Bu çalışmada veri toplama aracı olarak Büyüköztürk vd. (2011) tarafından geliştirilen araştırma özyeterlik ölçeği ve bu ölçeğin ölçüte dayalı geçerliğine kanıt bulmak amacıyla Büyüköztürk (1997) tarafından geliştirilen araştırmaya yönelik kaygı ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin geçerliğine ilişkin kanıt toplamak ve bazı demografik bilgileri elde etmek amacıyla, öğrencilerin cinsiyetleri, daha önce araştırma yöntemleri/teknikleri dersini alıp almadıkları, bir araştırma deneyimine sahip olup olmadıkları, sınıf düzeyi bilgileri ve öğrenim gördükleri programa ilişkin veri toplanmıştır. Buna ek olarak öğrencilerin genel akademik başarı düzeylerini çok zayıftan çok iyiye doğru değişen onlu dereceleme ölçeği üzerinde işaretlemeleri istenmiş ve bu bilgi de araştırma özyeterlik ölçeğin geçerliğine kanıt bulmak amacıyla kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan iki ölçme aracı da EK 1’de verilmektedir.
3.3.1. Araştırma Özyeterlik Ölçeği
Araştırma özyeterlik ölçeği Crocker ve Algina (1986) ve Cronbach (1984) tarafından önerilen beş aşamanın izlenmesi ile Büyüköztürk vd. tarafından, 2011 yılında geliştirilmiştir. İlk olarak ölçülecek özellikler ve araştırmanın amaçları belirlenmiştir. Bireyin, problemi belirlemeden bulguları yazmaya kadar bir araştırma sürecinin tüm analitik katmanlarındaki görevleri başarılı bir şekilde yerine getirmedeki yeteneklerine olan inançlarının ölçülmesine karar verilmiştir.
Taslak form için madde havuzu problemi belirleme, alanyazın tarama, yöntem bilimi, bulgular ve analiz, rapor yazma boyutları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Taslak form Likert tipi beşli dereceleme ölçeğinde maddeler ile oluşturulmuştur. Maddelere ilişkin yanıtlar (1) “tamamen katılmıyorum”, (2) “katılmıyorum”, (3) “kararsızım”, (4) “katılıyorum”, (5) “tamamen katılıyorum” seçeneklerini içermektedir. Ölçekten elde edilen daha yüksek puan, daha yüksek bir araştırma özyeterlik algısı olduğunun göstergesidir. Ölçeğin taslak formu 310 üniversite öğrencisine uygulanmıştır. Örneklemin %56’sı kadın ve %44’ü erkektir. Ölçeğin yapı geçerliğine kanıt bulmak amacıyla açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Sonuç olarak tümü 0,45 ve daha yüksek yük değerine sahip 18 maddeden oluşan tek boyutlu bir ölçek elde edilmiştir. Tek faktörün açıkladığı varyans %31’dir. Ölçekteki tüm maddelerin ifadesi olumludur, ters kodlanması gereken madde bulunmamaktadır. Ölçeğin yapı geçerliğine ilişkin bir başka kanıt bulmak amacıyla araştırma yöntemleri/teknikleri dersini
edilmiştir. Analiz sonuçları, araştırma yöntemleri/teknikleri dersini alan öğrencilerin almayanlara göre araştırma özyeterliklerinin manidar bir şekilde daha yüksek olduğunu göstermiştir. Benzer şekilde daha önce araştırma deneyimine sahip olan ve olmayan öğrencilerin araştırma özyeterlik algıları arasındaki farkın manidarlığı da test edilmiş ve araştırma deneyimi olan grubun lehine bir fark bulunmuştur.
Öğrencilerin akademik başarılarına ilişkin beklentileri ve araştırmaya yönelik kaygı ölçeğinden aldıkları puanların, araştırma özyeterliği ölçeğinden aldıkları puanlarla ilişkisi incelenmiştir. Analiz sonuçları, beklenen performans ile özyeterlik arasında pozitif bir ilişkinin (r=0,25, p<.01) olduğunu göstermiştir. Araştırmaya yönelik kaygı ölçeğinden alınan puanlar ile araştırma özyeterliği ölçeğinden alınan puanlar arasında ise negatif bir ilişki (r=-0,43, p<.01) tespit edilmiştir. Bu iki sonuç, ölçeğin ölçüte dayalı geçerliliğinin kanıtı olarak kabul edilmiştir.
Ölçekten elde edilen puanların güvenirliği, Alpha iç tutarlık katsayısı ve Spearman Brown iki yarı güvenirliği ile hesaplanmış ve sırasıyla 0,87 ve 0,85 olarak bulunmuştur. Ölçeğin son halindeki 18 madde için madde-toplam test korelasyonu hesaplanmış, madde ayırt edicilik değerlerinin 0,41 ile 0,57 arasında değiştiği görüşmüştür.
Araştırma özyeterlik ölçeği Likert tipi beşli dereceleme ölçeğinde geliştirilmiştir. Bu çalışmada ise ölçeği geliştiren kişilerin izinleri ve uygun görüşleriyle Likert tipinde on birli dereceleme ölçeğinde belirlenen yanıt kategorileri kullanılmıştır. Tepki kategorilerinin artırılması yoluyla ölçeğin daha güçlü psikometrik özelliklere sahip olacağı düşünülmektedir (Pajares ve Urdan, 2006 ve Kan, 2009). Araştırma özyeterlik ölçeği maddelerine ilişkin tepki kategorileri sıfırdan ona kadar değişmektedir. Sıfır ilgili maddeyi yapabileceğine hiç inanmadığı, on ise yapabileceğine tamamen inandığını göstermektedir. Araştırma özyeterliği ölçeğinden alınan daha yüksek puan, daha yüksek bir araştırma özyeterlik algısı olduğunun göstergesidir.
3.3.2. Araştırmaya Yönelik Kaygı Ölçeği
Büyüköztürk tarafından 1997 yılında geliştirilen ölçek tek faktörlüdür ve 12 maddeden oluşmaktadır. Ölçek, üniversite öğrencileri için geliştirilmiş olup, psikometrik özellikleri 206 öğrenciden elde edilen veriler kullanılarak incelenmiştir.
Ölçek maddelerinde yanıtlar: "tamamen katılıyorum", "katılıyorum", "kararsızım", "katılmıyorum" ve "hiç katılmıyorum" seçeneklerinden oluşan Likert tipi beşli dereceleme ölçeğindedir. Araçta yer alan maddelere verilen yanıtlar, doğrudan kaygı durumunu yansıtan ifadelerde "tamamen katılıyorum"dan "hiç katılmıyorum"a doğru beşten bire doğru sayısal değerler verilerek puanlanmıştır. Doğrudan kaygı durumunu yansıtmayan, ters kodlanan ifadelerde ise bu işlemin tersi uygulanmıştır. Ölçekten alınan yüksek puan daha yüksek kaygıyı, daha düşük puan düşük kaygıyı göstermektedir. Ölçeğin yapı geçerliğine kanıt bulmak amacıyla faktör analizi yapılmış ve ölçekte yer alan maddelerin tümünün birinci faktördeki yük değerlerinin 0,55'in üzerinde olması ve tek faktörle açıklanan varyans miktarının % 42'ye ulaşması sonucunda tek faktörlü bir yapıya sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini incelemek için başka bir yol olarak üniversite lisans öğrencileriyle yüksek lisans öğrencilerinin kaygı düzeyleri karşılaştırılmıştır. Yüksek lisans öğrencilerinin lisans öğrencilerine göre daha çok sayıda araştırma ya da benzeri ders aldığı ve daha çok araştırma ortamında bulunduğu düşünülür. Bu nedenle yüksek lisans öğrencilerinin lisans öğrencilerine göre araştırmaya yönelik kaygı düzeylerinin daha düşük olması beklenir. Analiz sonuçları, yüksek lisans öğrencilerinin lisans öğrencilerine göre daha düşük araştırma kaygısına sahip olduklarını göstermiştir.
Ölçeğin ölçüte dayalı geçerliğini saptamak için, bu ölçek ile aynı zamanda uygulanan ve Öner ve Le Compte (1983) tarafından Türkçe'ye uyarlanan Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanterinden elde edilen puanlar ölçüt olarak alınmıştır. Öğrencilerin araştırmaya yönelik kaygı düzeyleri ile durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri arasındaki ilişki düzeyi Pearson korelasyon katsayısı tekniği ile hesaplanmıştır.Araştırmaya yönelik kaygı puanlarıyla ölçüt değişken olarak alınan durumluk kaygı ölçeği puanları arasında (r=0,30, p<.01) ve sürekli kaygı ölçeği puanları arasında (r=0,51, p<.01) pozitif ilişkiler bulunmuştur.
Ölçeğin güvenilirliği için hesaplanan alfa iç tutarlılık katsayısı 0,87'dir. Öte yandan ölçekte yer alan 12 kaygı ifadesinin ayırt ediciliği için hesaplanan madde-toplam puan korelasyonları 0,47 ile 0,65 arasında değişmektedir.