Bilgi Test

A. Aşağıdaki sorularda verilen boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

1. Kalıtsal karakterleri üzerinde taĢıyan en küçük kalıtım birimine ... denir. 2. a) Kalıtsal karakterleri taĢıyan genlerin tümüne ...denir.

b) Bir canlının genetik yapısına bağlı olarak çevrenin de etkisiyle ortaya çıkan görünüĢüne ise ...denir.

3. Çevrenin etkisiyle canlının dıĢ görünüĢünde meydana gelen kalıtsal olmayan değiĢikliklere ………denir.

4. Canlıların DNA‟sında meydana gelen kalıcı değiĢikliklere ... denir. 5. Canlıların genetik yapısında istenilen yönde değiĢiklikler yaparak biyolojik bir sistemin ya da yapının endüstriyel boyutta kullanılmasını sağlayan uygulamalara ...denir.

B. Aşağıda verilen cümlelerden doğru olanların karşısına D, yanlış olanların karşısına ise Y yazınız.

1. Nükleotitler bir araya gelerek DNA‟yı oluĢturur. ( )

2. Biyoteknolojik yöntemle bir canlının belirli özelliklerini Ģifreleyen genetik bilgisi baĢka canlıya aktarılabilir. ( )

3. Üreme veya tedavi amaçlı klonlama yapılabilir. ( )

4. Klonlama ile oluĢan canlının genetik yapısı vücut hücresinden çekirdeği alınan canlı ile aynı değildir. ( )

5. Gen terapisinin temel amacı, hücrelerin hastalığa yol açan eksik ya da kusurlu genleri yerine, sağlıklı kopyalarının hücreye yerleĢtirilmesidir. ( )

99

6. Gen terapisinde doğrudan DNA enjeksiyonuyla veya virüsler aracılığıyla gen nakli gerçekleĢtirilir. ( )

7. Gen terapisi her zaman olumlu sonuç verir. ( )

8. Genetiği değiĢtirilmiĢ organizmalarla (GDO) beslenmek insanın gen yapısını bozabilir. ( )

9. GDO‟lu ürünler daha az maliyetlidir. ( )

10. GDO‟lu tarım ürünleri uygulamaları verimliliği arttırır ve tarım ürünlerinin hastalıklara karĢı dirençli olmasını sağlar. ( )

C. Aşağıda verilen çoktan seçmeli sorularda doğru cevabı işaretleyiniz. 1. AĢağıdaki özelliklerden hangisi DNA molekülüne ait değildir?

A) Çift iplikli sarmal yapıya sahiptir. B) Adenin ile Guanin, Timin ile Sitozin karĢılıklı gelir ve sayıları eĢittir.

C) Yapısında Adenin, Timin, Guanin ve Sitozin organik bazları bulunur D) Kendini eĢleyebilir.

E) ġekeri deoksiribozdur.

2. I- Gen II- Kromozom III- Nükleotit IV- DNA Kalıtımda görevli olan moleküllerin küçükten büyüğe doğru sırası nasıldır?

A ) III-I-IV-II B) I-II-III-IV C) IV-III-II-I D) III-IV-II-I E) II-IV-I-III

3. Melez uzun boylu baba ile melez uzun boylu annenin kısa boylu çocuklarının olma ihtimali aĢağıdakilerden hangisinde doğru verilmiĢtir? (Uzun boy kısa boya baskındır.) A) % 0 B) % 25 C) % 50 D) % 75 E) %100

4.

Meryem mutasyon ve modifikasyonla ilgili yukarıdaki tabloyu hazırlıyor. Öğretmen Meryem‟e tabloda hata olduğunu söylüyor. Meryem aĢağıdakilerden hangisini yaparsa tablosu hatasız olur?

Özellikler Mutasyon Modifikasyon

Keçilerde 4 boynuzluluk  Ġnsanlarda kasların

geliĢmesi 

Ġnsanların bronzlaĢması 

100 A) Mutasyon ile modifikasyon yer değiĢtirmeli

B) Keçilerde 4 boynuzluluk ile insanların bronzlaĢması yer değiĢtirmeli C) Ġnsanlarda kasların geliĢmesi ile insanların bronzlaĢması yer değiĢtirmeli D) Ġnsanlarda altı parmaklılık ile insanlarda kasların geliĢmesi yer değiĢtirmeli E) Keçilerde 4 boynuzluluk ile insanlarda altı parmaklılık yer değiĢtirmeli

5. AĢağıda verilenlerden hangisi insanlarda görülen genetik hastalıklardan değildir?

A) Hemofili B) Renk körlüğü C) Orak hücreli anemi D) Ebola E) Altı parmaklılık 6. AĢağıdakilerden hangisi biyoteknolojinin uygulama alanına girer?

A) Klonlama B) Gen tedavisi C) DNA parmak izi D) Bakterilere insülin ürettirilmesi E) Organ nakli

7. I. Klonlama II. Gen terapisi III.DNA parmak izi

Yukarıda verilen alanlardan hangileri genetik mühendisliğinin çalıĢma alanları arasında yer alır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

8. Gen mühendisliği ve biyoteknolojik çalıĢmaların tıp alanındaki uygulamalarına;

I. Cüceliğe karĢı kullanılan büyüme hormonunun ilgili genin aktarılmasıyla bakterilere ürettirilmesi

II. Genetik yapısı değiĢtirilen mikroorganizmaların lağım sularının arıtılmasında kullanılması

III.Genetik yapısı değiĢtirilen mısır bitkisinin böceklere karĢı direnç kazanması Ģeklinde verilenlerden hangisi örnek olamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

9. K.Belirli tekniklerle canlıların DNA‟sındaki baz diziliminin çıkartılması iĢlemi

L. DNA‟nın belli bir bölümünden genellikle de bir genin kopyasını oluĢturmak için kullanılan yöntem

M. Hastalara tedavi edici genleri aktararak ya da zararlı genleri etkisiz hale getirerek kronik bir sağlık problemini çözmek

101

Yukarıda verilen tanımlara ait kavramlar aĢağıdakilerden hangisinde doğru eĢleĢtirilmiĢtir? K L M

A) Klonlama DNA parmak izi Gen terapisi B) DNA parmak izi Gen terapisi Klonlama C) DNA parmak izi Klonlama Gen terapisi D) Klonlama Gen terapisi DNA parmak izi E) Gen terapisi Klonlama DNA parmak izi

10. Genetik mühendisliği çalıĢmaları sonucunda zararlı bir böceğe karĢı direnç kazanmıĢ bir bitki üretiliyor ve bu bitkinin polenleri zararlı böceğe karĢı direnç oluĢturan genleri taĢıyor. Bu genleri taĢıyan polenler de yakında büyüyen yabani bitkilere ulaĢıyor. Genin bu Ģekilde yayılımı böceklerin yabani bitkilerle beslenmesini engelliyor ve ekosistemdeki besin ağı bozuluyor.

Yukarıda genetik mühendisliği çalıĢmalarından biri ve sonuçları verilmiĢtir. Buna göre genetik mühendisliğinin çalıĢmalarıyla ilgili olarak aĢağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Olumsuz etkileri de olabilir.

B) Bazı canlıların yeni özellikler kazanmasını sağlayabilir.

C) Canlılar için her zaman olumlu sonuçların ortaya çıkmasını sağlar.

D) Üzerinde çalıĢılan canlı haricinde diğer canlı türlerinin genetiğini de etkileyebilir. E) Doğal dengenin bozulmasına yol açar.

BĠLGĠ TESTĠ CEVAP ANAHTARI

A. 1.Gen 2. a) Genotip 3. Modifikasyon 4. Mutasyon 5. Biyoteknoloji b) Fenotip B. 1. D C. 1. B 2. D 2. A 3. D 3. B 4.Y 4. D 5. D 5. D 6. D 6. D 7. Y 7. E 8. D 8. E 9. D 9. C 10. D 10. C

102 EK 2. Senaryolar

Senaryo 1

Fırat, Akdeniz bölgesinde tarım ve hayvancılıkla uğraĢan, bu alanda meydana gelen bilimsel, teknolojik geliĢmeleri takip eden ve uygulama yetisine sahip olan bilinçli bir çiftçidir. Son zamanlarda Çukurova bölgesindeki mısır üretiminin mısır kurdu ve koçan kurdu sebebiyle önemli miktarda azalmasından yakınmaktadır. Özellikle yoğun böcek saldırılarının yaĢandığı yıllarda insektisit yani böcek ilacı uygulama sayısını 4-5‟e çıkarmasına rağmen yine de %30‟a varan verim kaybı olmuĢtur. Bilinçli bir çiftçi olan Fırat, bir tarım dergisinde genetiği değiĢtirilmiĢ organizmalarla ilgili bir yazıyla karĢılaĢmıĢtır. Yazı; bilim insanlarının ve genetik mühendislerinin ortak çalıĢmasıyla, mısır bitkisine rekombinant DNA teknolojisi ile bir gen transfer ettiklerini ve artık mısırın zararlı böcek türlerinden etkilenmediğini anlatmaktadır. Bu haberi duyan Fırat, vakit kaybetmeden genetiği değiĢtirilmiĢ mısır bitkisi tohumları sipariĢ etmiĢ, tarlasını bu tür tohumla ekmiĢtir. Hasat zamanı geldiğinde Fırat bütün mısır kurtlarının öldüğünü, mısırların sağlam ve sağlıklı olduğunu görmüĢ ve %30‟luk verim kaybı ortadan kalktığı, doğaya ve insan sağlığına zararlı olan böcek öldürücüleri kullanmadığı için de çok mutlu olmuĢtur. Ancak Fırat 5-6 kez ekim yaptıktan sonra her nasılsa mısır ve koçan kurdunun dirençli hale geldiğini ve genetiği değiĢtirilmiĢ mısır türlerine zarar verdiğini görmüĢtür. Bu durumda Fırat, daha etkili bir insektisit çeĢidi kullanmak zorunda kalmıĢtır.

Siz Fırat‟ın yerinde olsaydınız bu iki farklı durumla ilgili nasıl bir karar verir ve tarım etkinliklerinizi hangi yönde gerçekleĢtirirdiniz?

103 Senaryo 2

Ahmet‟e hastalığı nedeniyle kemik iliği nakli yapılması gerekiyor. Ancak Ahmet‟in ailesinden hiç kimsenin doku örneği Ahmet‟in örneği ile uyuĢmamaktadır. Doktoru, Ahmet‟in bir vücut hücresini kullanarak klonlama tekniği ile bir embriyo elde edebileceklerini ve bu embriyodan alınacak hücre ile Ahmet‟i tedavi edebileceklerini söylemiĢtir. Buna göre lösemi hastası olan Ahmet‟in herhangi bir hücre çekirdeği bir kadından gönüllü olarak alınan yumurta hücresinin içine yerleĢtirilerek laboratuvar ortamında bir embriyo elde edilecektir. Ancak bu embriyo blastosist evresinde iken yani 1 haftalıkken gerekli hücre tabakası alındıktan sonra yok edilecektir. Bu durum bir canlının yaĢam hakkına müdahalede bulunulması sebebiyle etik ve yasal tartıĢmaları da beraberinde getirecektir. Bu tekniğin yanı sıra doktor, kemik iliği bağıĢı yapan gönüllülerin araĢtırılmasıyla da uygun kemik iliğinin bulunabileceğinden bahsetmiĢtir. Ancak bunun uzun bir süreç alabileceğini de belirtmiĢtir. Bu bilgileri değerlendiren Ahmet‟in ailesi tedavi amaçlı klonlamayı tercih etmiĢtir.

Ahmet‟in ailesinin yerinde olsaydınız siz de tedavi amaçlı klonlamayı tercih eder miydiniz, neden?