Toprak üstü kuru ağırlığı

Buğday ve arpa çeşitlerinin farklı gelişme dönemlerinde toprak üstü kuru ağırlığına

ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.14’de, ortalama değerler ve önemlilik gurupları

Çizelge 4.22’de, ortalama değerlere ait grafik Şekil 4.16’da verilmiştir. Ayrıca tüpte

yetiştirilen bitkilerin sapa kalkma dönemi ve hasat olum dönemlerinde, kök ve toprak üstü

kısımlarının büyüme değerlerindeki değişim oranları Çizelge 4.17’de verilmiştir. Sapa

kalkma döneminde çeşitler ve yıllar arasında fark 0.01 seviyesinde, yıl x çeşit interaksiyonu

0.01 seviyesinde önemli bulunurken, çiçeklenme sonu ve hasat olum dönemlerinde çeşitler

ve yıllar arasındaki fark 0.01 seviyesinde önemli bulunmuştur (Çizelge 4.14).

Sapa kalkma döneminde, araştırmanın birinci ve ikinci yılında ekmeklik buğday

çeşitlerinde toprak üstü kuru ağırlığı 1.72–4.57 g, makarnalık buğday çeşitlerinde 1.67–

3.17 g, arpa çeşitlerinde 3.21–4.44 g arasında değişmiştir. İki yılın ortalaması olarak

ekmeklik buğdaylardan Konya 2002 ve Gerek 79 çeşitleri sırasıyla 3.10 g ve 3.20 g toprak

üstü kuru ağırlığı değerleri ile aynı gurupta yer alırken, makarnalık buğdaylardan Çeşit

1252 ve Kunduru 1149 çeşitleri sırasıyla 2.55 g ve 2.03 g ile farklı gurupta yer almıştır.

Arpa çeşitlerinden Larende (3.42 g) ve Karatay 94 (4.36 g) farklı gurupta yer almıştır

(Çizelge 4.22). Araştırma sonuçlarına göre, sapa kalkma döneminde makarnalık

buğdayların ekmeklik buğday ve arpaya göre daha düşük toprak üstü kuru ağırlığına sahip

olduğu belirlenmiştir. Buna göre ekmeklik buğday çeşitleri toprak üstü kuru ağırlığı

bakımından yakın değerler almış, aralarında istatistiki yönden önemli bir farklılık

bulunmamıştır. Sulu bir makarnalık buğday çeşidi olan Çeşit 1252’nin kuru bir çeşit olan

Kunduru 1149’dan daha fazla toprak üstü kuru ağırlığına sahipken, kuru bir arpa çeşidi

olan Karatay 94’ün sulu bir çeşit olan Larende’den daha fazla toprak üstü kuru ağırlığına

sahip olmuştur.

Çiçeklenme sonu dönemde, araştırmanın birinci ve ikinci yılında ekmeklik buğday

çeşitlerinde toprak üstü kuru ağırlığı 12.41–23.77 g, makarnalık buğday çeşitlerinde 9.62–

19.71 g, arpa çeşitlerinde 16.21–25.32 g arasında değişmiştir. İki yıl ortalaması olarak

toprak üstü kuru ağırlığı ekmeklik buğdaylardan Konya 2002 (15.12 g) ve Gerek 79 (19.66

g) çeşitleri farklı gurupta yer alırken, makarnalık buğdaylardan Çeşit 1252 (13.56 g) ve

Kunduru 1149 (15.86 g) ise aynı gurupta yer almıştır. Çiçeklenme sonu dönemde kuru bir

84

Çizelge 4.22. Arazi şartlarında tüplerde yetiştirilen buğday ve arpa çeşitlerinin farklı gelişme dönemlerindeki toprak üstü kuru ağırlığına (g) ait ortalama değerleri ve önemlilik gurupları

Gelişme Dönemleri

Sapa Kalkma Dönemi Çiçeklenme Sonu Dönemi Hasat Olum Dönemi

Çeşitler I.Yıl II. Yıl Ort. I.Yıl II. Yıl Ort. I.Yıl II. Yıl Ort.

Konya 2002 4.47 a** 1.72 d 3.10 B** 17.82 12.41 15.12 B** 19.93 14.32 17.12 D** Gerek 79 4.57 a 1.83 d 3.20 B 23.77 15.56 19.66 A 25.59 16.38 20.98 BC Çeşit 1252 3.17 b 1.93 cd 2.55 C 17.50 9.62 13.56 B 19.83 12.93 16.38 D Kunduru 1149 2.40 c 1.67 d 2.03 D 19.71 12.01 15.86 B 21.11 16.10 18.61 CD Larende 3.63 b 3.21 b 3.42 B 23.65 16.21 19.93 A 25.40 21.63 23.51 AB Karatay 94 4.29 a 4.44 a 4.36 A 25.32 17.76 21.54 A 26.55 22.15 24.35 A Ort. 3.75** 2.46 3.11 21.30** 13.93 17.62 23.07** 17.25 20.16 LSD 0.52 0.40 3.63 2.58 **P<0.01

85

Şekil 4.16. Çeşitlerin farklı gelişme dönemlerinde toprak üstü kuru ağırlığına ait ortalama değerleri 0 5 10 15 20 25

Sapa ka lkma dönemi Çiçeklenme sonu dönemi Ha sat olum dönemi

T o p ra k ü st ü k u ru a ğı rl ığ ı (g )

çeşit olan Gerek 79 sulu bir çeşit olan Konya 2002’den daha fazla toprak üstü kuru ağırlığına

sahip olmuştur. Arpa çeşitlerinden Larende (19.93 g) ve Karatay 94 (21.54 g) çeşitleri aynı

gurupta yer almışlardır (Çizelge 4.22).

Hasat olum döneminde, araştırmanın birinci ve ikinci yılında ekmeklik buğday

çeşitlerinde toprak üstü kuru ağırlığı 14.32–25.59 g, makarnalık buğday çeşitlerinde 12.93–21.11

g, arpa çeşitlerinde 21.63–26.55 g arasında değişmiştir. İki yılın ortalaması olarak toprak üstü

kuru ağırlığı ekmeklik buğdaylardan Konya 2002 ve Gerek 79 çeşitlerinde sırasıyla 17.12 g ve

20.98 g olurken, makarnalık buğdaylardan Çeşit 1252 ve Kunduru 1149’da sırasıyla 16.38 g ve

18.61 g olmuştur. Arpa çeşitlerinden Larende ve Karatay 94’de sırasıyla 23.51 g ve 24.35 g

olmuştur (Çizelge 4.22). Buna göre çiçeklenme sonu dönemi ile benzer şekilde hasat olum

döneminde de ekmeklik buğday çeşitleri arasında önemli farklılık olurken, makarnalık buğday ve

arpa çeşitleri arasında önemli bir farklılık olmamıştır. Kuru bir ekmeklik çeşit olan Gerek 79 sulu

bir çeşit olan Konya 2002’den daha fazla toprak üstü kuru ağırlığına sahip olmuştur. Araştırma

sonuçlarına göre, arpa genotiplerinin ekmeklik ve makarnalık buğdaylardan daha fazla toprak

üstü kuru ağırlığına sahip olduğu görülmüştür.

Ülkemizde daha çok Orta Anadolu ve Geçit bölgelerinin kurak ve yarı kurak alanlarında

yetiştirilen buğday ve arpanın kök ve toprak üstü organlarının gelişme durumları bilinmesi

yetiştiricilik açısından büyük önem taşımaktadır (Selçuk, 1994). Carson (1971) toprak üstü kuru

ağırlığı bakımından gelişme dönemleri ve çeşitler arasında önemli farkların olduğunu ve toprak

üstü kuru ağırlığı başak çıkış döneminden hasat olgunluğu dönemine kadar artış olduğunu

bildirmiştir.

Araştırmanın ikinci yılında ilk yılına göre, buğday ve arpa çeşitlerinin ortalama toprak

üstü kuru ağırlığı değerleri sapa kalkma, çiçeklenme sonu ve hasat olum dönemlerinde sırasıyla

%34.4, %34.6 ve %25.2 daha düşük olmuştur. Tosun ve ark. (1973) ve Miralles ve ark. (1997),

kök ağırlığı ile toprak üstü ağırlığı arasında olumlu ve önemli ilişkiler tespit etmişlerdir. Bu

bulgular araştırmada elde edilen bulgularla paralellik göstermiştir. Araştırmanın ilk yılına göre

ikinci yılında, iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak köklerin (kök kuru ağırlığında) çok iyi

gelişme göstermemiş olması toprak üstü gelişimini etkilemiş olabilir.

Konya 2002 ve Gerek 79 ekmeklik buğday çeşitlerinde toprak üstü kuru ağırlığının

sırasıyla %18.1’i ve %15.3’ü, Çeşit 1252 ve Kunduru 1149 makarnalık buğday çeşitlerinde

%15.6’sı ve %10.9’u ve Larende ve Karatay 94 arpa çeşitlerinde %14.5’i ve %17.9’u sapa

kalkma döneminde meydana gelmiştir. Buna göre kuru şartlarda yetiştiriciliği yapılan ekmeklik

ve makarnalık buğday çeşitlerinde sulu çeşitlere göre sapa kalkma döneminde daha az toprak üstü

kuru ağırlığı oluşurken, arpa çeşitlerinden kuru bir çeşit olan Karatay 94’ün sulu bir çeşit olan

Larende’ye göre daha fazla toprak üstü kuru ağırlığı oluşmuştur (Çizelge 4.17). Selçuk (1994),

Adana’da 9 ekmeklik buğday çeşit ve hattının sapa kalkma ve erme dönemlerinde kök ve toprak

üstü büyümesi ve bunlar arasındaki ilişkileri tespit etmek amacıyla yaptığı bir araştırmada toprak

üstü kuru madde ağırlığının sapa kalkma döneminde 1.50–2.25 g, erme döneminde ise 15.3–26.3

g arasında değiştiğini ortaya koymuştur. Araştırıcı toplam toprak üstü kuru madde ağırlığının

%8.6–9.8’inin sapa kalkma döneminde oluştuğunu bildirmiştir.