Trakya Umumî Müfettişliği’ne General Kâzım Dirik’in Atanması

9 Ağustos 1935 tarih ve 2/3065 sayılı kararnameyle İzmir Valisi General Kâzım Dirik İzmir Valiliği sırasında aldığı 1500 lira maaşla Trakya Umum Müfettişliği görevine tayin oldu ve ölünceye kadar bu görevini sürdürdü340.

29 Ağustos günü Edirne’ye gelen Kâzım Dirik Karaağaç Tren İstasyonunda Edirne Valisi, Müfettiş Vekili, Müfettişlik ve Valilik Erkanı, asker ve polis tarafından karşılandı. Şehrin belli başlı yerlerini gezen Kâzım Dirik, Cumhuriyet Gazetesi muhabirine şu demeci verdi:

“Trakya Genel Enspektörlüğü’ne atanmakla önemli bir bölgenin yükünü üzerime almış oluyorum. Bunu çok şerefli bir vazife telakki ediyorum. 10 yıl çalıştığım İzmir bölgesinin heyecanını ve temiz duygularını buraya getirdim. Bütün arkadaşlarla köylü ile el ele vereceğiz.Yeni bir sevinç ve yeni heyecan vasıtasıyla çalışacağız. Atatürk davasını ve büyük rejimin isteklerini yavaş yavaş fakat durmadan yerine getireceğiz. Trakya ve Edirne bizim ülkümüzü dinamik tutan tarihsel işlerle doludur. O’nun sevgisi sarsılmaz bir aşk halindedir. Selimiye abidesi, bir dindar gözüyle değil, ulusal duygunun en parlak heyecanıyla ve ucunda bir eşi bulunmayan yüksek teknik bedialarıyla içimizde ve gönlümüzde tutuşan bir ateştir.

Kutlu topraklarımız çok verimlidir. Her şey yetiştirilebilir. Bayındırlık, ekonomi, kültür, tarım ve sağlık bakımından gereken işler sıra düzeniyle yapılacaktır. Köylülerimizin kalkınmasına çok önem verilecektir. Göçmen kardeşlerimizin işleriyle hararetli surette uğraşıyoruz. 2-3 ay sonra çıkacak satış kooperatifleri kanunu Trakya bölgesindeki bütün ürünleri bilhassa peynirciliği, şarapçılığı, balıkçılığı sımsıkı tutacağız. Eskiden çok iyi denenmiş olan patates ürünü ve yaş meyve satışlarıyla ihracatın

340 _{İçişleri Bakanlığı Arşiv Şube Müdürlüğü, “Kâzım Dirik Dosyası”, Sicil No: 1643; BCA, BKKK,} 9/8/1935, No: 57.64.1, Dosya: 71-400.

gelişmesi yollarını araştıracağız. Bütün Trakya’da ürünlerin ıslahı için büyük tedbirler alacağız.

Bataklıklarla sıtma mücadelesi önünde önemle duracağız. Yeniden bir çok çiftlikler açacağız. Vilâyetlerde köy büroları açarak köylünün kalkınmasına dikkat edeceğiz. Her tarafta koru orman yetiştireceğiz. Gençliğin yükselmesine halkımızın neşesine biraz da sanat hayatına önem vereceğiz. Bazı şartlara özen vererek Edirne’mizi turizm için önemli bir kaynak yapacağız341.”

Trakya Umumî Müfettişliği görevine başladıktan sonra yukarıda hedeflediği çalışmalarına hızlı bir şekilde başlayan Kâzım Dirik, 1936 yılında İsmet İnönü’ ye şahsi bir rapor yazdı342_{. Aynı yıl yapılan Umumî Müfettişler toplantısında da Müfettişliğin}

çalışmaları hakkında şu bilgileri verdi:

“Burada bir asayiş sorunu yoktur. Adi vakalar az miktarda ve normaldir. Asayiş durumu üzerinde iştigal edecek bir mevzu yoktur. Asayiş düzgündür. Tek tük hadiseler beşeri hadiselerdir.Jandarmamız her yerde vazifesini çok muvaffakiyetli bir surette yapmaktadır... Balkanlarla burun buruna bir vaziyetteyiz. Yarın belirecek harpler , karşı karşıya gelecek hadiseler akla gelir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Avrupa’da biricik parçası olan Trakya da bu bakımdan dikkat çeker. Bu asayişten toplu bir surette hareket söz konusu olabilir. Çapul için buraya hiç bir yerden çete gelemez.Çünkü barınamaz... Buralarda casusluk olur. Define aramak gibi maksatlarla gelenlere itimat edilmeyerek, casusluk damgası kor ve kendisini kayıt altına alırız. Nihayet burada büyük bir demiryolu vardır ki, onun köprülerini korumak, taarruzdan masun bulundurmak için bir istihbarat

şebekesi lazımdır. Umumî Müfettişlikteki bu istihbarat teşkilâtı kafi değildir.

Biraz zayıftır. Bunu ayrıca arz edeceğim... 343”

341 _{“General Kâzım Dirik Edirne’de”, Cumhuriyet, 30 Ağustos 1935, s. 1-9.} 342 _{BCA, BMGMK, 9/2/1936, No: 72.475.6, Dosya: 77D31.}

Kâzım Dirik aynı toplantıda Trakya’daki azanlıklara dikkat çekerek, her türlü etnik ve dinsel azınlıklar karşısında, Umumî Müfettişliğin gösterdiği duyarlılığı anlattı. Türkleştirme Politikalarıyla, bu milletleri tek bir dil ve kültür etrafında birleştirmek için çalışmalara başlandığını belirtti344. Özellikle Pomak köylerinin bulunduğu yerlerde Türkçe’yi ve Türk kültürünü halka yaymak için yatılı okulların kurulmasını teklif ederek, bu iş için bütçeden gerekli paranın ayrılmasını istedi345_.

Umumî Müfettiş asla yabancı uluslara bir düşmanlık beslemeyip, dış ülkelerle ilişkilerini sıcak tutmuştu. Edirne’den geçen Balkan devletleri başkanlarıyla yakından alakadar olmuş346, altı profesör önderliğinde gelen ve doksan altı kişilik üniversite öğrencisinden oluşan Atinalı heyeti en güzel şekilde ağırlamış, Edirne’yi onlara gezdirmiş, itina ile hazırlanmış hediyelerle kendilerini uğurlamıştır347.

Merkezi Edirne’de bulunan Trakya Umum Müfettişliğinin kapsadığı iller arasına Tekirdağ, Çanakkale ve Kırklareli de giriyordu348. Geniş bir alan olan Müfettişlik bölgesinde ayak basmadığı yer kalmayan Kâzım Paşa , sorumluluğunda olan yerleri sürekli teftiş ediyor, sorunlarıyla yakından ilgileniyordu349_.

Kâzım Dirik Paşa altı yıl kaldığı Trakya Umum Müfettişliği görevinde Trakya’yı ağaçlandırmış, köylü kumbarası dediği kavak ekimine ağarlık verdirmiş, okullar ve öğrenci yurtları inşa ettirmiş, yollar açmış, örnek köyler ve kooperatifler kurdurmuş, halkevleri ve hükümet konakları yaptırmıştır.Tarım ve hayvancılığa ağırlık vererek artezyenler açtırmış, örnek fidanlıklar kurdurmuştur350. Trakya’ya gelen mülteci kafilelerinin nakliyat, barınma gibi işleriyle alakadar olmuş ekonomik yönden mahrum kalmamaları için her türlü tedbiri almıştır351. Tarihe sahip çıkarak

344 _{A.g.e., s. 144.}

345 _{BCA, , BMGMK, 27/4/1937, No: 143.28.11, Dosya: 14530.} 346 _{BCA, BMGMK, 3/3/1938, No: 227.530.15, Dosya: 403156} 347 _{BCA, BMGMK, 6/5/1938, No: 73.480.6, Dosya: 77D63.} 348 _{M. Aldan, a.g.e., s. 380.}

349 _{BCA, BMGMK, 6/3/1937, No: 73.477.9, Dosya: 77D45.} 350 _{R. Soyer, a.g.e., s. 144.}

eski eserleri tamir ettirmiştir. Bir çok spor sahaları, el işleri kursları ve hayvan sergileri açmıştır352_.

İkinci Dünya Savaşı rüzgarlarının estiği dönemde dahi Trakya, Kâzım Dirik Paşa sayesinde ilerlemeye devam etti. Trakya’ya Haziran 1940 yılında beş günlük gezi düzenleyen Cumhurbaşkanı İsmet İnönü kasaba ve köylerdeki ileri gidişi, ziraat hareketlerindeki devamlılığı ve halkın birliği ve devlete karşı bağlılığını görünce Kâzım Paşa’yı tebrik ederek içi rahat bir şekilde Ankara’ya döndü353_.

İsmail Gün ve Mahmut Ankara Kâzım Dirik için yazdıkları eserlerinde “Halk Eğitimi ve Toplum Kalkınması konularına Atatürk’ten sonra eğilebilen en

büyük devlet adamımızdır” diyerek Kâzım Paşa’nın büyük hizmetlerini bir cümleyle özetlemişlerdir354_.

3. General Kâzım Dirik’in Trakya İlindeki Çalışmaları