Trabzon Yöresi Ressamların Türk Sanat Eğitimine Katkıları
Cumhuriyet Dönemi Türk Sanatı içinde Karadeniz , özellikle Trabzon kökenli sanatcılar hatırı sayılır bir ağırlık taşır.Plastik sanatlar alanın da Bedri Rahmi Eyüboğlu,Süleymen Saim Tekcan,Orhan Peker,Mustafa Ata başda olmak üzere yüzlerce sanatcı Türk sanatının itici gücü olmuştur.Bugun Trabzon lu sanatcıların sayı ve nitelik olarak ileri bir düzeyde bulunmaları bu durumu doğrular niteliktetir.(Karoğlu,2005.s, 473 )
Bu sanatcılar hem eserleri ile hemde müze galeri vb gibi kültür ve sanata katkıları hemde birer eğitimci olarak toplumun aydınlanmasına ve sanat alanında toplumun ilerlemesinde büyük bir paya sahiptirler.
Aydın Ayan 1993 Eisenhower Exchange Fellowships "Türkiye için (Tek Ulus) programı kapsamında değişik dallardan seçilen on bursiyerden biri olarak "Eğitim Sistemlerinin Geliştirilmesi", Kültür ve Sanat konularında ABD'nin çeşitli yerlerindeki on iki eyalette, 50 dolayında müze, kültür merkezi, çağdaş sanat enstitüsü, üniversite ve orta öğretim kurumunda araştırma-inceleme ve randevulu görüşmeler yaptı. Araştırma-İnceleme ve görüşmelerinin sonucunu bir konuşma ve yazılı bir raporla Eisenhower Exchange Fellowships'e (Philadelphia-U.S.A.) sunmuştur.
Orhan peker, çağdaş resim sanatımızda ve orta kuşak sanatçıları arasında, kimlik ve kişilik arayışının, yaşamla bağdaşık ve özgün bir resim dilini bulmaya yönelik bir çabayla mümkün olabileceği gerçeğini görüp kavrayan ve bu yolda yapıtlar üretmiş olan bir sanatçıdır. Görüp algıladığı nesneler dünyası ve insan yaşamı, resminin değişmez konuları olarak geçerliğini hep korumuştur.
Mustafa Ayaz şimdiye kadar 60 kişisel sergi açtı ve 16 ödül kazandı. Hindistan, Kuveyt, Mısır, Romanya, Bulgaristan, Polonya, Belçika, Fransa, ABD, İngiltere, Cezayir ve Almanya gibi pek çok ülkede karma sergi katılan sanatçının 400’den fazla yapıtı yabancı ülke koleksiyonlarında, 4.000’e yakını da yerli koleksiyonlarda bulunmaktadır. Sanatçı, inşasına 2003 yılında başlanan, ‘Mustafa Ayaz Müzesi ve Kültür Merkezi’ adı altında tamamen kendi olanakları ve birikimlerini kullanarak bir müze yaptırmıştır. 5000 m² kullanım alanı olan bu müzede, müze alanı dışında, galeriler, resim atelyeleri ve art kafe bulunmaktadır.
Mustafa Ayaz hem yaptığı çalışmalar bakımından hemde yaptırdığı müze tarafından Türkiyede sanat eğitimine önemli katkısı bulunmuştur.
Mustafa sekban ise “Hipperrealizm’in ya da başka bir isimlendirmeyle “fotogerçekci” akımın Türkiye’deki en önemli temsilcilerinden biri olmuştur... Temsilcisi olduğu akımı Türkiyedeki genç kuşaklara yaymıştır.
Süleyman Saim Tekcan,Özgün Baskı sanatının Türkiye'de tanınması anlaşılması ve alışılması konusunda çaba sarfeden bir kaç isimden birisidir Süleyman Saim Tekcan. Bu bir kaç isim arasında da bu sanat dalında yakaladığı özgün sanat anlayışı ile ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bunun yanı sıra Mimar Sinan Üniversitesi Özgün Baskı Atölyesinin kurulmasına ve gelişmesine katkıları ile dikkati çeker. Özellikle de kurduğu özel özgün baskı atölyesinde ürettiği sanatçı öz-gün baskılarının yanısıra tüm sanatçılara açık bir sanat ortamının hazırlanmasında gösterdiği çabalarla da önemli atılımlara imza atar Tekcan. Güzel Sanatlar Liseleri'nin açılışına yaptığı katkılarda bilinmektedir. Bir başka söylemle yaşamını sanata ve özellikle de özgün baskı sanatının yaygınlaşması ve gelişmesine atar.
Bu arada özgün sanat biçiminin gelişimine özen gösteren çalışmalara imza atar. Öncelikle Anadolu Uygarlıklarının esinlerini geometrik soyut anlatımlarda yorumlanmasına yönelir. Üçayaklı kaideler üzerinde oturan boğa başlı Urartu kazanlarından, Eski Tunç çağının Kibele'lerine, Alacahöyük Geyiklerinden Güneş Kurslarına ve Ritonlara uzanan Anadolu sanatının verilerinin esinlerini özgün bi-çim, kompozisyon ve renk arayışları ile serigrafilerinde yeniden biçimlendiren Süleyman Saim Tekcan, baskı teknikleri içindeki üstün duyarlığını yansıtan yapıtlar üretir. Serigrafi bir baskı tekniği olarak: Tekcan'ın disiplini, titiz üretimi ve ayrıntıya ver-diği önemle, özgün bir anlatıma ve uygulamaya ulaşır. Berraklığı, şeffaflığı yok olmayan renk katmanları ve hatta bunların üzerinde oluşan dokusal ayrıntılar ve ışık dağılımı, Tekcan'ın bu tekniğe kat-tığı duyarlığı ve kusursuz işçiliği sergiler. Anadolu Uygarlıklarının esinlerine yönelen baskılarında Tekcan çok renkli bir uygulamayı çok katmanlı ve bu katmanların ayrı ayrı izlenebileceği bir teknik beceriyi geliştirir.
Yıllarca Anadolu'yu öğretmenler besleyen "Gazi Eğilim"in en başarılı kuşaklarından biri de bu kuşağın devamı olan 1980’li yıllarda mezun olan 1950 – 60 kuşağıdır. Bu kuşakla geçen 10 -15 yıl içinde; deneyimini, görgü ve bilgi birikimini artırmıştır. İşte bu kuşağın devamlı temsilcilerinden birisi de Alaybey Karoğlu’dur. Konya Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyesi olan sanatçının
resimlerinin genel değerlendirilmesi, çağdaş Türk Resminin genel panoramasının ilerisinde sayılabilecek özelliklere sahiptir. Yaklaşık 10 yıl önceki resimlerini anımsandığında her iki dönem ürünleri arasındaki yaratıcı dinamizm farkı ile teorik coşku ve entelektüel bakış nosyonunu ilk anda fark etmemek mümkün değiltir.
Ali Candaş işini çok seven bir sanat eğitimcisi olduğu için 20 yıl gibi uzun bir zaman dilimini öğrencilerine ayırdı. 1982 de sanatı için çalışmaya başladı. 170 cıvarında karma ve gurup sergilerine katılırken 66 kişisel sergi açmtı.
Alaybey Karoğlu'da Çağdaş Türk Resminin, geleneksel sanatlarımıza ruh veren, heyecanlarla ortaya koymaya çalışan bir sanatçı olarak görülmektedir.
Sıcak ve soğuk, açık ve koyu, birincil ve ikincil renk zıtlığı olarak çarpıcı bir sadelik ve bir nevi içerik soyutlaması sağlayan bu renk ikilemi, Veysel Günay'ın resimleri ve çağdaş gerçekçi akım arasında bir benzerlik kurmaktadır.
Adil Salih Yurt dışında kendini yetiştiren bir sanatcı. Yurt dışından geldikden sonra bir süre Trabzon Belediyesine ait M. Koloğlu Kültür Merkezi’ni yönetti ve burda sanatı halkla buluşturup Trabzon halkına sanatı sevdirmeyi amaç edindi.
Ceyhan murathanoğlu Trabzon da her öğretim programında (ilkokul, ortaokul, lise, üniversite ) öğretmenlik yapmış olan her yaş grubuna ayak uyduran bir sanatcı. Üniversitede verdiği dersler haricinde vaktinin büyük bir bölümünü Trabzon’da atolyesinde geçiren sanatcı her kuşakdan yanına gelen sanat severlerle sanat adına konuşmalar yapmakta ve gelen ziyaretcilerini sanata sevdirmeye çalışmaktatır.
Bunun yanında Haydar Durmuş da Trabzonun yetiştirdiği önemli ressamlardan biri olup uzun yıllar milli eğitim bakanlığına bağlı okullarda görev yapmıştır. Yaşı itibari ile resmi olarak emekliye ayrılan Haydar durmuş Trabzonda resim malzemeleri üzerine bir kırtasiye açmıştır ve burada hemen hemen her gün sanat üzerine sohbetler düzenlemektetir.
SONUÇ
Sanat, bireyin sosyal ilişkilerini ayarlamasını, işbirliği ve yardımlaşmayı, doğruyu seçme ve ifade edebilmeyi, bir işe başlayıp bitirme sevincini tatmayı, üretken olmayı sağladığı için gereklidir. Sanat eğitimi; gözlem yapma, özgün buluş ve kişisel yaklaşımları destekler, pratik düşünceyi geliştirir. Olayları, olmadan da beyinde gerçekleştirebilme gücünü arttırır. Bireyin el becerisini geliştirir ve sentez yapmasına yardımcı olur.
Sanat eğitimi, güzel sanatların tüm dallarını içine alan, okul içi ve okul dışı yaratıcı eğitimdir. Sanat eğitiminin amacı, yapılmış olanları yineleyen değil, yeni şeyler yapabilme yeterlilikleri olan insanları yetiştirmektir. Sanat, eğitim bilimindeki birikimin ürünü olan çağdaş görüşler; kişinin bir bütün olarak sanatı anlaması, öğrenmesi iletişim ve etkileşime girmesi ile yaratıcı etkinlikte bulunmasını içermekte ve böylece sanat eğitimi alanı yeni ve çağdaş bir nitelik kazanmaktadır.
Trabzon dört bin yıllık tarihsel ve kültürel birikimi ile günümüz Türk kültür ve sanat hayatının önemli dinamiklerinden biridir. Trabzon’da farklı uygarlıkların birikimleri, eşsiz doğal güzellikleri, çok önemli tarihi eserleri sanatçıya yaratıcı etki oluşturacak çok önemli veriler sunar. Bu bölgede doğa olağanüstü görsel şölen yaratır. O kadar çok “pitoresk” görüntülerle karşılaşırsınız ki görsel belleğiniz onları hemen resimleştirir
Trabzon’da yaşayan sanatçılarımızın Sanat Eğitimine yaşadıkları coğrafyanın dürtüleriyle beraber Türk Sanatına ve Sanat Eğitimine farklı bir soluk katmaktadır. Resmin üzerine yapılan eleştiri ve yorumlar incelendiğinde dönemin sosya-ekonomik ve kültürel koşullarına bağlı düzey ve içerikte sorunların dile getirildiği görülür. Bu coğrafyaya bakıldığında doğa güzelliklerinin insana verdiği güzeli var etme dürtüsü ve bu eylemleri toplumla paylaşma ve topluma kazandırma becerisi oldukça fazladır. Trabzon’lu sanatçıların gerek akademik gerekse ilk ve ortaöğretimdeki başarılı Sanat Eğitimci çalışmaları dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, resim sanatımızın genel gelişimi ile karşılaştığı sorunlar Sanat Eğitimine verilen önem sayesinde saptanabilmektedir. Bölge sanatçılarının ülke geneline yayılarak, yöresel değerlerin korunarak eserlere aktarılması Çağdaş Türk Resminin de zengin bir mozaiğe sahip olması gerçekleştirmektedir.
KAYNAKÇA
Arnheim, Rudolf. (1974). Art and Visual Perception. Los Angeles: Unıversıty of California Press.
Arseven C. Esad. (1983). Türk Sanatı Tarihi, İstanbul: Maarif Basımevi. Artut, Kazım. (2001). Sanat Eğitimi. Kuramları Ve Yöntemleri. (I.Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık.
Atilla Bölükbaşı. (2006). Anılarda Trabzon, Serender Yayınları. Ayan Aydın, (1983) Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt:1.
Ayan Aydın. Sisyphos’un Direnci, 35. Sanat Yılı Petrospektif Sergisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Berk, Nurullah. (Ekim 1973) 50. Yılda Resim Sanatımız ve Gelişimleri, Kültür ve Sanat.
Berksoy Funda, (1998) 20. Yüzyıl Batı ve Türk Resminde Toplumsal
Gerçekcilik Bakışlar Matbaacılık San ve Tic Ltd. Şti., İstanbul.
Binyazar Adnan. (2002). Mustafa Ayaz’la 3–5 Saat, Adam Sanat, Sayı: 201, Adam Yayıncılık.
Bugay Başak, (2004) Sanat Çevresi Dergisi.
Çakaloz O.Zeki. (1982). Sanat Çevresi Dergisi, Sayı; 33, Temmuz 1981;2- Eleştiriler, İstanbul: Urart Sanat Galerisi Yayını: 1.
Çalıkoğlu Levent, (1997) Milliyet Sanat Dergisi, Sayı: 405. Çalıkoğlu Levent, (1997) Türkiye’de Sanat, Sayı: 29.
Çiftçioğlu İbrahim, Günay Veysel, Bir Yaprakta Bütün Dünya, Bilim Sanat Galerisi Yayınları.
Daloğlu Hakan, (2003) Resimde Şiddet İmgeleri” İle Kültürel Şiddet ve Anti-
Estetik Yapı, Sanatta Yeterlik Tez Çalışması, İstanbul.
Dönemeç Aylık Edebiyat Dergisi, (1982)
Durakbaşı Ayşe, (1999) “Tematik Sergiler 1” Sergi Kataloğu, Elhamra Sanat Galerisi.
Ener Güner, (1997) Art Decor, Sayı:50.
Erbay, Mutlu. (Ekim 1997). Plastik Sanatlar Eğitiminin Gelişimi (I.Baskı). Boğaziçi Matbaası.
Erbil Devrim, (2005) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 317.
Ergüven Mehmet Yeni Boyut Dergisi, (1983). Sırdaş Görüntüler, Yapı Kredi Yayınları
Ergüven Mehmet, (1980) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 15 Ergüven Mehmet, (1984) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:66.
Ergüven Mehmet, (1992) Yoruma Doğru, (1.Baskı) Yapı Kredi Yayınları. Ergüven Mehmet, (1993) Aydın Ayan; “Ayna Resimler” Sergi Kataloğu, İstanbul : Türkiye İş Bankası, Parmakkapı Sanat Galerisi.
Ergüven Mehmet, (1995) Sırdaş Görüntüler, Yapı Kredi Yayınları.
Ergüven Mehmet, Aydın Ayan; (1989) “Yansı/t/malar”, Benadam Sanat
Galerisi Sergi Kataloğu.
Ergüven Mehmet, Aydın Ayan; (1990) “Ecce Homo”Özgün Baskı Resim
Sergisi Kataloğu, Atatürk Kültür Merkezi.
Ergüven Mehmet, Aydın Ayan; (1997) 25. Sanat Yılı Resim Sergileri, Yapı
Kredi Kazım Taşkent( İstanbul), Kemal Satır ( Adana ) ve İzmir Sanat Galerileri Sergi Kataloğu, İstanbul.
Eroğlu Özkan, (1997) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:222. Eroğlu Özkan, (1997). Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 221. Erol Turan, (2005) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 317. Ersoy Ayla, (1989) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 134. Ersoy Ayla, (1997) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 224.
Ersoy Ayla, (1998) Günümüz Türk Resim Sanatı, Bilim Sanat Galerisi Yayını.
Ersoy Ayla. (1995). Sanat Kavramlarına Giriş, İstanbul: Yorum Sanat Yayınları
Eyigör Fevziye, (2002) “1960’dan Günümüze Sanat Yapıtına Dayanan Sanat
Yapıtları”, Sanatta Yeterlik Eser Metni.
Galatalı Atilla, (1990) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:135. Gezgin Ümit, (2003) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 269..
Giray Kıymet, (1999) “Manzara”, Türkiye İş Bankası Yayınları..
Giray Kıymet, Ayan Aydın, (1983) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Madra Beral, Süleyman Saim Tekcan’ın Yapıtlarının Düşündürdükleri, Sanat Çevresi, S. 54, s. 224–225
Giray Kıymet, Aydın Ayan (Kitap), (1999) Türkiye İş Bankası Yayınları,
Ressamlar Dizisi 6, İstanbul: Cumhuriyet Kitap, Sayı: 525.
Gönenç Turgay, (1982). Milliyet-Ege Magazin, Kültür ve Sanat. Gönenç Turgay, (1984) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 67.
Gürel Haşim Nur, (1992) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 68, Haziran 1984; 2-
Salyangoz Satıcılarını Seyir Defteri.
Gürel Haşim Nur, (1998) Türkiye’de Sanat, Sayı:35 Skylife 11/98.
Gürkan Şerife Tülay, (1998) “Çağdaş Türk Resminde Bir Portre Aydın
Ayan”, Tez metni.
Helikon Sanat Galerisi Sergi Davetiyesi, (1998) 6 Kasım–5 Aralık İktu Mesut, (2005) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 317.
İskender A.Kemal, (1984) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:66.
İskender Kemal, (1996) Türk Resminde İnsana Bakış Büyük Figür Sergisi
Kataloğu.
Köksal Ahmet, (1997) Milliyet Sanat Dergisi, Sayı:239.
Kurucu Veysel, (2006)“Yansıyan Yansıtılan İlişkisi Bağlamında Resimde
Ayna”, Yüksek Lisans Eser Metni.
Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi Ek Cilt, 1983
MSÜ Ayın İzi (Aylık Bülten), Sayı:22, 04/2003.
Müftüoğlu Mustafa Orkun, (2005) “Batı Anlayışına Dönük Türk Resim
Sanatında Desen’in İşlevi”, Sanatta Yeterlik Eser Metni.
Müftüoğlu Mustafa Orkun, (2005) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı: 317. Müftüoğlu Mustafa Orkun, “Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı” Oktay Ahmet, (1991) Sanat Dünyamız, Yapı Kredi Kültür Yayını, Yıl 16, Sayı 44.
Oktay Ahmet, (1998) Türk Plastik Sanatları/Turkish Plastic Arts, Bilim Sanat Galerisi Yayını.
Oktay Ahmet, Aydın Ayan; (Kitap), (1997) Bilim Sanat Galerisi Yayını, İstanbul.
Özgür Hakan. Tekcan Süleyman Saim, Bilim Sanat Galerisi Yayınları Özsezgin Kaya, (1982). Milliyet Sanat Dergisi, Yeni Dizi 62/5
Özsezgin Kaya, (1988) Türk Resminin Tarihi, Yayınlayan: Palasar SA. 1987 Dr. August WIEDMANN, “Aydın Ayan Painting and Printing Exhibition” kataloğundan, “Goldsmiths’Gallery”/Londra, 6–19.
Özsoy, Vedat. (1998). 75. Yılda Sanat Eğitimi ve Öğretimi Milli Eğitim Dergisi, Ocak-Şubat-Mart.
Öztürk Ece, (2002) “Türk Resim Sanatında Gündelik Yaşam”, Yüksek Lisans Tez Metni.
Sağbaş Umut Işıl, (1994) “Türk Resminde Sembol ve Kullanımı”, Yüksek Lisans Tezi.
Sezer Tansuğ. (1997). Gelenek Işığında Çağdaş Sanat, İstanbul. Tanaltay Erdoğan, (2003) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:295. Tansuğ Sezer, Milliyet Sanat Dergisi, (1984), Yeni Dizi 93/1 Tansuğ Sezer, (1983-84) Urart Sanat Galerisi Kataloğu.
Tansuğ Sezer, (1989) İKSV. Uluslararası 2. İstanbul Bienali , “Benadam
Sanat Galerileri” Sergisi Kataloğu. .
Telli, Hidayet. Türkiye'de Resim-İş Öğretiminde Genel Bir Bakış.
Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları. (1990) Ankara : Türk Eğitim Derneği Yayınları. Şafak Matbaacılık.
Turan Güven, (2004) Milliyet Sanat Gazetesi, 25 Nisan 1984: 2- Çerçevenin
Türkiye’de Sanat Dergisi, (1997) Sayı:28
Uzunoğlu Meryem, (2003) “Toplumsal Olayların Çağdaş Türk Resim
Sanatına Yansıması”, Yüksek Lisans Eser Metni.
Uzunoğlu Meryem, (2003) Sanat Çevresi Dergisi, Sayı:294.
Yasa Yaman, Zeynep (1994). Kültür ve Sanat Ortamı. Kültürün Gelişiminde
Sanat Öncülüğü. Ankara: Hacettepe Yay. www.abdulkadiryildirim.com www.alaybeykaroglu.com www.aydınayan.com www.mustafaayaz.com www.resimsanati.com www.salihturan.com www.şakirsaglam.com