3.1 Toplam Verimli Bakım’ ın Tanımı
Toplam verimli bakım (TVB), küçük grup faaliyetleri yoluyla desteklenen bir verimli bakım sistemidir. Tüm firma bazında “Toplam Kalite Kontrolü” gibi, TVB’ de tüm Ģirket çapında gerçekleĢtirilen bir ekipman bakım sistemidir. [7]
TVB, bakım ve verimlilik arasında yakın bir iliĢki kurar ve ekipman bakımının iyi yapılmasıyla nasıl daha yüksek verimliliğe ulaĢılacağını gösterir. Aynı zamanda yalın üretimin ana elemanlarından biridir. TVB sadece bir strateji değildir, sürekli iyileĢtirme ve operatörlerin ekipmanları üzerinde sahiplik duygusunu yaratmayı amaçlayan, bunu denetçi ve bakım personelini de içine alarak gerçekleĢtiren bir felsefe olarak düĢünebilir. TVB; sürekliliği korunacak makinaları optimum koĢullarına ulaĢtıracak ve bunu devam ettirecek, iĢlerimizi daha kolay, daha etkili ve daha güvenli yapmamızı sağlayacak bir felsefedir. TVB tüm çalıĢanların katılımıyla gerçekleĢtirilen bir verimli bakım faaliyetidir. [8]
TVB, günlük üretim faaliyetleri içinde çalıĢanların tamamının katılımını gerektiren, operatöre üzerinde çalıĢtığı tezgah veya ekipmanın otonom bakım sorumluluğunu da getiren, arızaları önleyen, ekipman etkinliğini en üst düzeye çıkaran yeni bir iĢletmecilik yaklaĢımıdır. [9]
TVB’ nin felsefesi, üretimin bağlı olduğu her değerin (insan, makina, süreç) en iyi (verimli) durumda tutulmasıdır. TVB bunu; doğru bilgi toplama, analiz ve problem çözümünde üretim (süreç) ve bakım (mühendisler) eĢdeğer ortaklığı ile sağlar. Deneylenen iyi sonuçlar standartlaĢtırılıp haberleĢtirilir. Böylece baĢarılardan hem herkesin haberi olur hem de onları herkes kullanabilir. TVB, Toplam Kalite Yönetimi (TKY)’ nin bir uygulamasıdır. Toplam kalite, yöntemler üzerinde sürekli iyileĢtirmeyi, üretim değerleri üzerinde TVB’ yi ve malzeme üzerinden anında üretim tekniklerini (Tam Zamanında Üretim) uygular. Tabi ki, bütün bu iĢlerde esas
rol doğal olarak kiĢiye düĢmektedir. TVB’ nin amacı iç ve dıĢ müĢterilerin memnuniyetini (tüm çalıĢanların katılımıyla) sağlamaktır.
TVB fikrini ilk dile getiren Bay Nakajima; “TVB, fabrikanın yapması gereken üretimi niçin yapamadığının incelenmesi ve buna neden olan hataların ortadan kaldırılmasıdır.” der. TVB’ ye göre bakım, hatalı cihazı, salt “git ve tamir et” anlayıĢı değildir. Üretim sistemlerinin mükemmelliğini, TEE(Toplam Ekipman Etkinliği) adıyla ölçüp, ona değer katan, çalıĢanlar, süreçler, makina ve cihazlar yoluyla geliĢtirmek ve iyileĢtirmektir.
ġekil 3.1 Toplam Verimli Bakım’ ın Buzdağı Benzetisi ÖLÇÜMÜ KOLAY KARLILIK ÜZERĠNE ETKĠSĠ AZ ĠġÇĠLĠK
Malzeme / Yedek Parça DıĢ Servisler / Bakım Harcamaları
Kurma ve Ayar
Kayıpları Devre DıĢı Kalma
BoĢta Kalma ve Küçük DuruĢlar DüĢük Hızda ÇalıĢma Bozuk Çıktı, Yeniden ĠĢleme BaĢlangıç Kayıpları
Geç Gönderme Kötü Görüntü Esnek
Olmama Yeteneklerin Verimsiz Kullanımı ÖLÇÜMÜ ZOR KARLILIK ÜZERĠNE ETKĠSĠ YÜKSEK
TVB’ nin buzdağı benzetisinde (ġekil 3.1), kolay ölçülebilen ve kara etkisi az olan bileĢenler (iĢçilik, bakım harcamaları vb.) dıĢarıdaki tepededir. Ne yazık ki, genel olarak bakım maliyetlerini azaltma denince çoğunlukla bu en kolay ulaĢılan bölge akla gelir ve hemen kısıntılara gidilir. Halbuki bu bölge maliyet üzerine etkisi az olan bileĢenleri barındırır. Buna karĢın buzdağının yıkıcı etkisi çok fazla olan 7 /8’ i ise görünmezdir. [10]
Toplam Verimli Bakım:
Üretim sisteminin verimliliğini en üst düzeye çıkaracak bir Ģirket kültürü oluĢturur.
Mevcut ekipman ve üretim alanı ile ilgili her türlü kaybı (arıza, iĢ kazası, kalite malzeme, enerji, yönetim vs.) önleyecek kusursuz bir sistem kurar.
Yalnızca üretimle ilgili departmanlarda değil tüm birimlerde kullanılır.
En üst düzey yetkiliden en kıdemsiz iĢçiye kadar herkesi kapsar.
Otonom bakım ve küçük grup faaliyetleri ile sıfır hatayı öngörür. [11]
3.2 TVB’ in Tarihçesi
TVB, özgün bir Japon yönetim sistemidir. 1950 ve 1960 yılları arasında ABD’ de çok popüler olan “Koruyucu Bakım” prensiplerinin sistemli bir biçimde geliĢtirilmesiyle 1971 yılında ortaya çıkmıĢtır. [12]
2. Dünya savaĢının sonrasında, Japon endüstri firmaları Amerika’ dan yönetim ve üretim tekniklerini almıĢ ve bunlarda çeĢitli değiĢiklikler yaparak kendi sistemlerine uygulamıĢlardır. Sonraki yıllarda, Japonya’ da üretilen ürünler yüksek kaliteleriyle bilinen mallar olmuĢlardır ve batı ülkelerine büyük miktarlarda ithal edilmiĢlerdir. Bunun sonucunda da tüm dünyanın ilgisi Japon yönetim teknikleri üzerine odaklanmıĢtır. [13]
“Koruyucu Bakım” olarak adlandırılan sistem 1951 yılından itibaren uygulanmaya baĢlanmıĢ olup koruyucu bir ilaç veya aĢı olarak nitelendirilebilir. 1950’ li yıllara “Arıza Bakımı” diye adlandırılan sistem uygulamaktaydı. Koruyucu Bakım’ da esas amaç arızalar oluĢmadan tedbir alınarak ekipmanın çalıĢmasını sağlamaktır.
1957’ de “Düzeltici Bakım” adıyla arızaları önleyecek yeni bir sistem uygulanmaya baĢlamıĢtır. Ekipmanı geliĢtirici çalıĢmalar yaparak, arıza kaynakları yok edilmeye ve bakımın kolaylaĢtırılması sağlanmaya çalıĢılır.
1960 yılında ise, “Bakım Önleme” adıyla yeni bir kavram ortaya atılmıĢtır ve ekipmanın tasarımı sırasında bakımı önleyici çalıĢmalar yapılmaya baĢlanmıĢtır. Burada esas amaç mümkün olduğunca bakım gerektirmeyen ekipman üretimi yapmak ve ekipmanın doğal güvenilirliğini arttırmaktır. Diğer bir deyiĢle, ekipmanın ne olması gerektiğine yönelir.
Buraya kadar anlatılan sistemler genel olarak, “Üretken Bakım” Ģeklinde tanımlanmaktadır. 1971 yılında NIPPON DENSO Ģirketi Japonya’ da TVB’ yi ilk uygulayan ve tanıtan firmadır. Bu sisteme adını ise J.I.P.E. (Japanese Institute of Plant Engineers) koymuĢtur. ĠĢte bu TVB’ nin baĢlangıcıdır ve bundan sonra Japonya’ dan bütün dünyaya yayılmıĢ ve özellikle TOYOTA grubunda baĢarıyla uygulanmıĢtır.
TVB kavramını geliĢtiren ve Japonya’ da bunu tanıtan kiĢi Seiichi NAKAJIMA’ dır. Nakajima 1950 yılında önleyici bakım uygulamaları hakkında çalıĢmaya baĢlamıĢ, daha sonraki yıllar boyunca da Amerika’ daki ve Avrupa’ daki üretim yapan firmaların üretim faaliyetlerini gözlemlemiĢ ve de onların önleyici bakım sistemleri hakkındaki bilgileri toplayarak elde ettiği bulguları Japonya’ daki üreticilere tanıtmıĢtır. 1970’ li yılların baĢlarında bu bilgileri “Toplam Kalite Kontrolü” ve tüm çalıĢanların katılımı kavramıyla birleĢtirerek TVB’ yi ortaya çıkarmıĢtır. [2]
TVB, hızla uluslararası bir sistem haline gelmektedir. Avrupa ülkelerinde ve Amerika’ da uygulamaları vardır ve de ülkemizde 1990’ lı yılların baĢlarında kabul görmüĢ ve baĢta PĠRELLĠ, BRĠSA, KORDSA, TOFAġ, ARÇELĠK ve BEKO olmak üzere birçok firmada uygulanmaya baĢlamıĢtır. [14]
1980’ li yıllarda önleyici bakım yerini “Kestirimci Bakım” anlayıĢına bırakmaya baĢlamıĢtır. Kestirimci bakım modern izleme ve analiz tekniklerini kullanır ve kötüleĢmenin sinyallerini veya yakın bir arızanın belirtilerini tanımlamak için iĢlem sırasında ekipmanın durumunu teĢhis eder.
3.3 TVB’ nin Kullanılma Nedenleri
Ekipmanlar otomatik ve daha komplike bir hale geldiğinden bu yana, ürünü makinaların yaptığını söylemek pek de aĢırıya kaçmak anlamına gelmeyecektir. Bu durumda insanlara düĢen, ekipmanların tam olarak çalıĢabilmelerini (arızalı ve hatalı ürün oluĢmayacak Ģekilde) sağlamak için bakım yapmaktır. Fakat bu eskiden olduğu gibi sadece bakım uzmanlarının gayretiyle gerçekleĢmez. TVB her ekipman kullanıcısı ile ekipman ve ürün tasarımcılarının da katkısını gerektirir. Ekipman kullanıcılarının kendi ekipmanlarını arıza ve hatalardan koruyarak, aktif rol almaları özellikle önemlidir.
TVB, üretken bakım ve kazançlı önleyici bakım fikirlerini bir adım daha ilerletir. TVB geleneksel bakım faaliyetlerinden farklıdır ve ekipman bakımında bütün departmanları ve çalıĢanları içerir. TVB’ nin belki de en belirgin özelliği otonom bakımdır. Üretim katındaki çalıĢanlar tarafından yürütülen otonom bakım faaliyetleri, insanlara ekipman bakımında fayda sağlar. TVB’ nin bir diğer önemli özelliği ise kayıpları toptan yok etmeyi veya sıfır kaybı amaçlamasıdır. Toptan yok etme konusunda direnmek toplam ekipman etkinliğini (TEE) en fazla düzeye getirmenin anahtarıdır. TVB uygulaması ile sıfır hata, sıfır stok, sıfır kayıp, sıfır ıskarta, sıfır iĢ kazası ve sıfır arıza hedeflenmektedir. TVB uygulaması; iĢletme bazında aktif katılımı sağladığı, çalıĢma ortamına canlılık ve iĢ güvenliği getirdiği, istikrarlı ürün kalitesini sağladığı, istikrarlı ürün kalitesini sağladığı ve de yüksek karlılık sağladığı için tercih edilmektedir [15]
Toplam Verimli Bakım’ ın gücü hakkında ise Ģu bilgiler verilebilir:
Beklenmedik ekipman arızalarında % 99’ a varan azalma. (4000 arıza / ay oranından 40 arıza / ay oranına ulaĢılmıĢ. NISSAN, Tachigi Fabrikası, Japonya )
ĠĢ kazalarında büyük ölçüde azalma sağlar. Amerika’ nın baĢta gelen kimyasal madde üreten Ģirketlerinden biri olan TENNESSE EASTMAN’ da 1.200.000 TVB görevinde 3 adet kaza tespit edilmiĢtir. (5 yıl içinde) Kaza oranı 0,0000025.
Toplam verimli bakımın çalıĢanlar üzerindeki etkileri pozitiftir. ÇalıĢanlarda daha fazla iĢ tatmini, takım çalıĢmasının iyileĢmesi, yeteneklerin artması, ekipmanı daha fazla sahiplenme, iĢ çevresini geliĢtirme, gurur. [16]
3.4 TVB’ nin Hedefleri
TVB ekipmanların yanı sıra insanları da güçlendirerek daha sağlıklı Ģirketler oluĢturmayı hedefler. TVB Ģirket kültürünün değimini sağlar. TVB’ nin hedeflerini 2 gruba ayırarak inceleyebiliriz:
1. Ana Hedef 2. ĠĢ Hedefleri
3.4.1 Ana Hedef
TVB’ nin ana hedefi altı büyük ekipman kaybının elenerek yani bu olguların sıfıra veya en alt düzeye indirilerek ürün kalitesinin ve ekipman verimliliğinin arttırılmasının sağlanmasıdır. TVB felsefesinde tanımlanan altı büyük ekipman kayıp kalemi Ģunlardır:
1. Arıza Kayıpları
2. Hazırlık ve Ayar Kayıpları
3. BoĢta ÇalıĢma ve Küçük DuruĢlar 4. Hız Kayıpları (DüĢük Hızda ÇalıĢma)
5. Kalite Kayıpları (Iskartalar, Yeniden ĠĢleme, Tamir Gerektiren Ürünler) 6. BaĢlangıç Kayıpları (BaĢlangıçtaki düĢük verim)
TVB çalıĢmasında, bu altı kaybın elenerek (ideal halde sıfırlanarak), normal koĢullarda önemli bir harcama yapmadan tüm ekipmanların verimliliğinde ve ürün kalitesinde ölçülebilir bir geliĢme sağlamak hedeflenir. ġirketin müĢteri gözünde görüntüsünü zenginleĢtirmek, esnekliği arttırmak, çalıĢanların yeteneklerinin verimli bir Ģekilde kullanılmasını sağlamak ve gecikmeleri en aza indirmek TVB felsefesinin diğer hedefleridir. TVB uygulaması ile üretim sisteminde meydana gelen iĢ gücü, enerji ve malzeme kayıplarının da en alt seviyeye indirilmesi için çalıĢılmaktadır. TVB üretim metotları, ekipman kullanımı ve bakımı geliĢtirerek üretim verimliliğini arttırmayı hedefler. TVB toplam ekipman etkinliğinin artması, proses hurda oranlarının azalması, tezgah ve hat duruĢlarının azalması, iĢ kazalarının azalması gibi ölçülebilir sonuçların takibini zorunlu kılar. TVB üretim sisteminin mükemmel seviyeye getirilmesi için oluĢturulmuĢ anlayıĢtır.
3.4.2 ĠĢ Hedefleri
TVB’ nin hedefiyle Ģirketin iĢ hedefleri çakıĢır. ġekil 3.2’ de bu iliĢki ifade edilmektedir. Bu nedenle TVB’ nin bütün organizasyonca kabul görmesi gerekir. Bu hedefler Ģu Ģekilde sıralanabilir:
1. Dünya çapında baĢarı 2. Maliyette rekabet edebilme 3. MüĢteri memnuniyeti 4. Pazar payı
ġekil 3.2 ĠĢ Hedefleri TVB ĠliĢkisi
Yapısında gerçek açıklık, güven ve karĢılıklı saygı olmalıdır. TVB tek baĢına bir yönerge değildir. ġirketin iĢ yapma biçimi, vizyonu ve değerleriyle mantıksal bağı vardır. Bu nedenle Ģirket hedeflerine ulaĢmanın bir yolu da TVB uygulamasıdır. TVB masada bekleyen ilave bir iĢ değil, fakat kiĢinin tüm iĢlerini yapma üslubudur.[10]
TVB, iĢletmelerin, küresel rekabetin gittikçe ivme kazandığı günümüz dünyasında ayakta kalabilmek için uygulamaları gereken stratejilerden biridir. Ancak baĢarı bu stratejinin doğru olarak uygulanmasından geçmektedir.
TKY ĠNSAN TVB TEKNOLOJĠ