Araştırmada kullanılan veri toplama araçları; Öğrenme Stilleri Envanteri, Bilişsel Esneklik Envanteri ve özel yetenek sınavı puanları veri tabanlarıdır.
3.4.1.Öğrenme Stilleri Envanteri
Bu araştırmada D. A. Kolb’un Deneyimsel Öğrenme Kuramına göre geliştirdiği KÖSE-III kullanılacaktır. 1999 yılında geliştirilen envanterde 12 tamamlamalı madde yer almaktadır. Her bir madde için dört seçenek bulunmakta ve seçenekler 1-4 puan aralığında puanlanmaktadır. Seçenekler, Aktif Deneyim (AD), Yansıtıcı Gözlem (YG), Soyut Kavramsallaştırma (SK) ve Somut Deneyim (SD) olmak üzere dört öğrenme biçiminden oluşmaktadır.
Katılımcının her madde için kendisine en uygun olan seçenekten en az uygun olan seçeneğe doğru sırasıyla 4, 3, 2, 1 puanlarını kodlaması gerekmektedir. Her bir maddede yer alan öğrenme biçimlerinin puanları toplanarak toplam öğrenme biçimi puanları oluşturulur. Bir sonraki aşamada Aktif Deneyim (AD) toplam puanlarından Yansıtıcı Gözlem (YG) toplam puanları (AD-YG), Soyut Kavramsallaştırma (SK) toplam puanlarından ise Somut Deneyim (SD) toplam puanları çıkartılarak her bir katılımcı için AD-YG puanı ve SK-SD puanı oluşturulur. AD-YG puanı x ekseni, SK-SD puanı ise y ekseni üzerinde yer almaktadır. Bu iki puan türünün Kolb’un (1999) oluşturduğu koordinat sistemindeki kesişim noktaları belirlenir. Puan aralığı -36 ile +36 arasında değişmektedir. Ayrıştırma, değiştirme, özümseme ve yerleştirme olmak üzere dört öğrenme stili türü koordinattaki her bir alanı temsil etmektedir. En son aşamada kesişim noktasının hangi öğrenme stili alanında yer aldığı belirlenir ve böylece katılımcının hangi öğrenme stiline sahip olduğu tespit edilir.
Envanterin el kitabında SD (CE) pembe rengi, RO (YG) sarı rengi, AC (SK) mor rengi ve AE (AD) yeşil rengi betimlemektedir. Her madde için verilen cevapların renkleri diğer bir anlatımla öğrenme biçimi değişkenlik göstermektedir. Buradan hareketle, envanterdeki madde sırasına göre her madde için öğrenme biçimleri farklı kodlanmaktadır.
Şekil 7’de öğrenme stillerine ilişkin koordinat düzlemi verilmiştir.
Şekil 7. Kolb Öğrenme Stilleri Versiyon III Koordinat Sistemi
KÖSE III’ün güvenirlik düzeyi analizi 1052 katılımcıdan oluşan bir örneklem üzerinden yürütülmüştür (Kolb,1999). Envanterin öğrenme biçimlerinin Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı sonuçları; Somut Deneyim için .81, Yansıtıcı Gözlem için .73, Soyut Kavramsallaştırma için .83, Aktif Deneyim için .78, Soyut Kavramsallaştırma- Somut Deneyim için .88 ve Aktif Deneyim-Yansıtıcı Gözlem için .81 olarak bulunmuştur (Kolb, 1999; akt. Gencel, 2006:122).
KÖSE-III’ün Türkçeye uyarlaması Gencel tarafından yapılmıştır (2006). Orijinal form ile Türkçe formun dil geçerliliği analizi için madde korelâsyon katsayıları incelenmiştir. Uygulama grubu bir özel okulda öğrenim gören 7. ve 8. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır (N=320). Tablo 6'da Gencel'in çalışmasında ve bu çalışmada yer alan güvenirlik katsayısı değerleri verilmiştir.
-20 -19 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -19 -20 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 20 SK-SY YERLEŞTİREN AYRIŞTIRAN DEĞİŞTİREN ÖZÜMSEYEN Yüzdelik 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 AY-YG 40 30 90 100 0 10 20 50 60 70 80
Tablo 6. Gencel'in Araştırmasında Yer Alan KÖSE III Türkçe Forma ve Bu Forma İlişkin Güvenirlik Katsayıları
Öğrenme Yolları r (Cronbach-alpha) r (Cronbach-alpha)
Somut Deneyim .76 .74
Yansıtıcı Gözlem .71 .69
Soyut Kavramsallaştırma .80 .80
Aktif Deneyim .75 .74
Soyut Kavramsallaştırma- Somut Deneyim .84 .81
Aktif Deneyim-Yansıtıcı Gözlem .79 .76
Envanterin Türkçeye uyarlanmasını gerçekleştiren Gencel'e göre güvenirlik katsayılarının orijinal formdaki değerlerden daha düşük çıkması, çalışma grubunun yaş düzeyinin daha küçük olması veya kültürel farklılıklardan meydana gelmiş olabilir (2006:113). İki form arasındaki madde toplam korelâsyonu 0,77 olarak bulunmuş, Türkçe formun eşdeğerlik düzeyinin yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca bu çalışmada elde edilen güvenirlik katsayıları incelendiğinde güvenilirliğin yeterli seviyede olduğu ve katsayıların Gencel'in (2006) çalışması ile benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir.
3.4.2.Bilişsel Esneklik Envanteri
Bilişsel Esneklik Envanteri (BEE) Dennis ve Vander Wal (2010) tarafından geliştirilmiştir. BEE insanların hayatta karşılaştıkları durumluk, belli bir sürece yayılan veya zor durumlarda alternatif çözümler üretebilme, dengeli düşünme, uygun seçeneklerin farkında olma ve davranış haline getirebilme becerilerinin belirlenmesi amacı ile oluşturulmuştur. Ölçeğin Türkçe formunun uyarlanması Gülüm ve Dağ tarafından gerçekleştirilmiştir. Alternatifler (r=.91) ve Kontrol (r=.86, .84) başlıkları altında iki faktörden meydana gelmektedir. 13 maddeden oluşan Alternatifler faktöründe; günlük hayatta gerçekleşen olaylara farklı açılardan bakabilme, alternatif çözümleri ve davranışları algılayabilme, empati yapabilme gibi becerileri tespit etmeyi amaçlar. 7 maddeden oluşan kontrol faktörü ise; zor durumları kontrol edilebilir algılama eğilimini belirler (Dennis ve Wal, 2010; Gülüm ve Dağ, 2012).
BEE'nin tüm envanter ve alt faktörler için cronbach α ve madde toplam korelâsyon değerleri hesaplanmış, Dennis ve Wal (2010) ile Gülüm ve Dağ'ın (2012) araştırmalarındaki değerler ile karşılaştırılmıştır.
Tablo 7'de güvenirlik analizi sonucunda elde bulunan BEE'nin cronbach α ve madde toplam korelâsyon değerleri verilmiştir.
Tablo 7. BEE Güvenirlik ve Madde Toplam Korelâsyon Değerleri
Madde
Madde Toplam Korelâsyon
Katsayısı Faktör-1 Alternatifler (13 Madde) Cronbach α =.85(Tüm Envanter)
Cronbach α=. 83
1 Durumları tartma konusunda iyiyimdir. .42
3 Karar vermeden önce çok sayıda seçeneği dikkate alırım. .35
5 Zor durumlara değişik açılardan bakmayı tercih ederim. .54
6 Bir davranışın nedenini anlamak için önce, elimdekinin dışında ek bilgi edinmeye çalışırım. .47
8 Olaylara başkalarının bakış açısından bakmayı denerim. .40
10 Kendimi başkalarının yerine koymakta başarılıyımdır. .41
12 Zor durumlara farklı açılardan bakmak önemlidir. .60
13 Zor durumlarda nasıl davranacağıma karar vermeden önce birçok seçeneği dikkate alırım. .57
14 Durumlara farklı bakış açılarından bakarım. .61
16 Bir davranışın nedenini düşünürken mevcut bütün bilgileri ve gerçekleri dikkate alırım. .51
18 Zor durumlarla karşılaştığımda önce bir durup çözüm için farklı yollar düşünmeye çalışırım. .58
19 Zor durumlarla karşılaştığımda birden çok çözüm yolu bulabilirim. .50
20 Zor durumlara tepki vermeden önce birçok seçeneği dikkate alırım .46
Faktör-2 Kontrol (7 Madde) Cronbach α=. 76
2 Zor durumlarla karşılaştığımda karar vermekte güçlük çekerim. .42
4 Zor durumlarla karşılaştığımda kontrolümü kaybediyormuşum gibi hissederim. .58
7 Zor durumlarla karşılaştığımda öyle strese girerim ki sorunu çözecek bir yol bulamam. .60
9 Zor durumlarla baş etmek için çok sayıda değişik seçeneğin olması beni sıkıntıya sokar. .43
11 Zor durumlarla karşılaştığımda ne yapacağımı bilemem. .59
15 Hayatta karşılaştığım zorlukların üstesinden gelmeyi becerebilirim. .34
17 Zor durumlarda, şartları değiştirecek gücümün olmadığını hissederim. .45
Tablo 7 incelendiğinde BEE'nin cronbach α değerinin .85, Alternatifler faktörünün .83, Kontrol faktörünün ise .76 olarak bulunduğu görülmektedir. Gülüm ve Dağ (2012:221)'ın araştırmasında bu değer tüm ölçek için .90, Alternatifler faktörü için . 89, Kontrol faktörü için ise .85 olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmada bulunan değerlerin bahsi geçen araştırmadaki değerlerden düşük olmasının yanı sıra kullanım ve analiz için yeterli ve uygun oldukları düşünülmektedir. Bu bakımdan BEE'nin güvenirlik düzeyinin hem yüksek hem de ilgili araştırmalardaki değerlerden düşük olmakla beraber benzerlik gösterdiği söylenebilir.