönlendirmesi, aile bağlarını güçlendirme gibi olumlu sosyo-kültürel etkileri vardır (Kozak vd., 2006: 93-94).

Turistlerin çoğu, tatil psikolojisinden doğan rahatlık içinde, günlük yaşamın en basit kurallarına dahi uymakta zorlanmakta ve karışıklığa sebep olmakta, her şeyin kendileri için serbest olduğunu düşünmektedirler (Usta, 2002: 102). Yabancı turistlerin ziyaret ettikleri destinasyon gelişmekte olan bir ülke ya da bölge ise yöre insanının ulaşamadığı belirli standartlarda donanım ve hizmetten

yararlanamamaktadırlar. Bu durum bazen turistlere yönelik memnuniyetsizliğe ve ayrımcılık duygusunun güçlenmesine ve olumsuz tutumlara neden olmaktadır (Avcıkurt, 2003: 85).

Turizmin, destinasyonların toplumsal yapısı üzerine, yabancı düşmanlığını arttırma, kültürün ticarileşmesi, suç oranlarında artışa neden olma, değer yargıları, manevi kriterler, gelenek ve göreneklerde değişimlere neden olma, turistleri taklit gibi olumsuz etkileri bulunmaktadır (Usta, 2002: 78; Kozak vd., 2006: 95; Dinçer ve Ertuğral, 2009: 61). Toplumun turizme ve turistlere karşı olan tutumları zamanla heves ve memnuniyetten duyarsızlık ve kızgınlığa doğru bir değişiklik gösterebilir (Wahab, 2005: 122).

2.2.8.3. Turizmin Destinasyon Üzerindeki Çevresel Etkileri

Çevre denilince sadece doğa, hava, toprak, su, bitki ve hayvan çeşitliliğinin yanı sıra insanlar, onların eserleri, insanların yaşamlarını etkileyen ekonomik, sosyal ve kültürel şartlar çevreyi oluşturan unsurlar arasında sayılabilir. Turizmin destinasyonun fiziksel çevresi üzerindeki olumlu etkileri arasında; çevre bilincinin ve kalitesinin artması, doğal alanların korunması, arkeolojik ve tarihi mekanların korunması, mimari tarzın korunması, altyapının iyileştirilmesi sayılabilir (Avcıkurt, 2003: 33). Ayrıca, turistlerin çevresel konulardaki bilinçli tutumu ziyaret ettikleri destinasyondaki çevrenin korunmasına katkı sağlar, şehir ve kasabalardaki terk edilmiş binalara yeni kullanım imkanları sağlayarak ziyaretçiler için yeni çekicilikler oluşturur, doğal çevre ve yaban hayatın korunmasında hükümetler için motivasyonlar sağlar (Demir ve Çevirgen, 2006: 135).

Çevresel değerler üzerinde oluşan kirlilik türleri; hava kirliliği, su kirliliği, küresek ısınma ve iklim değişikliği, flora ve faunada bozulma, kültürel çevrede bozulma, görüntü, ses kirliliği örnek verilebilir (Demir ve Çevirgen, 2006: 88-89; Kahraman ve Türkay, 2009: 22-28). Sürdürülebilir turizm ve kalkınma öğesi olan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) bütün bu çevresel olumsuzlukların önlenmesinde önemli bir araçtır ve etkin kullanılması gerekmektedir (Kahraman ve Türkay, 2009: 66). Destinasyonlarda turizm sezonu ile birlikte yoğun turist akını nedeniyle kişi başına düşen atık üretimi artmakta ve altyapı yetersiz kalmaktadır

(Koyunoğlu, 2003: 69). Turistik tesislerin plansız ve kontrolsüz yapımı, düzenli olarak denetlenmemesi ve yoğun yapılaşma sonucu çevreyi tahrip etmektedir (Usta, 2002:139; Kozak vd., 2006: 100).

Doğal kaynaklar üzerinde insanların zarar verici aktiviteleri ve iklim değişikliği destinasyonlarda sürdürülebilirliği en önemli odak noktası haline getirmiştir (Tseane, 2009: 378). 1978'de Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) turizmin çevreye verdiği baskı ve zararları; çevrenin yeniden yapılandırılmasına neden olan değişiklikler, çöp atıkların birikmesi, turistik aktiviteler ve nüfus etkileri olarak belirlemişlerdir (Malhotra, 1997: 129).