Veri Toplama Araçları

becerileri oldukça iyi olan bir öğrencidir.

İkinci denek 8 yaşında tıbbi raporuna göre % 10 görmesi olan, okuma ve yazma becerilerinde dokunsal ve işitsel materyallere ihtiyaç duyan ve gerekli önkoşul becerilerini sağlayan bir erkek öğrencidir. Sadece ilkokula devam eden bu denek ayrıca bir özel eğitim kurumuna gitmemektedir. Görme engelli akranları ile aynı zamanda okuma yazmayı öğrenmiş, okuma hızı ve akıcılığı sınıf seviyesinde olan oldukça hareketli bir öğrencidir. Bağımsız hareket becerileri oldukça iyi olan bu deneğin başka herhangi bir engeli, davranış problemi, sosyal ya da iletişim sorunu bulunmamaktadır.

Üçüncü denek 8 yaşında tıbbi raporuna göre % 10 görmesi olan, okuma ve yazma becerilerinde dokunsal ve işitsel materyallere ihtiyaç duyan ve gerekli önkoşul becerilerini sağlayan, bağımsız hareket becerileri oldukça iyi olan bir kız öğrencidir. Denek, ilkokul ile birlikte ayrıca bir özel eğitim kurumuna devam etmektedir. Görme engelli akranları ile aynı zamanda okuma yazmayı öğrenmiş, okuma hızı ve akıcılığı sınıf seviyesinde olan bir öğrencidir. Başka herhangi bir engeli, davranış problemi, sosyal ya da iletişim sorunu bulunmamaktadır.

3.3. Veri Toplama Araçları

Bu araştırmanın amacı görme engelli çocukların doğrudan öğretim yöntemi ile okuduğunu anlama becerini kazanmada hikâye haritasının etkili olup olmadığını incelemektir. Bu amaçla tezin amacının gerçekleşip gerçekleşmediğine bakmak için öncelikle hikâyeler (EK-1) seçilmiş ve her hikâyeye göre yeniden düzenlenen Okuduğunu Anlama Ölçüt Bağımlı Ölçü Aracı (EK-2) geliştirilmiştir. Ayrıca uygulama güvenirliğini belirlemek için Uygulama Güvenirliği Veri Toplama Formu (EK-9) geliştirilmiştir. Bu bölümde bu araçların geliştirilmesine yer verilmiştir.

3.3.1. Hikâyeler

Araştırmada öğretim öncesi, öğretim sonunda, yoklama değerlendirmelerinde ve öğretimden 10-15 gün sonra izleme verilerinin belirlenmesinde kullanılmak üzere Güzel (1998) tarafından Stein ve Glenn (1979)’in hikâye yapısına uygun olarak hazırlanan 42

hikâyeden 20 hikâye rastgele seçilmiştir. Bu Hikâyeler gerekli izin alınarak araştırmada kullanılmıştır. Hikâyelerin ikisi yoklama verilerinin toplamasında, beşi başlama düzeyi ve izleme verilerinin toplanmasında, on beşi ise öğretim oturumlarında kullanılmak üzere seçilmiştir (EK-1). Hikâyeler Braille yazı ile kabartmaya çevrilmiştir.

Araştırmada birinci denekte uygulama için model olma aşamasında üç hikâye ve iki yedek hikâye, rehberli uygulama aşamasında üç hikâye, bağımsızlık aşamasında üç hikâye ve iki yedek hikâye olmak üzere toplam on üç hikâye kullanmıştır. Bağımsızlık aşamasında veriler ardı ardına üç oturumda kararlılık gösterdikten sonra ikinci denekle uygulamaya başlanmış ve üçüncü denekten de başlama düzeyi verileri toplanmıştır. İkinci denekte uygulama için model olma aşamasında üç hikâye ve bir yedek hikâye, rehberli uygulama aşamasında üç hikâye ve bağımsızlık aşamasında üç hikâye olmak üzere toplam on hikâye kullanmıştır. Bağımsızlık aşamasında veriler ardı ardına üç oturumda kararlılık gösterdikten sonra üçüncü denekle uygulamaya başlanmıştır. Üçüncü denekte uygulama için model olma aşamasında üç hikâye ve bir yedek hikâye, rehberli uygulama aşamasında üç hikâye, bağımsızlık aşamasında üç hikâye ve bir yedek hikâye olmak üzere toplam on hikâye kullanmıştır. Bağımsızlık aşamasında veriler ardı ardına üç oturumda kararlılık gösterdikten sonra uygulama aşaması sonlandırılmıştır. Deneklerin öğretim sonunda kazandığı hikâye haritasıyla okuduğunu anlama becerisinin devam edip etmediğini belirlemek amacıyla, birinci denekten öğretimden 12 gün sonra, ikinci denekten 7 gün sonra, üçüncü denekten izleme verilerini toplamadan önce deneğin şehir dışına çıkması sebebiyle öğretimin bittiği gün izleme verileri toplanmıştır. İzleme verilerini toplamak için başlama düzeyinde kullanılan üç hikâye ve bu hikâyelere göre hazırlanmış ölçüt bağımlı ölçü araçları kullanılmıştır.

Her bir hikâyede, hikâyede bulunan kişilerle ve olayın geçtiği yer ve zamanla ilgili bilgilerden oluşan dekor bölümüne, karakteri etkileyen, içsel cevaba yol açan başlatıcı olaya, başlatıcı olaydan sonra karakterde oluşan ruhsal durum olan içsel cevaba, başlatıcı olay karşısında karakterin gerçekleştirmek istediği amaç olan içsel plana yer verilmektedir. Ayrıca karakterin bir amaca ulaşmak maksadıyla gösterdiği eylemler olan girişime, girişiminin sonucunda olayda meydana gelen değişiklik olan sonuç bölümüne ve karakterin bir sonuca verdiği tepkiyi anlatan tepki bölümlerine yer verilmektedir (Güzel, 1998).

Hikâyelerin içeriği ilkokul birinci sınıf ve ikinci sınıf Hayat Bilgisi ders amaçlarına göre ana fikirler oluşturulmuş ve bu ana fikirlere dayanarak hikâye içerikleri, hikâye yapısı unsurlarına göre düzenlenmiş ve tek olaylı hikâyeler oluşturulmuştur. Mecazlı söyleyişlere

yer verilmeyen hikâyelerde basit söz dizimleri kullanılmış ve hikâye uzunlukları 100 (+/- 10) kelime ile anlatımı da üçüncü şahıslarla sınırlandırılmıştır.

Hikâyeler, içerik bütünlüğü, söz dizimi, cümle uzunlukları, imla kuralları, noktalama işaretlerinin incelenmesi için Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Türkçe Bölümü öğretim üyelerinden oluşan üç kişilik yargıcılar grubuna verilmiştir ve bu grubun değerlendirmesiyle son şeklini almıştır (Güzel, 1998).

Hikâyelerin konuları paylaşma, kardeş sevgisi, kişisel temizliğin, düzenliliğin, çevre temizliğinin önemi, yaşlılara yardım etmenin öneminden vb. oluşmaktadır.

Araştırma için seçilen hikâyeler şu şekilde kullanılmıştır: Başlama düzeyi ve izlemede Metin’in Ağzındaki Mikroplar, Canım Kardeşim, Burcu’nun Rüyası asıl hikâyeler, Dağınık Oda ve Piknik Yerindeki Çöplük ise yedek hikâyeler olarak kullanılmıştır. Yoklamada İki Kardeş ve Kayıp Cüzdan hikâyeleri kullanılmıştır. Uygulamanın model olma aşamasında Ayşe Hemşire’nin Nöbeti, Paylaşılan Beslenme, Canım Okulum hikâyeleri asıl hikâyeler, Hasta Anneanne ve Bahar Yağmuru yedek hikâyeler olarak kullanılmıştır. Rehberli uygulama aşamasında Fıstıklı Kurabiyeler, Kayıp Cüzdan, Evi Su Bastı asıl hikâyeler, İki Kardeş ve Misafir yedek hikâyeler olarak kullanılmıştır. Bağımsız uygulama aşamasında ise Pahalı Giysiler, Paylaşılan Çiçek ve Yaşlı Teyzenin Torbaları asıl hikâyeler, Bir Akşam Yemeği ve Balığın Ölümü de yedek hikâyeler olarak kullanılmıştır.

3.3.2. Hikâyelere Göre Okuduğunu Anlama Ölçüt Bağımlı Ölçü Araçlarının Geliştirilmesi

Araştırma verilerinin toplanması ve kaydedilmesi için hikâyelere göre okuduğunu anlama ölçüt bağımlı ölçü araçları geliştirilmiştir (EK-2).

Okuduğunu Anlama Ölçüt Bağımlı Ölçü Araçları Stein ve Glenn (1979)’in hikâye yapısı unsurlarına göre oluşturulmuştur. Buna göre sırayla olayın geçtiği yer ve zaman (dekor), ana karakter, hikâyedeki başlatıcı olay, başlatıcı olaya verilen içsel cevap, problemi çözmek için yapılan girişim, girişimin sonucu ve hikâyede bulunan kişilerin olayla ilgili tepkisine yer verilmiştir. Her öykü içeriğine göre bu sıra ile bildirimler yazılmıştır ve her bildirim için ölçüt % 100 olarak belirlenmiştir. Her öyküye 8 bildirim oluşturulmuş ve bu bildirimlere yönelik kısa cevaplı sorular hazırlanmıştır (EK-3). Sorular

her bir hikâye elemanını ölçecek şekilde hazırlanmıştır. Sırasıyla hikâyenin nerede ve ne zaman geçtiği, ana karakteri, hikâyedeki başlatıcı olayın/problemin ne olduğu, başlatıcı olay/problem karşısında ana karakterin ne düşündüğü/hissettiği, ana karakterin problemi nasıl çözdüğü, hikâyenin sonunda ne olduğu ve hikâyenin sonunda ana karakterin kendisini nasıl hissettiği sorulmuştur. Başlama düzeyi, öğretimden 10-15 gün sonra izleme, yoklama ve uygulama değerlendirmelerinde kullanılacak hikâyeler ve bu hikâyelere göre hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü arçları, Stein ve Glenn (1979)’in hikâye yapısı unsurlarına göre hazırlanan 20 hikâye ve bu hikâyelere göre oluşturulmuş ölçüt bağımlı ölçü araçları uygulanmıştır (EK-1).

3.3.3. Okuduğunu Anlama Ölçü Araçları Kayıt Çizelgelerinin Geliştirilmesi

Doğrudan öğretim yöntemiyle sunulan öykü anlama öğretimi görme engelli öğrencilere uygulandığında deneklerin okuduğunu anlama ölçüt bağımlı ölçü araçlarındaki sorulara verdiği cevapların kaydedilmesi için kayıt çizelgeleri geliştirilmiştir (EK-4). Okuduğunu anlama ölçü araçları kayıt çizelgesinin en başında öğrencinin adı, soyadı, hikâyenin adı ve tarih yer almaktadır. 9 satır ve 2 sütundan oluşan tablonun sol tarafında okunan hikâye sonrasında sorulacak olan 8 sorunun bildirimleri, sağ tarafında ise deneğin verdiği doğru ya da yanlış tepkileri kaydetmek için sonuç sütunu bulunmaktadır (EK-4).