KURAMSAL ÇERÇEVE
TOPLAMA Genetik mühendisliğ
ve biyoteknoloji uygulamaları ile ilgili
bilgi testi UYGULAMA AŞAMASI NİTEL ve NİCEL YORUMLAR Genetiği değiştirilmiş organizmalar ve klonlama senaryoları üzerine eşli tartışma etkinlikleri
Şekil 5. Gömülü karma desenin bu araĢtırma yöntemine uygulanması
Gömülü karma desende araĢtırmacı, aynı anda veya sırayla nicel ve nitel verileri toplar ve elde ettiği nicel ve nitel verileri biri diğerini destekleyecek Ģekilde açıklar. Destekleyici olan veriler nicel ya da nitel veriler olabilir (Creswell, 2011). AraĢtırmanın nicel veri toplama kısmını genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarıyla ilgili bilgi testi oluĢturmaktadır. Bilgi testi ile öğrencilerin ilgili konulardaki bilgi düzeyleri belirlenmiĢtir. AraĢtırmanın nitel kısmı durum çalıĢması olarak desenlenmiĢtir. Durum çalıĢması; güncel bir olguyu kendi yaĢam çerçevesi içinde çalıĢan, olgu ve içinde bulunduğu içerik arasındaki sınırların kesin hatlarıyla belirgin olmadığı, birden fazla kanıt veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılan görgül bir araĢtırma yöntemidir (Yin, 2003). Durum çalıĢmasında ele alınan durum; bir program, bir olay, bir aktivite veya zaman ve yer ile sınırlandırılmıĢ bireyler olabilir (McMillan ve Schumacher, 2010). Ayrıca durum çalıĢmasında araĢtırmacılar bilgiyi doğrudan kaynaktan almak isterler ve çalıĢtıkları ortam, katılımcılar ya da dokümanla doğrudan iliĢki içinde bulunurlar (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010).
38
Durum çalıĢmaları, konu ile ilgili derinlemesine bilgiye inmesi, uç noktaları inceleyebilmesi, genelleme ihtiyacı duymadan belli nokta yargılara varma amacı ile yeni bulgulara ulaĢma, keĢfetme ve eski bilgilerin yeniden sorgulanmasına yol açması açısından büyük önem taĢımaktadır (Yüksel, Mil ve Bilim, 2007, s. 191).
AraĢtırmada ayrıca durum çalıĢması desenlerinden “bütüncül çoklu durum deseni” kullanılmıĢtır. Bu desende, birden fazla kendi baĢına bütüncül olarak algılanabilecek durum söz konusudur. Her bir durum kendi içinde bütüncül olarak ele alınır ve daha sonra birbirleriyle karĢılaĢtırılır (Yıldırım ve ġimĢek, 2006, s.291). ÇalıĢmamızda araĢtırılan durumlar öğrencilerin argüman yapıları ve informal akıl yürütme becerileridir.
Çalışma Grubu
AraĢtırmada yer alan öğrencilerin belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaĢılabilir durum örneklemesi ile maksimum çeĢitlilik örnekleme yöntemleri kullanılmıĢtır. Kolay ulaĢılabilir örnekleme yöntemi ile araĢtırmacı ders verdiği öğrencilerle uygulamayı gerçekleĢtirerek uygulamanın daha pratik olmasını sağlamıĢtır. Ayrıca maksimum çeĢitlilik örnekleme yönteminden de faydalanılarak argüman ortamlarında farklı sınıf ve Ģubelerdeki farklı bilgi düzeylerine sahip öğrencilerin çeĢitliliğini maksimum derecede yansıtarak uygulamanın olumlu ve olumsuz yönlerine iliĢkin daha detaylı bilgi edinilmeye çalıĢılmıĢtır. Böylece genelleme yapmanın tersine çeĢitlilik gösteren durumlar arasında ortak ya da paylaĢılan olguların ve ayrılıkların olup olmadığını bulmaya çalıĢmak ve çeĢitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymak amaçlanmıĢtır. (Erdoğan, 1998; Yıldırım ve ġimĢek, 2006).
AraĢtırmanın çalıĢma grubunu 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Ankara‟da bulunan bir endüstri meslek lisesinde öğrenim görmekte olan dokuz ve onuncu sınıf öğrencileri oluĢturmuĢtur. ÇalıĢma grubunu oluĢturan öğrencilerin dağılımı Tablo 3‟te özetlenmiĢtir.
39 Tablo 3
Çalışma Grubunu Oluşturan 9 ve 10. Sınıf Öğrencileri
ÇalıĢmaya 28 dokuzuncu sınıf ve 24 onuncu sınıf öğrencisi olmak üzere toplam 52 öğrenci katılmıĢtır. Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin 26‟sı (%92,86) erkek, 2‟si (%7,14‟ü) kız öğrencidir. Onuncu sınıf öğrencilerinin 20‟si (%83,33) erkek, 4‟ü (%16,67) kız öğrencidir.
Veri Toplama Araçları
Bu çalıĢmada kullanılan veri toplama araçları; bilgi testi, toplumbilimsel konularla ilgili senaryolar ve video kayıtlarıdır. Veri toplama araçlarına iliĢkin genel bilgiler alt baĢlıklarda verilmiĢtir.
Bilgi Testi
Öğrencilerin genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamaları konusundaki bilgi seviyelerini tespit etmek amacıyla araĢtırmacı tarafından belirtke tablosu ıĢığında boĢluk doldurma, doğru yanlıĢ ve çoktan seçmeli sorulardan oluĢan toplam 84 soru hazırlanmıĢtır. Belirtke tablosu hazırlanırken MEB 8. sınıf Fen ve Teknoloji kitabındaki „Hücre Bölünmesi ve Kalıtım‟ ünitesindeki kazanımlar dikkate alınmıĢtır. 84 soru içinden 5 tane boĢluk doldurma, 10 tane doğru yanlıĢ ve 10 tane çoktan seçmeli soru seçilerek 25 soruluk bir bilgi testi hazırlanmıĢtır (EK 1). Testin yapı, içerik ve görünüĢ geçerliliği iki alan uzmanı tarafından incelenerek kontrol edilmiĢtir. 25 sorudan oluĢan bilgi testine ait belirtke tablosu Tablo 4‟de verilmiĢtir.
Cinsiyet 9. Sınıf n % 10. Sınıf n % Toplam n % Erkek 26 92,86 20 83,33 46 88,46 Kız 2 7,14 4 16,67 6 11,54 Toplam 28 24 52
40 Tablo 4
Bilgi Testinde Kullanılan Sorulara Ait Belirtke Tablosu
GDO VE KLONLAMA KONULARINA YÖNELĠK KAZANIMLAR
BĠLGĠ TESTĠNDE BULUNAN SORU TĠPLERĠ BOġLUK DOLDURMA DOĞRU YANLIġ ÇOKTAN SEÇMELĠ 1. Kalıtsal bilginin genler tarafından
taĢındığını fark eder.
1. soru 2. DNA‟nın yapısını ve nasıl
iĢlendiğini bilir. 1. soru 1. soru
3. Nükleotit, gen, DNA ve kromozom kavramları arasında iliĢki kurar.
2. soru 4. Genotip ve fenotip kavramlarını
ayırt eder. 2. soru
5. Baskın ve çekinik genlerin kalıtsal bilginin aktarılmasındaki rolünü kavrar.
3. soru
6. Mutasyon ve modifikasyonu kavrar. 3 ve 4. sorular 4. soru 7. Ġnsanlarda yaygın olarak görülen
bazı kalıtsal hastalıklara örnekler verir.
5. soru
8. Biyoteknolojinin tanımını,
yöntemini ve çalıĢma alanlarını bilir.
5. soru 2. soru 6. soru
9. Genetik mühendisliğinin çalıĢma alanlarını bilir.
7. soru 10. Biyoteknoloji ve genetik
mühendisliğinin günümüzdeki uygulamaları ile ilgili örnekler verir.
8. soru
11. Klonlama, gen terapisi, DNA parmak izi ve GDO‟yu tanımlar.
9. soru 12. Klonlamanın amacını ve yöntemini
kavrar.
3 ve 4. sorular 13. Gen terapisinin amacını ve
yöntemini kavrar. 5, 6. ve 7. sorular
14. GDO‟nun etkilerini farklı açılardan değerlendirir.
8, 9. ve 10. sorular 15. Biyoteknoloji ve genetik
mühendisliğindeki geliĢmelerin insanlık için doğurabileceği sonuçları tahmin eder.
10. soru
Tablo 4‟te görüldüğü gibi GDO ve klonlama konuları ile ilgili her kazanım en az bir soru tipi ile bilgi testinde yer almıĢtır. Böylece öğrencilerin argümantasyon uygulaması öncesinde bu konularla ilgili bilgi düzeyleri ilgili kazanımlar doğrultusunda tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır.
41 Toplumbilimsel Senaryolar
Senaryolar, ekonomik, politik, sosyal, teknolojik ve çevre ile ilgili eğilimleri değerlendirilerek potansiyel dünya geleceğiyle ilgili yazılı ifadelerin kavramsallaĢtırılmasıdır (Schwartz‟dan aktaran Tonn, 2005, s. 767). Kritik olaylar tekniği veya görüĢme tekniğiyle beraber kullanılan senaryolar nitel veri toplanmasında bir araç olarak kullanılabilmektedir (Yüksel vd., 2007, s. 153). Bir veri toplama aracı olarak senaryolar, genellikle dikkat çekici ve merak uyandırıcı niteliktedir.
Öğrencilere GDO ve klonlama konularına yönelik argüman üretmeleri için ikilem yaratan iki toplumbilimsel senaryo sunulmuĢtur. Senaryolar hazırlanırken, literatürdeki argümantasyon senaryoları incelenmiĢ ve içerikler bu araĢtırmalara paralel bir Ģekilde oluĢturulmuĢtur. Hazırlanan senaryoların bilimsel hata içermediğini doğrulamak için biyoteknoloji alanında çalıĢan bir öğretim üyesinden uzman görüĢü alınmıĢtır. Gerekli düzenlemeler sonrasında, GDO ve klonlama senaryoları argümantasyon sürecinde kullanılmıĢtır (EK 2).
Video Kayıtları
Sınıflarda eĢli tartıĢma uygulamaları ihtiyaç durumunda destekleyici ikincil veri kaynağı olarak kullanılmak üzere video kaydına alınmıĢtır.
Uygulama Süreci
Bu araĢtırmada uygulama biyoloji öğretmeni olarak görev yapan araĢtırmacının kendisi tarafından yürütülmüĢtür. Uygulamalar araĢtırmacının biyoloji dersi verdiği iki sınıfta gerçekleĢtirilmiĢtir. Asıl uygulamaya geçmeden önce karĢılaĢılabilecek güçlükleri belirlemek ve bunları çözmek için pilot uygulama yapılmıĢtır. AraĢtırmanın pilot uygulaması araĢtırmaya dahil olmayan bir baĢka 9. sınıf Ģubesinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Pilot ve asıl uygulama sınıfları rastgele belirlenmiĢtir. Pilot uygulama 2 hafta sürmüĢtür. Pilot uygulama 2 kız, 26 erkek öğrenci olmak üzere toplam 28 öğrenci ile gerçekleĢtirilmiĢtir. Öğrencilere uygulanan bilgi testi sonucunda üst ve orta bilgi düzeyinde 4, alt bilgi düzeyinde ise 6 grup oluĢturulmuĢtur. Her bilgi düzeyinde birbirine yakın puan alan öğrenciler ikili alt gruplara ayrılmıĢtır. Öğrencilere birinci hafta GDO senaryosu dağıtılarak senaryo ile ilgili yazılı argümanlarını oluĢturmaları istenmiĢtir.
42
Daha sonra ikli gruplar arasında eĢli tartıĢma etkinliği baĢlatılmıĢtır. Ġkinci hafta ise klonlama senaryosu üzerinden eĢli tartıĢma etkinlikleri gerçekleĢtirilmiĢtir. Pilot uygulamadaki eĢli tartıĢmaya ait öğrenci ifadeleri Ģöyle örneklenebilir:
B1: Ben Fırat’ın yerinde olsaydım GDO’lu mısır tohumu almazdım. Çünkü
GDO’lu ürünler böceklere direnç kazandırmıştır. Etkili bir insektisit alınarak böcekler daha dirençli hale gelir ve uzaklaştırılması artık daha zordur.
B2: Ben de Fırat’a katılmıyorum. Fırat’ın yerinde olsaydım her sebzenin organik
şeklini üretirdim. Zamanı geldiğinde aralıklarla ilaçlama yapardım. Ne de olsa iklime göre böcekler gider ve besinin üretim zamanı geldiğinde verimin artacağını düşünürdürm. Hatta Dünya Sağlık Örgütü’de GDO’nun insan sağlığı ve gelişimini olumsuz yönde etkilediğini bildirmektedir.
B1: Evet GDO’lu tarım insan sağlığını da kötü etkiliyor. Bu nedenle de
yapılmamalı zaten.
B2: Her zaman doğal olan tercih edilmeli.
B1 ve B2 oluĢturdukları yazılı argümanlar aracılığıyla aynı iddiayı farklı gerekçelerle savunarak tartıĢmıĢlardır. B1, B2‟nin gerekçelerini kabul ederek desteklemiĢtir.
Pilot uygulamada eĢli tartıĢma sırasında öğrenciler genellikle aynı iddialarda bulunmuĢlar fakat farklı gerekçeler ve alternatifler üretmiĢlerdir. Dolayısıyla eĢli tartıĢma ortamında ikna etmekten çok farklı bakıĢ açılarını paylaĢma ön plana çıkmıĢtır. Pilot uygulama araĢtırmacının deneyim kazanması ve uygulamadaki olası problemleri görme bakımından etkili olmuĢtur. Pilot çalıĢma süresince elde edinilen deneyimler ıĢığında araĢtırmacı asıl uygulamaya geçmiĢtir.
AraĢtırmanın asıl uygulaması bir 9. sınıf ve bir 10. sınıf Ģubesinde gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmaya 28 9. sınıf ve 24 10. sınıf öğrencisi olmak üzere toplam 52 öğrenci katılmıĢtır. BranĢ öğretmeni olarak araĢtırmacı öğrencilere çalıĢmayla ilgili bilgi vermiĢtir. Genetiği değiĢtirilmiĢ organizmalar ve klonlama gibi toplumbilimsel güncel konulara iliĢkin tartıĢma ortamı oluĢturulacağı belirtilerek öğrencilerde ilgi ve merak uyandırılmıĢtır. Böylece uygulama öncesinde öğrencilerin motivasyonları arttırılmıĢtır. Uygulamalar her iki Ģubede 2 hafta sürmüĢtür. ÇalıĢmanın aĢamaları aĢağıda detaylandırılmıĢtır (ġekil 6).
43
Şekil 6. ÇalıĢmanın aĢamaları
Argümantasyon tabanlı öğrenme ortamına ait uygulamadan önce öğrencilerin GDO ve klonlama konusunda kavramsal bilgi düzeylerini tespit etmek amacıyla bilgi testi uygulanmıĢtır. Öğrenciler bilgi seviyelerine göre alt, orta ve üst düzey gruplara ayrılmıĢtır. Öğrencilerin bilgi seviyelerine göre gruplandırılması veri analizi kısmında detaylı açıklanmıĢtır. Aynı bilgi düzeyinde yer alan öğrencilerle ikili gruplar oluĢturulmuĢtur. Ġkinici hafta öğrencilere GDO ile ilgili senaryo dağıtılmıĢtır. Öğrencilere senaryoyu okuduktan sonra senaryo hakkındaki görüĢlerini önce yazılı olarak belirtmeleri daha sonrada bu görüĢlerini eĢli tartıĢma etkinliğinde grup arkadaĢıyla paylaĢmaları istenmiĢtir. TartıĢma süreçleri video kaydına alınmıĢtır. Üçüncü hafta öğrencilere klonlama ile ilgili senaryo dağıtılmıĢtır. Öğrenciler klonlama senaryosunu okuduktan sonra kendi argümanlarını yazılı halde belirtmiĢlerdir. ÇalıĢmanın uygulama süreci klonlama senaryosu üzerine eĢli tartıĢma ile son bulmuĢtur. Asıl uygulamaya ait eĢli tartıĢma etkinlikleri Ģöyle örneklenebilir:
A1: Ben GDO kullanmazdım. Çünkü hem böcekler direnç kazanır hem de insan
sağlığına zararlı.
A2: GDO’lu tarım yapardım. Çünkü insan sağlığına zararlı olduğunu
düşünmüyorum. Sadece alerji yapabilir. Alerjisi olan insanlar da bence GDO’lu ürün Uygulama
Öncesi
Uygulama
GDO senaryolarının dağıtılması
EĢli tartıĢma etkinliği öncesinde ilgili senaryolar üzerine argüman oluĢturma ve bu argümanların yazılı hale getirilmesi EĢli tartıĢma etkinliği
Klonlama senaryolarının dağıtılması
EĢli tartıĢma etkinliği öncesinde ilgili senaryolar üzerine argüman oluĢturma ve bu argümanların yazılı hale getirilmesi
EĢli tartıĢma etkinliği 2. Hafta 1. Hafta 3. Hafta Uygulama Bilgi testinin yapılması Öğrencilerin bilgi testi sonuçlarına göre ikili grupların oluĢturulması
44
kullanmazsa sorun olmaz. Bu tohuma karşı direnç kazanan böcekler için de farklı ikinci bir GDO’lu tohum kullanırdım.
A1: GDO’lu tarım ayrıca ekosistemde bozulmaya da yol açar. Bu yüzden daha
farklı bir yöntem denerdim. O böcekleri yiyen başka bir böcek kullanırdım.
A2: GDO’lu tarım alanlarının miktarı iyi ayarlanırsa bence ekolojik denge
bozulmaz.
Asıl uygulamadaki eĢli tartıĢmalar öğrencilerin daha çok birbirlerini ikna etmesine yönelik olmuĢtur. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi A1 ve A2 GDO konusunda farklı iddialarda bulunarak bu iddialarını gerekçelerle desteklemiĢlerdir. EĢli tartıĢma sonunda A1 ve A2‟nin görüĢlerinde herhangi bir değiĢiklik olmamıĢtır.
A3: Klonlamayı kabul etmezdim. Çünkü oluşturulan embriyonun öldürülmesi
yasal ve etik değildir. Bir canlının yaşama hakkına müdahale hakkımız yok, doğmamış olsa bile.
A4: Ben klonlamayı tercih ederdim. Çünkü gerekli iliği başka birisinden bulmak
uzun sürebilir. 8 yaşında lösemi hastası kuzenimin ve ailesinin çektiği çileyi bildiğim için başka birisinin de aynı acıyı çekmesini istemem. Dünyaya hiç gelmemiş birisinin böyle bir iş için kendini feda etmesi bence onun için bir onur.
A3: Müslüman bir ülkede yaşıyoruz. Allah’ın verdiği canı sadece Allah alır.
Birinin ölümüne sebep olmak günahtır. Embriyo öldürüleceği için klonlama yapılmamalıdır.
A4: Dini açıdan Allah’ın verdiği canı Allah aldığın için kabul etmiyorum. Ama
hukuki açıdan 1 haftalık bir embriyonun hayatta olmadığını düşünerek kabul ediyorum. Çünkü 1 haftalık bir embriyonun yaşama hakkı bulunmuyor. Ayrıca oluşturulan embriyo çok fazla yaşayamaz. Çünkü klon canlıların en fazla 13 sene yaşadığı biliniyor.
Yukarıdaki eĢli tartıĢmada A3 ve A4 klonlama uygulamasında farklı görüĢte olsalar da dini açıdan klonlamanın günah olduğu noktasında hemfikirlerdir. Ancak A4 1 haftalık embriyoyu canlı olarak kabul olarak etmediği için A3‟e katılmamakta ve klonlamanın yapılması gerektiğini savunmaktadır. Dolayısıyla bu iki öğrenci eĢli tatıĢma sırasında birbirlerine bir noktada katılsalar da farklı bakıĢ açılarıyla iddialarını desteklemeye devam etmiĢlerdir.
45 Verilerin Analizi
Bilgi Testine Ait Verilerin Analizi
GDO ve klonlama konularına yönelik 25 sorudan oluĢan bilgi testinden alınacak maksimum puan 100 olarak belirlenmiĢtir. Testte 5 boĢluk doldurma (40 puan), 10 doğru yanlıĢ (20 puan) ve 10 çoktan seçmeli (40 puan) soru bulunmaktadır. Bilgi testi sonuçlarına göre öğrenciler alt, orta ve üst bilgi düzeylerinde olmak üzere gruplandırılmıĢtır. 9. ve 10. sınıf için ayrı ayrı bilgi testinden alınan puanların aritmetik ortalaması ve standart sapması belirlenmiĢtir. Aritmetik ortalama ve standart sapmanın yarısının toplamından elde edilen puanın üstünde puan alan öğrenciler üst bilgi düzeyi grubunda, aritmetik ortalama ve standart sapmanın yarısının farkından elde edilen puanın altında puan alan öğrenciler alt bilgi düzeyi grubunda ve bu iki grup arasında kalan öğrenciler ise orta bilgi düzeyi grubunda yer almıĢtır (ġekil 7).
Şekil 7. Bilgi düzeylerinin belirlenme yöntemi
Buna göre 9 ve 10. sınıf öğrencilerinin bilgi testi sonuçlarına göre alt, orta ve üst bilgi düzeylerindeki puan aralığı ve kiĢi sayısı aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir (Tablo 5).
Tablo 5
Çalışma Grubunun Bilgi Düzeylerine Ait Puan Aralığı ve Kişi Sayısı
Sınıflar Alt Bilgi Düzeyi Orta Bilgi Düzeyi Üst Bilgi Düzeyi Puan aralığı KiĢi sayısı Puan aralığı KiĢi sayısı Puan aralığı KiĢi sayısı 9. Sınıf < 51 8 51<BaĢarı puanı < 65 12 > 65 8 10. Sınıf < 66 6 66<BaĢarı puanı < 76 10 > 76 8
Alt Bilgi Düzeyi Orta Bilgi Düzeyi Üst Bilgi Düzeyi -1/2SS +1/2SS
46
Tablo 5‟te görüldüğü gibi 9. sınıf öğrencilerinde 51 puanın altındaki baĢarı testi sonuçları alt bilgi düzeyi, 51-65 puan arasındaki bilgi testi puanları orta bilgi düzeyi ve 65 puanın üstündeki bilgi testi puanları ise üst bilgi düzeyi olarak değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirme sonuçları dikkate alındığında 28 öğrenciden oluĢan 9. sınıf Ģubesinde alt bilgi düzeyinde 8, orta bilgi düzeyinde 12 ve üst bilgi düzeyinde 8 öğrenci yer almıĢtır. 24 kiĢiden oluĢan 10. sınıf Ģubesinde ise 66 puanın altında puan alan 6 öğrenci alt bilgi düzeyinde, 66-76 puan arasında puan alan 10 öğrenci orta bilgi düzeyinde ve 76 puanın üzerinde puan alan 8 öğrenci ise üst bilgi düzeyinde kabul edilmiĢtir. Aynı bilgi düzeyinde birbirine yakın puanlar alan öğrenciler eĢleĢtirilerek eĢli tartıĢma grupları oluĢturulmuĢtur.
Argüman Kalitesine Ait Verilerin Analizi
EĢli tartıĢma etkinliği öncesinde öğrencilerden GDO ve klonlama senaryolarına yönelik görüĢlerini belirlemeleri ve yazılı olarak argümanlarını oluĢturmaları istenmiĢtir. Öğrencilerin yazılı ifadeleri incelenerek argüman kaliteleri belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Bu amaçla Sadler ve Fowler (2006) tarafından geliĢtirilen Argümantasyon Kalitesi Rubriği kullanılmıĢtır. En alt düzeydeki argümanların 0, en üst düzeydeki argümanların ise 4 ile değerlendirildiği 5 düzeyden oluĢan rubrik ve bu düzeylere ait örnek ifadeler Tablo 6‟da verilmiĢtir.
47 Tablo 6
Argümantasyon Kalite Rubriğine Ait Örnek İfadeler (Sadler ve Fowler, 2006)
Puan Açıklama Örnek İfadeler*
0 Gerekçesiz iddia “Evet, katılıyorum.”
1 Dayanağı olmayan gerekçe
“Eğer birini acı çekmekten kurtaracaksa gen terapisi yapılabilir.”
2 Basit dayanağı olan gerekçe
“Çocuk sahibi olamıyorsan üreme amaçlı klonlamayı doğru bulmuyorum… Çünkü Allah istemiyor. Allah isteseydi çocuğun olurdu. Çocuk sahibi olmak senin için uygun değilse bunu zorlamaman gerekir.”
3 Ayrıntılı dayanağı olan gerekçe
“Bireylere zeka geninin aktarılması bugünkü zengin ve fakir arasındaki farklılığı daha da arttıracaktır. Maddi gücü olmayanlar bu uygulamadan yararlanamayacaktır. Bu durum birçok sosyolojik probleme yol açacaktır.”
4 Ayrıntılı dayanakları ve karĢıt dayanakları olan gerekçe
“Gen terapisi çeĢitliliği azaltacağı için çok dikkatli kullanılması gerektiğini düĢünüyorum. Eğer baĢka bir tedavi yoksa gen terapisi düĢünülebilir. Aksi takdirde herkes aynı gen yapısına sahip olur. Ancak bu senaryoda Huntington hastalığı için baĢka bir tedavi Ģekli olmadığı için gen terapisi yapılabilir. Bir kiĢinin genlerini değiĢtirmeden önce tüm diğer yolların tükenmiĢ olması gerektiğini düĢünüyorum.”
Örnek ifadeler Sadler ve Fowler (2006) çalıĢmasında kullanılan Huntington Hastalığı gen terapisi, zeka geni ve üretim amaçlı klonlama senaryolarına ait öğrenci cevaplarından alınmıĢtır.
Tablo 6‟daki rubriğe göre sadece iddianın olduğu herhangi bir gerekçe veya dayanak içermeyen argüman 0, iddia dayanağı olmayan bir gerekçe ile birlikte yer alıyorsa 1, basit temellere sahip olan bir gerekçe ile sunulmuĢsa 2, ayrıntılı temellere sahip bir gerekçe ile
48
sunulmuĢsa 3 ve detaylandırılmıĢ gerekçelerle birlikte karĢıt görüĢlere ait gerekçeler de sunuyorsa 4 puanla değerlendirilmiĢtir (Sadler ve Fowler, 2006).
Bu çalıĢmada öğrencilerin eĢli tartıĢmaya baĢlamadan önce GDO ve klonlama senaryolarına iliĢkin oluĢturdukları yazılı argümanlardaki ifadeler araĢtırmacının kendisi ve iki uzman ile birlikte incelenmiĢtir. Değerlendirme öncesinde birkaç öğrenciye ait ifadeler üç değerlendirmeci tarafından önce bireysel değerlendirilmiĢ sonra müzakere edilerek değerlendirilmiĢtir. Böylece değerlendiriciler arasındaki tutarlılık sağlanmaya çalıĢılmıĢtır. Öğrencilerin senaryolara iliĢkin argümanları Sadler ve Fowler (2006) „ın Argümantasyon Kalitesi Rubriği‟ne göre değerlendirilmiĢtir. GDO ve klonlama senaryoları için 52 öğrenciye ait 104 yazılı argüman üç araĢtırmacı tarafından bağımsız olarak değerlendirilmiĢtir. Üç araĢtırmacının argümantasyon kalitesine ait değerlendirme sonuçları excel tablosuna aktarılmıĢ değerlendirmeler arası farklılıklar tespit edilmiĢtir. Bu tabloya göre üç araĢtırmacıdan en az ikisinin aynı kanaatte olduğu düzey, argüman kalitesi düzeyi kabul edilmiĢtir. Üç değerlendiricinin hepsinin belirlemiĢ olduğu argüman kalitesi düzeyi farklı olduğunda argümanlar müzakere edilerek tekrar değerlendirilmiĢtir. Sadler ve Fowler (2006)‟ın Argümantasyon Kalitesi Rubriği‟ne göre öğrencilerin ortaya koyduğu argümanların kalite değerlendirilmesi aĢağıda örneklendirilmiĢtir. Örneklerde 10. sınıf öğrencileri A harfi ile kodlanırken 9. sınıf öğrencileri B harfi ile kodlanmıĢtır.
B1: Ben olsam klonlamayı tercih ederim. Çünkü kendi hayatımı düşünürüm. B2: Etmezdim. Çünkü kendi sağlığım için başkalarının yaşam hakkını elinden
alamam. Ancak hastalığım ilerledi ve acil bir durum varsa klonlamayı tercih ederim. İlik nakli oluncaya kadar hastalığı yavaşlatmak için ilaç tedavisi olurum.
Yukarıdaki argümanlar incelendiğinde B1 sadece iddia ve temellendirilmemiĢ bir gerekçeden oluĢan 1 düzeyinde bir argüman sunmuĢtur. B2 ise iddia ve gerekçeler sunmuĢ, iddiasını basit bir gerekçe ile desteklemiĢtir. Bu nedenle B2 2 düzeyinde bir argüman olarak değerlendirilmiĢtir.
A1: Ben GDO kullanmazdım. Çünkü hem böcekler direnç kazanır hem de insan
sağlığına zararlı. Bu yüzden daha farklı bir yöntem denerdim. O böcekleri yiyen başka bir böcek kullanırdım.
A2: Ben Fırat’ın yerinde olsam GDO kullanırdım. Çünkü insektisit kanserojen