Turizm ve Coğrafi Görünüm

Coğrafi görünüm, çevremizde yer alan fiziki ve beşeri unsurlar ile bunların zihnimizde yarattığı imgeleri içermektedir. Bu anlamda coğrafi görünümün tüm bileşenleri aynı zamanda turizm çekiciliklerine karşılık gelmektedir. Coğrafi görünümün, ziyaret edilen bir destinasyonda aranan ya da ortaya çıkan çeşitli deneyimlerdeki öneminin olağanüstü olması (Terkenli vd., 2019) nedeniyle onu iyi anlamak turizm ile ilgili pek çok konuda aydınlatıcı olacaktır. Bu nedenle coğrafi görünüm turizm araştırmalarının ayrılmaz parçalarından biridir (Jacobsen, 2007;

Knudsen vd., 2008).

Literatürde coğrafi görünüm ile ilgili farklı tanımlara rastlanılmaktadır. Coğrafi görünüm, yalnızca gözle gördüğümüz değil aynı zamanda zihnimizdekilerdir (Meinig, 1979). Coğrafi görünüm farkında olmadan yazdığımız biyografimiz (Lewis, 1979), çevremizde olanların tümünü kapsayan her şey (Lowenthal, 1986) veya insan deneyimlerinin görsel ve estetik boyutudur (Tuan, 1979). Sauer (1963)’e göre coğrafi görünüm, kültürün bir faktör, doğal ortamın ise bir araç olduğu bir üründür. Coğrafi görünüm, topluma, sosyal gruba ve tarihsel döneme göre farklılık göstermektedir (Urry, 2002). Holloway ve Hubbard (2001) coğrafi görünüme ilişkin üç bakış açısı olduğunu ifade etmiştir. Bunlar, dünyanın gözlemlenebilir yüzeyi olarak coğrafi görünüm; çevre ve toplum arasındaki ilişkinin sonucu üretilen gözle görülür coğrafi görünüm ve ortak anlam sistemleri ile temsil edilen coğrafi görünümdür. Coğrafi görünüm literatürünün turizm çalışmalarına dahil edilmesi, turizmde coğrafyanın rolünü netleştirmektedir (Knudsen vd., 2007).

Turizmde coğrafi görünüm herhangi bir destinasyonun beşeri ve fiziki coğrafya özellikleri ile bu unsurlara ilişkin turistlerin algısından oluşan çok boyutlu bir kavramdır. Ele alındığı disipline bağlı olarak çeşitli şekillerde kavramsallaştırılmaktadır.

Bununla birlikte turizmde coğrafi görünüm doğal, beşeri ve algısal görünüm olmak üzere üç boyutlu olarak ele alınabilir. Doğal görünüm doğrudan destinasyonun fiziki coğrafya özellikleri olan dağlar, ormanlar, akarsular, göller, yer şekilleri gibi bileşenlerden oluşmaktadır. Beşeri coğrafi görünüm insan müdahalesi ile ilişkili olup mimari, ulaşım, yemek ve giyim kuşam gibi özelliklerle karakterize edilebilir. Son olarak algısal coğrafi görünüm ise ifade edilen ilk iki bileşene ilişkin turistlerin algılarından oluşmaktadır.

Aynı zamanda turizmdeki kaynak ve çekiciliklerle ilişkili olan bu algılar turizm araştırmalarında giderek daha fazla yer bulur olmuştur.

3. Yöntem

Araştırmada doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

Doküman analizi, hem elektronik hem de basılı materyalleri incelemek veya değerlendirmek için kullanılan sistemli bir prosedürdür. Nitel araştırmalardaki diğer analitik yöntemler gibi doküman analizi de anlamı ortaya çıkarmak, anlayış kazanmak ve ampirik bilgiyi geliştirmek için verilerin incelenmesini ve yorumlanmasını gerektirmektedir (Corbin ve Strauss, 2008).

Google akademik veri tabanında ‘turizm ve coğrafi görünüm’,

‘turizm ve peyzaj’ ve ‘tourism and landscape’ anahtar kelimeleri ile inceleme yapılmıştır. Birincil literatür veri tabanı, araştırmacıların turizm ve coğrafi görünüm konusundaki araştırma ilgilerinden oluşturulmuştur. Ayrıca her makalenin kaynakçası incelenmiş ve konuyla ilgili diğer çalışmalara da ulaşılması bakımından kontrol sağlanmıştır. Anahtar kelimelere ve/veya özete dayalı ‘‘turizm ve coğrafi görünüm’’ ifadesinin kullanıldığı genel aramada, alanla doğrudan ilgisi olmayan çalışmalara da ulaşıldığı görülmüş ve bu çalışmalar araştırma kapsamı dışında tutulmuştur. İnceleme sonucunda 109 erişilebilen İngilizce makale araştırma kapsamına alınmıştır. Kapsamdaki makalelerden üçü Türkiye’de hazırlanmıştır. Makalelere araştırma konuları bağlamında içerik analizi uygulanmıştır. Literatürün okunması ve analizi çok sayıda farklı araştırma konularının listelenmesiyle başlamıştır. Daha

Turizm ve Coğrafi Görünüm Konulu Araştırmaların Çözümlemesi:

Mevcut Durum ve Eğilimler

sonra araştırma konuları ana temalar ve alt temalar bağlamında gruplandırılmıştır (Şekil 1).

Şekil 1. Doküman Analizinin Aşamaları

4. Bulgular

Turizm ve coğrafi görünüm ilişkisine ilişkin araştırmaların çözümlenmesine yönelik değerlendirmeye alınan çalışmalar dört tema altında gruplanmıştır. Bu temalar şu şekildedir: beşeri coğrafi görünüm, doğal coğrafi görünüm, algısal coğrafi görünüm ve coğrafi görünümün yönetimidir (Şekil 2).

Şekil 2. Coğrafi Görünüm ve Turizm İlişkisini Konu Alan Araştırmalardaki Temalar

Beşeri coğrafi görünüm ilgili yayın dizinde en dikkat çekici temalardan biridir. Bu tema kendi içinde kültürel, dilsel, kentsel ve insan ile olan etkileşim çerçevesinde dört alt tema ile ilişkilidir. Bu bağlamda kültürel coğrafi görünüm bir destinasyonun kültürü ile

Adım 1

"Tourism and landscape"

anahtar kelimeri kullanılarak literatür tarama

Adım 2

Açık kodlama

Adım 3

Odaklı kodlama

Alt tema ve temaların oluşturulması

Turizm Coğrafi ve Görünü

m Beşeri Coğrafi Görünüm

Doğal Coğrafi Görünüm

Algısal Coğrafi Görünüm Coğrafi

Görünüm Yönetimiün

olan tüm değişkenlerden oluşmaktadır. Bununla birlikte kültürel çeşitliliğin korunması ve kültürel mirasa ilişkin turistik kaynakların işlevselliği de bu alt tema altında değerlendirilen araştırma konularındandır. Beşeri coğrafi görünüme ilişkin diğer bir alt tema dildir. Dil, inanç ile birlikte kültürün en belirleyici ögelerinden biridir. Yer şekilleri, iklim, toprak yapısı gibi özellikler kent turizminde de önde gelen çekicilik kaynaklarına çoğu zaman karşılık gelmemektedir. Coğrafi görünüm açısından kentler kültürel coğrafi görünüme ilişkin araştırmalarda kırlara göre daha fazla araştırma konusu olmaktadır. Beşeri coğrafi görünüm temasına ilişkin son alt tema insan ve coğrafi görünüm etkileşimidir. Coğrafi görünüm insan tarafından üretilmekte ve anlamlandırılmaktadır. Aynı zamanda coğrafi görünüm insanı ve kültürünü etkilemektedir.

Doğal coğrafi görünüm bir destinasyonun fiziki coğrafya özelliklerinden oluşmaktadır. Bunlar su kaynakları, dağlar, ormanlar veya yer şekilleri olabilir. Doğal coğrafi görünüme ilişkin turizm araştırmalarında iki bileşene odaklanıldığı görülmektedir.

Bunlar bitki örtüsü ve yer şekilleridir. Bitki örtüsü bileşeni de kendi içinde çeşitlenmekte olup turizm araştırmalarında en dikkat çekici olarak ormanlara odaklanıldığı görülmektedir.

Şekil 3. Coğrafi Görünüm ve Turizm İlişkisini Konu Alan Araştırmalardaki Temalar

Algısal coğrafi görünüm herhangi bir coğrafi özelliğe ilişkin turistlerin algı ve tutumlarını kapsamaktadır. Bu anlamda turizm araştırmalarında iki alt tema öne çıkmaktadır. Bunlar kırsal yerleşmeler ve inanç merkezleridir. Bu anlamda kırlara ve inançla

• Kültürel

Turizm ve Coğrafi Görünüm Konulu Araştırmaların Çözümlemesi:

Mevcut Durum ve Eğilimler

ilişkili turizm faaliyetlerine yönelik algıların ve tutumları belirlenmesine yönelik araştırmaların mevcut olduğu görülmektedir.

Turizm ve coğrafi görünüm ilişkisini konu alan araştırmalara ilişkin son tema coğrafi görünümün yönetimidir. Bu tema kendi içinde planlama, koruma ve sürdürülebilirlik olmak üzere üç alt temaya ayrılmaktadır. Coğrafi görünüm bileşenlerinin turizmde nasıl işlevselleştirileceği turizm planlaması ve koruma araştırmalarında sıklıkla tartışılmaktadır. Turizmin gerek kültürel gerekse çevresel sürdürülebilirlik açısından zaman zaman bir tehdit olarak yorumlanması nedeniyle araştırmalarda coğrafi görünüm ve sürdürülebilirlik ilişkisi de önemli bir başlık durumundadır.