Turistik Arz

Turistik ürünün doğası ve dağıtım süreci nedeniyle turizm arzı çok karmaşık bir bilinmeyen gibidir. Đlke olarak depolanamazlar ve satın alınmadan önce denenemezler ve tüketmek için seyahat etme zorunluluğu vardır. Gerek doğal, gerekse insan yapımı kaynaklara karşı aşırı güven mevcuttur ve tek başına veya ayrı ayrı satın alınan fazla sayıda unsur söz konusudur. Ulaşım, konaklama, yiyecek-içecek servisi, doğal kaynaklar, eğlence ve benzeri faaliyetler, dükkanlar, bankalar, seyahat acenteleri ve tur operatörleri gibi bir çok unsurdan oluşan bir üründür. Söz konusu hizmetleri sağlayan işletmeler diğer sektörlere ve farklı taleplere göre farklı hizmetler sunmaktadır. Bu da turizm arzını belirlemede ve ölçmede sıkıntılar yaratabilmektedir. Bu nedenle turizmi, endüstriler ve pazarlar koleksiyonu olarak tanımlamak yanlış olmasa gerekir (Alabay, 2010: 45).

Arz analizi yapılırken hem kendi ürünümüz hem de ana rakiplerin durumuna beraber bakılır. Biz kimiz? Rakibimiz kim? Zayıf ve avantajlı yanlarımız nelerdir? Rakiplerin zayıf ve avantajlı yönleri nelerdir? Müşterilerimiz kimlerdir ve rakiplerimizin müşterilerine benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir gibi soruların cevapları aranır.

Kullanıma hazır hale getirme anlamına gelen arz kavramını turizm sektöründe basitçe, turistik ihtiyaçları karşılamaya yönelik tüketilmeye hazır olan maddi ve manevi kaynaklar bütünü olarak tanımlayabileceğimiz gibi, bir ülkenin

sahip olduğu ve turistik işletmeleri ve kurumları ile turistlere sunduğu ürünlerin bütünü şeklinde de tanımlanabilir (Hacıoğlu, 2006: 36).

Olalı’nın yaptığı tanıma göre turizm arzı “Bir ülkenin, bir bölgenin veya bir çekim merkezinin seyahat edenlerin ihtiyacını karşılamada sahip olduğu varlık, değer ve olanaklarının tümü ile belirli bir zaman süresi içindeki yolculuk ve konaklamaya dönük ve belli bir fiyata satılmaya hazır mal ve hizmet akımı” olarak ifade edilmektedir (Olalı ve Timur, 1988:171). Tanıma dikkat edilirse belirli bir sürede ve belirli bir zaman diliminde tüketilmeye hazır ifadesi kullanılmakta ve bu vurguyla ülkenin sahip olduğu tüm potansiyelin bir turistik arz verisi oluşturmayacağı belirtilmektedir.

Bir turizm işletmesinin faaliyet gösterebilmesi için üç arz unsurunun varlığı gerekir. Bunlar; mal, hizmet (veya emek) ve sermaye arzıdır (Hsu, 2002:250). Đşletme faaliyetinin en önemli parçası maldır. Mal talebi karşılar ve artırır nitelikte ise fiyatları da artırabilir. Đşgücü ve sermaye de oldukça önemli unsurlardır.

1.3.2.1. Turizm Arzının Sınıflandırılması ve Özellikleri

Turizm çok yönlüdür ve turizmin faaliyetler, hizmetler ve turizme hizmet sunan diğer endüstrilerden oluşan bir bütün olduğu düşünüldüğünde turizmin arz bileşimlerini oluşturan unsurları tanımlamak ve gruplandırmak oldukça önemlidir. Bunun niteliği ve niceliği bir bölgede turizmin kabul edilebilir başarı ölçüsünü belirler (Uygur, 2007: 74).

Turizm arzını bulunduğu ülke ve coğrafya koşullarına göre farklı şekillerde sınıflandırmak olasıdır. Mesela, Olalı ve Timur bilimsel olarak turizm arzını oluşturan verilerin sistematik olarak sınıflandırılması ve her nevi gruba giren varlık ve kaynakların incelenmesi gerektiğini belirterek, Turizm arz verilerini; doğal veriler, sosyal veriler, psikolojik veriler ve Turizm Endüstrisinin durumu olmak üzere dört başlık altında toplanmıştır (Olalı ve Timur, 1988:174).

Çok zengin içeriği olan turizm arzının özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır (Olalı ve Timur, 1988:179):

• Turizm arzı ancak büyük yatırımlarla oluşabilir. Belirli bir yörenin turizm pazarlarında etkin olmaya başlaması, gelecekte yapılacak yatırımların daha da masraflı olmasına yol açar ve arazi fiyatlarında spekülatif baskılar artar, personel sorunu doğar.

• Turizm sektöründeki krizler, turizm talebindeki mevsimlik dalgalanmalar, politik huzursuzluklar ile tesadüfi faktörlerden çok etkilenen turizm sektörünün ürettiği mal ve hizmetler stok teşkiline elverişli değildir. Bu nedenle turizm arzını oluşturan mal ve hizmetlerin üretildiği anda tüketilmesi gerekir.

• Turizm arzında ikame imkanlarının yüksek olması risklerin dağıtımını güçlendirmektedir.

• Yapısal özellik: teknik gelişmeler neticesinde çağımızda otomasyonlaşmanın yoğun olduğu gözlenmektedir. Ancak, turizm sektörünün emek yoğun oluşu otomasyona geçişi zorlaştırmaktadır. Bu da sektörde maliyetlerin yüksek kalmasına neden olmaktadır.

• Turizm arzı, diğer turistik istasyondaki fiyatların etkisi ve tüketicideki değişik eğilimler ve ihtiyaçlar gibi dış unsurların etkisi ile ayrıcalıklar gösterir. • Her bölgenin sahip olduğu doğal kaynakların farklılığı, turizmin mevsimlik

oluşu, turizm arzı ile talepler arasında farklı mesafeler oluşu gibi nedenlerle turizmi tam rekabet ortamından uzaklaştırır.

• Turizm arzı kapasite kullanımına dayalı bir esnekliğe sahiptir ve konaklama tesislerinde kapasiteyi yatak sayısı ifade eder. Bu nedenle kapasite kullanımı günlük, aylık, mevsimlik ve yıllık geceleme olarak hesaplanır.

• Turizm arzı inelastik özellik gösterir: örneğin, konaklama ücretlerinin artışı ve konaklama tesisi kurmak için gerekli üretim faktörlerinin fiyatlarının azalması karşısında yatak sayısının artması veya aksi durumda yatak sayısının azalması gerekir, diğer ifade ile yatak sayısının artışı, yeni konaklama tesislerinin yapımının azalışı ve mevcutların kapatılmasına bağlıdır. Bunların

olabilmesi için belirli bir sürenin geçmesi gerektiğinden turistik arz analizlerinde “zaman faktörü” göz önüne alınmalıdır.

Zaman faktörü söz konusu olduğunda üç dönemden bahsedilir; çok kısa dönem (piyasa dönemi), kısa dönem ve uzun dönem. Kısa dönemde arz elastikiyeti (o) sıfırdır. Ancak turizm sektöründe diğer sektörlerden farklı olarak kısa dönemde de arz katıdır. Uzun dönemde ise arz elastikiyetinden söz edilebilir. Bu elastikiyet birim esneklikte değil, birimden daha az esnektir. Örneğin, otel fiyatlarındaki artışla yatak sayısı artmaz ancak uzun dönemde ve daha büyük ölçüde artabilir. Turizm arzının temelini sınırlı olan doğal kaynakların oluşturması, yatırım maliyetlerinin yüksek olması, fiyat değişimleri karşısında fiyat arzının daha az değişim göstermesi ve sabit sermaye oranının oldukça yüksek olması gibi nedenlerle turizmi arzı inelastiktir (Aleddinoğlu ve Can, 2007: 102).

1.3.2.2. Turizm Arzını Etkileyen Faktörler

Turizm arzını etkileyen bir çok faktör mevcuttur. Bunların bazıları sektörün kendi bünyesinden kaynaklanırken bir kısmı dışsal gelişmelerden etkilenmektedir. Turizm arzını etkileyen unsurlar beş ana başlık altında toplandığını görüyoruz (Uygur, 2007: 310).

• Kullanılan ara ürünlerin fiyatları: Üretici belirli bir hammadde veya ara mal kullanıyor olabilir. Ancak bu ürünlerin fiyatlarında bir artış söz konusu olursa işletmeci alternatifleri değerlendirmek zorunda, kalabilir. Alternatiflerin kullanılması, kalite farklılığı ortaya çıkarılabileceğinden arzı etkiler.

• Ürün maliyetindeki değişim: Đşgücü, hammadde ve kullanılan kredi faizlerinde değişim bunların belli başlılarıdır.

• Teknik gelişmeler: Uçak kapasitelerinin artması neticesi daha ucuza uçuşlar, bölgenin televizyon, video, DVD ve benzeri materyallerin kullanılmasıyla tanıtımı örnek gösterilebilir.

• Vergiler ve teşvikler: Devletin veya resmi kurumların yaptığı vergi ayarlamaları, yurt dışı çıkış fonu gibi yeni vergilerin konması veya bazı vergi kolaylıklarının ve muafiyetlerinin sağlanması örnek gösterilebilir.

• Diğer faktörler: (Grev, savaş ve hava şartları) turizm arzını etkileyen farklı unsurlar da vardır.