Turizm taşıma kapasitesinin boyutları ve bakış açıları 53 

Williams ve Gill (1994), taşıma kapasitesi tartışmasını dört temel unsur üzerine dayandırdıklarını belirtmektedir:

 Turizm çeşitli biçimlerde değişim için katalizördür ve ekonomik, sosyal ve çevresel fayda ve zararları beraberinde getirir.

 Turizm için arzu edilen şartlar belirlenebilir, bunun dışında turizm yerel nüfus ya da ziyaretçiler ya da her ikisi için sürekli değildir.

 Arzu edilen şartlar sabit değildir, yerel koşullar üzerinde turizmin etkisinin anlaşılmasının yanı sıra coğrafyaya bağlı olarak ve geçici bir süreliğine yerel ekonomik, sosyal, politik ve çevresel şartlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir ve

 Arzu edilen şartlarla birlikte, turizmin sebep olduğu değişiklik/etkinin yönünü ve oranını kontrol edebilen işletme stratejileri oluşturulabilir ve uygulanabilir.

Tüm bu sayılan sebeplerden yola çıkarak turizm taşıma kapasitesi kavramının faydalarının olduğunu söylemek mümkündür, fakat bu kavramın, geleneksel bir şekilde, bir bakış açısına dayanarak mutlak ve kısıtlayıcı bir değer belirleme çabası sorunun çözümlenmesi ve alanında uygulaması aşamasının gelişmesine çok az katkı sağlar. (Williams ve Gill, 1991 ve 1994).

Turizm taşıma kapasitesi “zor”, nesnel ya da ölçülebilir boyutlar ve “zayıf” ya da daha öznel, niteliksel bakış açıları arasında bölünen tüm bu turizm unsurlarının gerçek anlamda bir şebekesi ya da ağıdır. Ölçülebilir yönler çevre, ekonomi ve fiziksel alan ve altyapı ile ne kadar çok ilgilenirse; niteliksel unsurlar turizm faaliyetinin “yerli halk ve misafirler” ile “işletmecilerin” diğer beş unsuru gerçekten kontrol etme istekliliği ya da yeteneği arasındaki ilişki üzerindeki gerçek ve algılanan etkisi ile o kadar çok ilgilenir. Ayrıca, bunların her biri, herhangi bir ya da tüm kapasite niteliklerini etkilerken, mekâna göre ve zamanla değişiklik gösterebilir. O halde, bu

“kapasite ağının” her bir bölümü ya da alt sistemi kendi kapasite nitelikleri açısından tanımlanabilir (Glasson ve ark., 1995).

Doğal çevrenin turist kullanımına cevap verme yeterliliği ile ilgili kısım turizm taşıma kapasitesinin çevresel boyutudur. Ziyaretçi faaliyetinin flora, fauna, topraklar, alandaki hava ve su kalitesi üzerindeki etkilerini tanımlamaktadır. Bu çevresel unsur, doğal ortamların sürekli ziyaretçi kullanımına tolerans düzeylerine ilişkin çalışmalarında en iyi şekilde görülebilir. Flora ve fauna çeşitliliğine zarar vermekte, kirliliğe yol açmakta, erozyon yaratmakta ve doğal kaynakları olumsuz olarak etkilemektedir (Simon ve ark., 2004).

Bir alandaki kullanılabilir temel altyapı ve tesisler taşıma kapasitesinin fiziksel boyutu ile ilgilidir. Su kaynaklarının, kanalizasyon kapasitesinin, enerji kaynaklarının, park imkânının, yerel ulaşım sorunlarının, konaklama tedariki ve diğer ziyaretçi hizmetlerinin ve gezip görülecek yerlerin nitelik ve niceliği gibi konuları tanımlar. Fiziksel kapasite artan talep ve daha fazla ziyaretçi sayısının etkisini bu hizmetlerin verimli bir şekilde faaliyet gösterme yeterliliği ile ilişkilendirir. Ziyaretçi sayılarının aşırı bir hizmet yüklemesine sebep olduğu örnekler dönemsel su sıkıntısı, kanalizasyon sorunları, aşırı trafik sıkışıklığı ve yerel enerji sıkıntılarını içermektedir (Glasson ve ark., 1995).

Taşıma kapasitesinin ekonomik boyutu, turizmin sezonluk olması ve bunun varış yerindeki genel ekonomi ve iş gücü üzerindeki etkisi ile de ilgilidir. Yerel hizmet veren yerlerin (ör: manavlar, kasaplar) hediyelik eşya satan yerler ve kafelerle yer değiştirmesi, turist sezonuna bağlı olarak yerel istihdam düzeylerindeki önemli değişiklikler, turist talebini karşılamak için “yabancı” iş gücünün ithalini ve turizm talebindeki eğilimlere bağlı olarak yerel ekonomik zenginlikteki dalgalanmalar gibi alanın ekonomik kapasitesinin aşılmış olduğu durumların örneklerini içermektedir. (Glasson ve ark., 1995).

Turisti ve toplumu ilgilendiren yönler, taşıma kapasitesinin toplumsal ya da sosyal açıdan bakışı ile ilgilidir. Her iki grubun da ihtiyaçları söz konusudur ve bu ihtiyaçların ortak bir şekilde giderilmesi gerekir. (Anderson ve ark., 2000). Alanlar, “ziyaretçi” kapasitesi gibi genel ziyaretçi toleransları açısından değişiklik gösterebilir ve hem sezona göre hem de mekâna göre değişebilir. Yerli halkın, turizmden kaynaklanan sosyal olumsuzlukları kabul edilemez seviyede algıladıkları noktanın, turizmin sosyal ve kültürel etkilerini değerlendirmede temel bir kavram olarak kullanılabileceği ifade edilmiştir (Coltman, 1989). İlgili temel konular özel yaşam sınırları, ziyaretçi davranışı

bakış açısı, yerel sakinler ve turistler arasındaki iletişim düzeyi ve kâr dağılımıdır. Topluluğun turizme olan toleransının aşıldığı durumlarda, trafik sıkışıklığı, gürültü, toplumda kalabalıklaşma ve kültürel olarak kabul edilemez davranışlar yüzünden turistlere genel bir kızgınlık ve turistleri sevmeme hali, aşırı şişirilmiş fiyatlarla turistlerin suistimal edilmesi ve son aşamada da, açık bir saldırı ya da turistlerin fiziksel olarak suistimal edilmesi durumu ortaya çıkar (Glasson ve ark., 1995).

Bir alandaki ziyaretçi memnuniyetini etkileyen unsurlar ziyaretçi ya da turist açısından göz önünde bulundurur. Bir alanın ziyaretçi sayılarını arttırmaya bağlı olarak kaliteli bir ziyaretçi deneyimi sağlama yeterliliğini tanımlar. Her bir birey, temel olarak farklı zamanlarda, farklı faaliyetler için arzu edilen etkileşimin türüne bağlı olan kullanım sıklığı tercihi açısından farklılık gösterir (Wager,1964; Bury,1976). Ziyaretçi kapasitesi, herhangi bir sayıdaki sebep yüzünden, piyasa talebinde fark edilebilir bir azalmanın olduğu noktadır. Ziyaretçi kapasitesinin aşıldığı birkaç örnekte, daha sosyal bir turist piyasasına genel bir yönelme, hizmet ve rahatlık standartlarında düşüş ve kısalan bir turist sezonu görülür (Glasson ve ark., 1995).

Bir alanın siyasi kapasitesi ya da yönetim yeterliliği açısından bakış açısı; bir alanın yerel turizm işletmesini yönlendirme ve turizm işletmesi ile iş birliği yapmak için örgütsel yeterliliği üzerinde yoğunlaşır. Turizm, tek bir yetki alanı hakkında konuşulamayacak kadar çok parçalı bir endüstridir. Bir alanın siyasi kapasitesi bu yüzden mevcut piyasa düzenin, piyasa eğilimlerinin ve piyasa memnuniyetinin anlaşımla düzeyinin yanı sıra kamu ve özel sektörler arasındaki açık işbirliği düzeyi, karar alma sürecine yerel sakinlerin dâhil edilme düzeyi ile gösterilir. Bu yerel turizm endüstrisini etkili bir şekilde yönetmek için gereken yeterli politikaların varlığı ya da yokluğu ile görülür. Ayrıca, endüstrinin kısa dönemli hedeflerin ötesine bakma ve diğer beş kapasite unsurunu düzenlemek ve kontrol etmek için uzun vadeli hedefler oluşturma istekliliği ya da yetkinliği ile de ilgilidir. Siyasi bir yetersizliğin görüldüğü örneklerde, piyasa tarafından yönlendirilen yerel turizm endüstrilerine, yalnızca var olan ya da olası bir turist talebini karşılamak üzere geliştirilmiş ürünlere, piyasa ya da reklam sorunlarının baskın olduğu yerel politikalar ve turizm stratejilerine ve tutarsız turist hizmet kaynaklarına ve tesislere sahip varış yerleri ortaya çıkar (Glasson ve ark., 1995). Kapasite ağının her bir unsuru, her varış noktasında aynı öneme sahip olmayabilir. Herhangi bir yerde ev sahiplerinin turistleri kabullenmesi ya da ziyaretçilere olan tepkileri, varış yerinin turist veriminin bir parçası olup olmayacağını belirleyebilirken, bazı alanlarda ekonomik yön, turizm gelişiminin varış yerine hiçbir

şekilde mali kazanç sağlamayacak kadar yüksek orandaki ithalatların yapılmasını gerektirdiği durumlarda kısıtlayıcı unsur olabilir. “Kapasite ağının” bu yönlerinden herhangi biri, bir diğerinden daha önemli bir role sahip olabilirken, her biri varış yerinin genel turizm taşıma kapasitesi çerçevesinde değerlendirilmelidir (Glasson ve ark., 1995).