Doğrudan Öğretim Yöntemiyle Hikâye Haritası Öğretim Materyal

3.4.1. Hikâye Haritalarının Hazırlanması

Araştırmada Stein ve Glenn (1979)’in hikâye haritası kullanılmıştır (Şekil 1). Hikâye haritası 4A boyutunda bristol (kalın) kâğıtlara 20x5 cm boyutlarında hikâye öğelerinin yazılı olduğu kenarları kabartılmış birer satırlık ve birer sütunluk tablolar şeklinde ve her bir tablonun üstünde kabartma olarak hikâye öğelerinin her birinin sırasıyla bulunduğu bir şekilde oluşturulmuştur. Kabartma yazıyla yazılan cevapların çok yer kaplaması nedeniyle tablolar bir sayfaya sığmayacağından ardı ardına üç sayfanın birbirine sol üst köşeden zımbalanmasıyla, deneklerin sayfaları çevirerek kullanacağı şekilde oluşturulmuştur.

Deneklerin hikâye öğeleriyle ilgili sorulan soruların cevaplarını kabartma yazıyla yazmaları için 20x5 cm boyutlarındaki kalın kâğıtlar hazırlanmıştır. Bu kâğıtlar her hikâyede 7 tane olmak üzere uygulamanın model olma aşamasındaki yedekle birlikte 5 hikâye için 35, rehberli uygulama aşamasındaki yedekle birlikte 5 hikâye için 35 ve bağımsız uygulama aşamasındaki yedekle birlikte 5 hikâye için 35 olmak üzere bir denek için toplam 105 tane hazırlanmıştır. Uygulama esnasında herhangi bir nedenle kâğıtların zarar görme ihtimali için ayrıca 25 kâğıt daha hazırlanmıştır. Buna göre üç denek için yedeklerle beraber toplam 390 tane 20x5 cm boyutlarında kalın kâğıt hazırlanmıştır. Hikâye elemanlarıyla ilgili sorulan sorulara verilen cevapların, hazırlanan bu kâğıtlara yazılarak hikâye haritasına yapıştırılması için çalışılan ortamda kolay kullanılacak bir yapıştırıcı (pirit) bulundurulmuştur.

Ayrıca model olma aşamalarında uygulamacının da hikâye elemanlarıyla ilgili sorulara verilen cevabı kabartma yazıyla yazarak model olması için, bristol (kalın) kâğıt tükenmez kalemle çizilmiş çizgilerle, 7 eşit bölüme ayrılmıştır. Uygulamacı, uygulamanın uzun süreye yayılmaması amacıyla yanında kendisinin kullanması için daktilo bulundurmuştur. Deneğe model olurken hikâye elemanlarıyla ilgili sorulara verdiği cevapları, bölünmüş kâğıttaki ilk bölümden başlayarak daktiloda sırasıyla yazmış ve makasla keserek hikâye haritasında ilgili bölüme yapıştırmıştır. Uygulamacı sadece model olma aşamasında ve rehberli uygulamanın ilk oturumunda denekle beraber kabartma yazı kullandığından her bir denek için 6 oturum olmak üzere toplam 18 oturumda kullanılmak üzere 18 tane bölünmüş A4 bristol (kalın) kâğıt hazırlanmıştır.

Hikâyenin Adı:

Dekor (Yer ve Zaman)

Ana Karakter Başlatıcı Olay İçsel Cevap Girişim Sonuç Tepki

3.4.2. Ortam

Araştırma deneklerin kendi okullarında yer alan önce kütüphane daha sonra boş bir sınıfta, sınıf öğretmenlerinden, okul müdüründen ve ailelerden gerekli izinler alınarak Pazartesi ve Salı günleri olmak üzere haftada iki gün, 9.30-12.30 saatleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışma sırasında okul yönetiminden kaynaklanan yer değişikliği olsa da ortam sürekli aynı olarak oluşturulmuştur. Ortamda bir masa, bir sandalye, araştırmanın aşamasına göre daktilo, tablet, braille kalem, kâğıtlar, yapıştırıcı, makas, pekiştireçler, hikâye haritaları, hikâyeler ve ölçüt bağımlı ölçü araçları bulundurulmuştur. Araştırmacı deneğin karşısında oturmuştur. Çalışma sırasında ayrıca gözlemciler arası güvenirliği ve uygulama güvenirliğini sağlamak amacıyla bir kamera ile çalışma kaydedilmiştir.

3.4.3. Ön Uygulama Çalışması

Hikâyelerin seçiminden, okuduğunu anlama ölçüt bağımlı ölçü araçlarının geliştirilmesinden, kayıt çizelgeleri ve okuduğunu anlama sorularının geliştirilmesinin ardından asıl deneklerle asıl uygulamaya geçmeden önce belirlenen ön koşullara sahip olan görme engelli bir öğrenci ile ön uygulama çalışması yapılmıştır. Ön uygulama için seçilen denek, İstanbul ili Mecidiyeköy ilçesinde özel bir özel eğitim merkezinde eğitim gören 8 yaşında, % 5 görmesi olan, okuma yazma becerilerini kabartma yazıyla gerçekleştiren, görme engelinden başka engeli ve davranış problemi olmayan, kâğıt yapıştırma becerisine sahip bir kız öğrencidir. Öğrenci ayrıca dakikada 50 kelime olacak şekilde ortalama 150 kelimelik hikâyeleri hecelemeden akıcı bir şekilde okumakta, araştırmacının seçtiği metnin % 95’ini doğru olarak okumaktadır. Metinde yer alan bilgi birimleriyle ilgi sorulan sekiz sorudan en fazla üçüne doğru cevap veren bu öğrenci 2012-2013 eğitim öğretim yılında ilkokul 2. sınıfta eğitim görmektedir.

Ön uygulama için seçilen öğrenci ile önceden birkaç defa görüşülerek birlikte araştırma yapılacağı ve yapılacak olan bu araştırmanın amacı anlatılmıştır. Uygulamalar öğrencinin öğrenim gördüğü özel eğitim merkezinde gerçekleştirilmiştir. Uygulamaya geçmeden önce öğrencinin okuma düzeyini, okuma hızını ölçmek için metinler okutulmuştur. Öğrencinin seviyesi ve okuma hızı tespit edildikten sonra yapıştırma çalışması yapılarak kâğıt yapıştırma becerisine sahip olup olmadığı tespit edilmiştir.

Öğrencinin tüm önkoşullara sahip olduğu belirlendikten sonra uygulama aşamasına geçilmiştir.

Çalışmaya başlamadan önce öğrenciden 3 oturumda başlama düzeyi verisi toplanmıştır. Her bir hikâye için okuduğunu anlama ölçüt bağımlı ölçü araçlarının uygulanması 5’er dakika sürmüştür. Öğretim öncesi başlama düzeyi verileri öğrencinin performansının % 25 olduğunu göstermiştir.

Öğrenciye başlama düzeyinde 1, model olmanın ilk 3 oturumunda 3, rehberli uygulamanın ilk 3 oturumunda 3, bağımsız uygulamada toplam 2 ve çalışma bittikten sonra 1 olmak üzere toplam 10 nazar boncuğu kazandığında sürpriz bir ödül kazanacağı söylenmiştir. Yedek hikâye kullanmayı gerektiren durumlarda nazar boncuğu kazanamayacağı söylenmiştir.

Doğrudan öğretim yöntemiyle sunulan okuduğunu anlama ölçüt bağımlı ölçü aracı model olma, rehberli uygulama ve bağımsız uygulama olarak üç aşamada uygulanmıştır. Her bir aşamada üçer hikâye ile öğretim yapılmıştır. Model olma aşaması her bir hikâye için ortalama 30 dakika, rehberli uygulama aşaması her bir hikâye için ortalama 20 dakika, bağımsız uygulama aşaması her bir hikâye için ortalama 15 dakika sürmüştür.

Başlangıçta haftada 1 gün gerçekleştirilen uygulama, daha sonra haftada 2 gün olarak gerçekleştirilmiştir. Sürenin de 45 dakika ile sınırlı olması sebebiyle model olma aşamasında ilk zamanlar günde 1 oturum gerçekleştirilebilmiştir. Öğrencinin performansının biraz daha arttığı ve uygulamanın 2 güne çıktığı rehberli uygulama aşamasında günde 2-3 oturum gerçekleştirilebilmiştir. Bağımsızlık aşamasında ise oturumların tümü bir günde gerçekleştirilmiştir. Öğretim oturumları toplam 7 haftada gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonunda öğrenciye toplam 10 nazar boncuğu olduğu, bu nedenle de sürpriz ödülü kazandığı söylenerek oyuncaklı bir sırt çantası hediye edilmiştir. Tüm bu uygulama süreleri toplandığında ön uygulama toplam 9 hafta sürmüştür.

Doğrudan öğretim yöntemiyle hikâye haritasının okuduğunu anlama becerisi üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla yapılan öğretim sonunda öğrencinin performansı % 100’e yükselmiştir. Ön uygulamada çalışma planlandığı gibi yürütülmüştür. Uygulama aşamasında hiçbir sorun yaşanmamıştır. Deney süreci normal bir şekilde işlemiştir. Bu nedenle araştırmanın da ön uygulamada olduğu gibi planlanmasına ve uygulanmasına karar verilmiştir.