MEVCUT DURUM VE EĞİLİMLER
5. Sonuç ve Tartışma
Bu araştırma turizm ve coğrafi görünüme ilişkin araştırmaları konu almıştır. Bu bağlamda konuyla ilgili makalelerdeki araştırma eğilimlerini çözümlemek ve değerlendirmek amaçlanmıştır. İncelenen makalelerde beşerî coğrafi görünüm, doğal coğrafi görünüm, algısal coğrafi görünüm ve coğrafi görünümün yönetimi temalarına odaklanıldığı görülmüştür.
Beşerî coğrafi görünüm unsurlarından biri olan kültür herhangi bir toplumun yaşam tarzının tamamıdır. Bunlar yöreye özgü lezzetler, giyim-kuşam, mimari yapı veya ekonomik karakteristikler olabilir. Buna göre kültürel coğrafi görünüm ve turizm ile ilişkili araştırmalarda da destinasyonun kültürünü önceleyen ve bu özelliklerin turizmde markalaşma ve planlamada kullanılabilirliğine sıklıkla vurgu yapılmaktadır. Dilsel coğrafi görünüm ilgili literatürde yeni gelişmekte olan alanlardan biri olarak dikkat çekmektedir. Kültürün farklılaşmasında ifade edilen bileşenlere ek olarak yaş, cinsiyet, hane halkı özellikleri gibi sosyo-demografik değişkenler ile ikamet edilen yerleşmenin mekânsal özellikleri de belirleyicidir. Bu anlamda kır ve kent ayrımı kültürün yeniden üretiminde etkili farklılaşmalardan en görünür olanıdır.
Kır ve kentte gerçekleştirilen turizm hareketlerinin kent turizmi veya kır turizmi olarak kavramsallaştırılıyor olması da bu farklılaşmanın doğrudan kanıtlarındandır. Beşeri coğrafi görünüm açısından turizm araştırmalarında kentlere de odaklanıldığı
görülmektedir. Bu durum kentlerin gerek modern gerekse geleneksel mimari, ulaşım ve mutfak özellikleri gibi kültürel bileşenleri itibariyle insan müdahalesinin daha görünür olduğu yerleşmeler olmasından kaynaklanmaktadır. İnsan ve coğrafi görünüm sürekli bir etkileşim ve yeniden üretim sürecindedir.
Herhangi bir destinasyonun kültürüne ilişkin özellikler araştırmalar tarafından betimlenebilir, tanımlanabilir, gruplandırılabilir. Bununla birlikte bu özelliklerin turistler tarafından nasıl algılandığı ve anlamlandırıldığının bilinmesi o unsurun bir turistik değere dönüştürülmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle turizm araştırmalarında kültürel coğrafi görünüme ilişkin turist değerlendirmeleri de ilgili literatürde önemli yer tutmaktadır.
Doğal coğrafi görünüm içinde değerlendirilen bitki örtüsü dikkat çeken araştırma konularından biridir. Bu bağlamda ormanlar özellikle doğa turizmindeki en önemli kaynak ve çekiciliklerden birine karşılık geliyor olması itibariyle literatürde yer bulmaktadır. Benzer şekilde yer şekilleri de hem sunmuş oldukları manzara itibariyle hem de yer şekilleri ile ilişkili olarak gelişen çeşitli spor aktiviteleri ve alternatif turizm faaliyetleri ile ilişkili olarak turistik açıdan önemlidir. Bu nedenle yer şekilleri doğal coğrafi görünüm teması altında dikkate alınan bir alt tema olarak görünmektedir. Son olarak denizler, göller, akarsular veya şifalı sular gibi su kaynakları da herhangi bir destinasyonda termal turizm, deniz turizmi ve sağlık turizminin gelişimini mümkün kılabilir. Bu bağlamda su kaynakları da turizm ve coğrafi görünüm ilişkili araştırmalarda önemli yer tutmaktadır.
Algısal coğrafi görünüm teması kapsamında kır ve inanç alt temaları öne çıkmaktadır. Kırsal yerleşmeler kentlerin aksine geleneksel kültürün korunduğu, özgün kültürel manzaralar sunan yerleşmelerdir. Coğrafi görünüm bileşenleri açısından da kültüre ek olarak doğal çevre özelliklerinin görünür olduğu ifade edilebilir.
Bu anlamda kırların sahip olduğu zenginlik ve özgünlük bu alanlara ilişkin turistlerin algılarının nasıl olduğu sorusunu beraberinde getirmektedir. Bu nedenle ilgili yerleşmelere ilişkin algısal coğrafi görünümün belirlenmesi önemli bir araştırma konusudur. İnanç özneldir. İnançla ilişkili olarak gelişen turizm faaliyetleri ve turistlerin tutumlarının belirlenmesi de algısal coğrafi görünüm açısından sıklıkla araştırmalarda sorgulanmaktadır.
Turizm ve Coğrafi Görünüm Konulu Araştırmaların Çözümlemesi:
Mevcut Durum ve Eğilimler
Coğrafi görünümün yönetimi kapsamında planlama, koruma ve sürdürülebilirlikle ilgili konulara odaklanıldığı görülmektedir.
Coğrafi görünüm bir destinasyonun fiziki ve beşeri coğrafya özellikleri ile bunlara ilişkin algılardan oluşmaktadır. Buna göre coğrafi görünüm turizmdeki kaynak ve çekiciliklere karşılık gelmektedir. Dolayısıyla bu bileşenlerin turizmde nasıl işlevselleştirileceği turizm planlaması araştırmalarında sıklıkla tartışılmaktadır. Aynı zamanda bu bileşenler coğrafi görünümü koruma ile de ilişkili hale getirmektedir. Kalkınmanın bütününde olduğu gibi turizm planlamalarından da öncelikli yaklaşımlardan biri sürdürülebilirliktir.
Genel olarak bakıldığında 1980’li yıllarda kitle turizmi etkisinin turizm ve coğrafi görünüm çalışmalarına yansıdığı görülmektedir. 2000’li yıllara gelindiğinde ziyaretçi tercihlerinin mekânsal analizi merak konusu olmaya başlamıştır. Farklı turizm türlerinin coğrafi görünüme etkisi gündeme gelmiş ve koruma planlamaya yönelik çalışmalar yaygınlaşmaya başlamıştır.
Ziyaretçilerin coğrafi görünüm algısının ve coğrafi görünüme olan etkilerinin haritalanması üzerine çalışmalar da yoğunlaşmıştır.
2010’lu yıllara gelindiğinde yapılan çalışmalarda sürdürülebilirliğin daha çok ön plana çıktığı görülmektedir. Bu yıllarda eko turizm, kültürel mirasın korunması gibi çalışmalar artmıştır. Ayrıca kırsal turizm ve jeoturizm ile ilişkili çalışmalar da mevcuttur. Turizmin çevresel etkileri göz önünde bulundurulduğunda turizm gelişiminin coğrafi görünüm üzerine etkisinin yoğun olması konuyla ilgili çalışmaları da artırmıştır.
Hangi turizm türü olursa olsun sürdürülebilirlik ve koruma konularının ön plana çıktığı anlaşılmıştır. 2020’li yıllara yaklaştıkça coğrafi görünüm kalitesi, coğrafi görünümü koruma ve sürdürülebilir konuları coğrafi görünüm yönetiminde öne çıkmıştır.
Bu çalışma sayesinde turizm ve coğrafi görüm çalışmalarındaki bazı eksiklikler de tespit edilmiştir. Özellikle Türkiye’deki literatürün bu konuda yetersiz kaldığı anlaşılmıştır.
Türkiye’nin eşsiz coğrafyası göz önünde bulundurulduğunda konuyla ilgili çalışmaların yaygınlaştırılması gerekmektedir. Diğer bir konu coğrafi görünümün turizm eğitimine yansımadığı ile ilgilidir. İlgili literatürde turizm coğrafyası eğitimi bağlamında çalışma yapılmadığı görülmektedir. Halbuki coğrafi görünüm
konusu bireyler için anlaşılması gereken ve turizme bakışı şekillendirecek bir kavramdır. Coğrafi görünümü algılamak ve keşfetmek özellikle turizm açısından çevresel farkındalığı artıracaktır. Bu bağlamda da deneyimsel öğrenme üzerine çalışmalar yürütülmesi farkındalığı artırmak açısından önemlidir.
Bununla birlikte bu tür araştırmaların yapılması ve sonuçlarının paylaşılması konuyla ilgilenen araştırmacıları teşvik etmesi açısından da önemlidir. Buna ek olarak turizm ve coğrafi görünümün derinlemesine ele alındığı derslere yer verilmesi ve sonuçlarının gözlenmesi gerektiği de önerilebilir.
* Değerli fikir ve önerileri ile araştırmaya sunduğu katkılarından dolayı Prof. Dr. Semra Günay Aktaş’a teşekkür ederiz.
Kaynakça
Azara, P. (2008). Landscape, Live Nature: Towards the Construction of the Image of Landscape in the West, In G.
Maciocco (Ed.), Urban Landscape Perspectives (pp. 43-60), Berlin, Heidelberg: Springer.
Corbin, J. and Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research:
Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications Ltd.
Holloway, L. and Hubbard, P. (2001). People and Place: The extraordinary geographies of everyday life, UK: Pearson Education Limited.
Jacobsen, J. K. S. (2007). Use of landscape perception methods in tourism studies: A review of photo-based research approaches. Tourism Geographies, 9(3): 234-253.
Knudsen, D. C., Soper, A. K. and Metro-Roland, M. M. (2008).
Landscape, Tourism, and Meaning: An Introduction. In D. C.
Knudsen, A. K. Soper, M. M. Metro-Roland, and C. E. Greer (Eds.), Landscape, tourism, and meaning (pp. 1-18), UK:
Ashgate Publishing Ltd.
Knudsen, D. C., Soper, A. K. and Metro-Roland, M. (2007).
Commentary: Gazing, performing and reading: A landscape approach to understanding meaning in tourism theory. Tourism Geographies, 9(3): 227-233.
Turizm ve Coğrafi Görünüm Konulu Araştırmaların Çözümlemesi:
Mevcut Durum ve Eğilimler
Lewis, P. (1979) Axioms for reading the landscape. In D. Meinig (Ed.), The interpretation of ordinary lndscapes: geographical essays (pp. 11–32), USA: Oxford University Press.
Lowenthal, D. (1986). The past is a foreign country, New York:
Cambridge University Press.
Maciocco, G. (2008). Urban landscape perspectives, In G. Maciocco (Ed.) Urban Landscape Perspectives (pp. 1-25), Berlin, Heidelberg: Springer.
Meinig, D. W. (1979) The beholding eye: ten versions of the same scene. In D. W. Meinig (Ed.), The Interpretation of ordinary landscapes: geographical essays (pp. 33-48), Oxford University Press.
Ramsar, (2021). Wetland Ecosystem Services Factsheet 9-
Recreation And Tourism
https://www.ramsar.org/document/wetland-ecosystem-services-factsheet-9-recreation-and-tourism (Erişim Tarihi:
24.06.2021).
Sauer, C. (1963). Morphology of landscape. In J. Leighly (Ed.), Land and life: A selection of writings of Carl Ortwin Sauer (pp. 315–
350), England: University of California Press.
Terkenli, T. S., Skowronek, E., Tucki, A. and Kounellis, N. (2019).
Toward understanding tourist landscape. A comparative study of locals’ and visitors’ perception in selected destinations in Poland and Greece. Quaestiones Geographicae, 38(3): 81-93.
Tuan, Y. F. (1979). Space and place: Humanistic perspective. In S.
Gale and G. Olson, (Eds), Philosophy in Geography (pp. 387-427), Dordrecht: Springer.
Urry, J. (2002) The tourist gaze, London: SAGE Publications Ltd.
Van der Duim, R. and Henkens, R. (2007). Wetlands, poverty reduction and sustainable tourism development,
opportunities and constraints.
https://research.wur.nl/en/publications/wetlands- poverty-reduction-and-sustainable-tourism-development-op (Erişim Tarihi: 24.06.2021)