O n at K u tla r: S inem a ve ö b ü r s a n a tla r k o n u s u n d a k i bu ö- zel s a yın ın sine m a ve re s im iliş k ile r i a la n ın d a k i a ç ık o tu ru m u n a Ö zer Kabaş, Sezer T a n su ğ, Ö m e r U lu ç ve Y ılm a z Ze n g er k a tılıy o r la r. A rk a d a ş la rım ız bu k o n u d a k i d ü şü n c e le rin i b e lirte c e k le r.
Y . Z. : K o n uya ş u ra d a n g ir e b ilir iz Geçen gün O n a t sa
n a tla rın b ir b ir le r in e y a k la ş m a k ta n ç e k in d ik le r in i, m ü s ta k il k a lm a k is te d ik le rin i b e lir t t i. Bu y ü z y ıld a ben ta m te r
si o ld u ğ u d ü ş ü n c e s in d e y im . S a n a tla rın b ir b ir le r in e y a k la ş m a la rı daha ç o k sine m a y o lu y la o rta y a k o n u y o r. Ö rn e ğ in , ses ve h a re k e t, h e yke le ve m im a riy e h ızla y a k la ş m a k ta . H a re k e t u n s u ru b ü y ü k b ir cazibe k a z a n ıy o r, p lâ s tik sa
n a tla r iç in . Bu sayıda y e r a la ca k ilg in ç b ir m a kale , A r c h ite c tu ra l Design d e rg is in d e y a y ım la n d ı. « M ovİe E ye»
d iy e b ir m a k a le ; b u ra d a m im a rî ile sin e m a n ın y a k ın iliş k ile r i a r a ş t ır ılıy o r . O rta y a ko n a n ö rn e k le rd e n o rta y a ç ı
ka n sonuç şu H a re k e t ve sesin m im a riy e k a tılış ı nede
n iy le , sine m a s a n a tı, d iğ e r s a n a tla rı Ö nem li b ir b iç im d e e tk ile m iş o lu y o r. Ve m im a ri ile k u rd u ğ u y a k ın iliş k ile r de a slınd a ik i ta ra flı b ir b i r in i e tk i leyi ş v a r. Sinem a m i
m a riy e b ir t a k ı m y ö n le r k a tıy o r, m im a ri de sine m a ya . Ö . K. : R esim le sine m a iliş k is in i b u ra d a a ra ş tırırk e n i k i s in in de b ir g ö rü n tü sanatı ve ik i b o y u tlu beyaz b ir y ü zey ü z e rin d e g ö rü n tü y e d ayanan b ir e r sanat o ld u k la r ı göz- ö n ü n d e b u lu n d u r u lm a lıd ır . B e lli b iç im le r , b e lli re n k le r ve b e lli a n la tım la r ışığ ın d a . B ugün ressam d e yin ce ne a n lıy o ru z ? Ç a ğ ım ız d a k i ressam n e d ir, ta rih iç in d e k i res
sa m ın d u ru m u n e d ir? Ressam ne y a p m a k is te m iş tir? Bu y ö nd e n a lırs a k s a n ıy o ru m ik is i b ir b ir in e daha ç o k y a k laşacak. Ö rn e ğ in 14. ya da 16. y ü z y ıld a in s a n la rın yaşam ı iç in d e g ö rü n tü le ri ve ren ve bu y o ld a n a n la tım ya pa n res
s a m la rd ı. O za m an d a n bu zam ana o la n b e lli b ir d e ğ iş ik lik v a r. F o to ğ ra fın ic a d ı, re s im s a n a tın ın k e n d in e g ö re e v ri
m i, s in e m a n ın ica d ı ve g ö rü n tü d ü n y a s ın ın b ir d e n b ire ço
ğ a lm a sı. Bence, ça ğ ım ızd a re s im le sine m a yı ke sin ç iz g i
le rle a y ırm a k ço k saçm a. H a re k e tli, zam an b o y u tu ka zanan b ir resm e g e ç iş tir sine m a . O n u n iç in , eğer ressa
m ın ya da re s m in fo n k s iy o n u n u , sin e m a yla b e ra b e r d ü ş ü n ü rs e k , o zam an b ir t a k ı m y a p m a , e skiye d ayanan a y ır ım la rd a n k u rtu lm u ş o lu ru z . Ressam ça ğ ım ız d a k i fo n k s iy o n u n u d ü ş ü n ü rk e n k e n d is in i sine m a sanatı ve re s im sana
tın ın iç in d e b e ra b e r o la ra k d ü şü n m e si g e re k ir. Ç ü n kü a r
t ı k te k n o lo jik ile rle m e le rle , s in e m a d a k i c a n lı re s im ala
n ın ın ile rle m e s iy le , ışığın ye n i b u lu ş la rıy la ve ye n i a ra ç
la rın o rta y a ç ık m a s ıy la re ssa m ın ka rş ıs ın a a r t ı k b aşlıb a - şına te k n o lo jik b ir a raç s o ru n u ç ık ıy o r . Bu b a k ım d a n , b ü tü n bu a ra ç la rı ke n d i e li a ltın d a d ü ş ü n ü p , b u n la rın ış ığ ın da re s m in ne o ld u ğ u n u , sin e m a n ın ne o ld u ğ u n u d ü ş ü n m esi g e re k ir. Ç ü n k ü b u n la rın a ra s ın d a k i a y ır ım la r s a n ı
r ım k a lk m ış tır .
Y . Z. : Şöyle b ir s o ru m v a r Bugün fo to ğ ra fla sinem a fo to ğ ra fı a ra s ın d a k i fa r k ı d ü şü n e ce k o lu rs a k , sine m a fo
to ğ ra fı, fo to ğ ra f sa n a tın ın d ilin d e n a yrı b ir a n la tım a sa
h ip . B e lli b ir zam an iç in d e o lu ş u y o r, b ir ü çü n cü h atta sonsuz b o y u tu v a r. F o to ğ ra fın sine m a fo to ğ ra fı h a lin e g el
m esi g ib i b ir g e lişm e re s im d e de sö zkon u su . B ir ha
re k e t sö zkon u su . F o to ğ ra fta b u n u n p a ra le li o la ra k şu u y g u la m a la r v a r Z o o m o b je k tifle y a p ılm ış b ir t a k ı m fo to ğ ra f ç a lış m a la rı v a r. F o to ğ ra f te k b ir a nın d ü ze nle n m esi o lm a k ta n ç ık ıp , b e lli b ir sü re içe rs in d e ce reya n eden, b ir t a k ı m g ö rü n tü le rin ü stü ste y ığ ılm a sın d a n fa y d a n a b iliy o r. Bu b ir zam an u n s u ru n u n , ya p ay da o lsa k a tılm a çabası, fo to ğ ra fa . B öyle b ir şey re sim iç in de sözkon u su m u ?
O . K. R esim den sine m a ya a slın d a çok iy i b ir geçiş o la b il i r d i . F a ka t s in e m a n ın g e liş m e s in i e tk ile y e n d e ğ iş ik e ko n o m ik n e d e n le r, sine m a yı başka tü rd e n b ir a n la tım a ra cı y a p m a k iste yen e tk e n le rin y ü z ü n d e n , b ö y le b ir g e liş m e o lm a d ı. Ö rn e ğ in re n k yö n ü n d e n sine m a re sim d e n ye
te rin c e y a ra rla n a m a m ış tır.
O . K . Y a n i ö zg ü r d e ğ il, d iy o rs u n .
O . K. : Ö z g ü r d e ğ il. Bu geçiş gereği g ib î s a ğ la n a m a m ış tır.
Bence s a ğ la n a c a k tır. R enk so ru n u g ele ce kte sine m a d a çok ö n e m li ş e yle r ç ık a ra c a k tır o rta y a .
Y . Z. : Son y ılla r d a fo to ğ ra f m ü th iş y a ra rla n m a k ta d ır re s im d e n . H a tta d e n e b ilir k i fo to ğ ra f s a n a tın d a şö yle b ir soysuzlaşm a v a r d ır k lâ s ik d e v re le r b ug ü n fo to ğ ra fla te k r a rla n m a k ta d ır. R enk d ü ze n le m e si, yü zey d üze n le m e si, p e rs p e k tif d üze n le m e si iç in te k ra rla n m a k ta d ır. B u n u n çok ilg in ç ö rn e ğ i son y ılla rd a b ilh a ssa P o p u la r P h o to g ra p h y 'd e g ö rü ld ü . G ö rü n tü u s ta la rı e s p rile riy le b u g ü n fo to ğ ra fta in k â r e d ilm e k te d irle r. Bu b ilin ç li ya. da b ilin ç s iz , hasta ya da s ıh h a tli b ir y a k la ş m a d ır. A y n ı b iç im d e re s im sanatı da sin e m a yla b ö y le iliş k ile r k u rm a çabasına g ir e b ilir m i?
O . K. G irm e k te d ir ve a yrıca da sinem a re s im sa na tın ı e tk ile m e k te d ir, ters o la ra k . Bunu engelleyen şe yle r v a rd ır am a bu e rgeç o la c a k tır. Bazı k o n u la rd a sine m a ile r i g it m iş tir , bazı k o n u la rd a re s im . T e m e ld e b ir le ş tik le r i n o k ta ve b u ra d a n ç ık a c a k g e liş im henüz s a ğ la n m a m ış tır Y . Z. Sonsuz b o y u tlu lu ğ u m im a rid e çok a ç ık b ir ş e k ild e g ö rü y o rs u n u z .
S. T. F o to ğ ra fta da sonsuz b o y u tlu lu ğ a m ı g id iliy o r d i
yo rsu n u z?
Y . :Z. : F o to ğ ra fta sonsuz b o y u tlu lu ğ a d o ğ ru b ir e ğ ilim şunda v a r Ö rn e ğ in zo om o b je k tifle y a p ıla n ta tb ik a tla r v a r. U stü ste ç e k im le r v a r.
O . K. : S in e m a n ın re s im le o la n iliş k ile r in d e sin e m a n ın ge
t ir d iğ i zam an o la n a k la rın ın ya n i s in e m a n ın re s im d e n fa z la o la n b o y u tla r ın ın , re s im ü z e rin d e k i e tk ile r i ne d erece
ye k a d a rd ır, ya da ne o la b ilir k o n u su n d a b ir s o ru n va r s a n ıy o ru m .
O . U. : Bence re s m in gücü ana sanat o lm a s ın d a n ile r i ge
liy o r . S inem a g ib i d e ğ il. G ücü i l k iliş k ile r sa na tı o lm a s ın
29
d a n . K e n d iliğ in d e n , d o la ysız b îr sanat. B a şından b e ri kâ- ğ ıt ü ze rin e k o n m u ş b ir t a k ı m ç iz g ile r v a r re sim d e . Bu y ü z y ılla rc a değ işm e de n s ü rm ü ş . O ç iz g ile r genel a nla m d a g e rç e k liğ i y a k a la m a k , y o ru m la m a k d e m e k tir. A c a ip b ir te
ra zi v a r. B İr ta ra fta b ü tü n b ir g e rç e k lik , b ir ta ra fta b i r kaç çizg i. Sanatı b a z ıla rı o y u n o la ra k g ö rü y o rla r. Bu gö
rü ş te ra z in in tu h a flığ ın d a n ile r i g e liy o r. N ed e n i b ira z da b u , bu g ö rü ş ü n . S ine m a ise g e rç e k liğ in b ü tü n e le m a n la rın ı k u lla n a n b ir sa na t. G ö rü n tü le r v a r, ses v a r, h a re k e t v a r.
D ış d ün ya ya ço k b e n z iy o r. S in e m a n ın a slın d a b ü tü n g ayre ti bence b u i lk ana s a n a tla rd a n b ir in e ya k la ş m a y ö n ü n de g e liş iy o r. B e lk i en son gayesi b ir göz o lm a k . Sinem a a s lın d a , o i lk s a n a tla rın d o la y s ız , k e n d iliğ in d e n , ilk İliş k ile r i o rta y a ko ym a n it e lik le r in e k a v u ş m a k is tiy o r . Ö zg ü r o lm a k is tiy o r Resim daha ö zg ü r b ir sa na t. B u g ü n kü d u ru m a g e le lim . Bugün b ü tü n sa n a tla rd a b ir ç e ş itle n m e v a r.
Bu ç e ş itle n m e n in n ed e n i, g e rç e k liğ in g e n işle m e si, ve bu g enişleyen g e rç e k liğ i y o ru m la m a k iç in , y a h u t in s a n ile ş tir
m e k iç in , b ü tü n s a n a tla r b ir b ir le r in e y a k la ş ıy o rla r ve b i r b ir le rin d e n b ir t a k ı m k a v ra m la r, b o y u tla r a lıy o r la r . H er sanat a ld ığ ı bu ye n i b o y u tla rla , b ir a n la m d a y e n ile ş iy o r.
Y a ln ız bu ye n ile şm e ye d ik k a t e tm e k g e re k. A s lın d a sa
n a tla r a rasın da g a rip b ir t a k ı m h u d u tla r v a r d ır . Z a m a n ı
m ız d a k i in s a n la rd a çağdaş o lm a tu tk u s u fa zla . Çağdaş o l
m a, bu h u d u tla rın o lm a d ığ ın ı fa rz e tm e y e k a d a r g ö tü rü y o r.
Bu h u d u tla r ç o k zam an b iç im s e l b ir şe k ild e a ş ılıy o r. B u g ü n b ir t a k ı m re s im a ra ş tırm a la rı v a r. Ben s a n a tla r a ra s ın d a k i a lış v e riş e ta ra fta r ım . Y a ln ız bu a lış v e riş in k a rm a ş ık b ir m e ka n izm a sı o ld u ğ u n u s a n ıy o ru m . B ir ressam sin e m a n ın y o ru m la m a s ın a b a k a r, b u n u ya şa r ve k e n d i sana
tın ı y a p tığ ın d a özde b ir d eğ işm e ve y e n ile n m e o la b ilir . Y a ln ızca b iç im s e l o la ra k d e ğ il. Sinem a ne v e r e b ilir res
s a m la ra ? S ine m a , ü stü ste , h ız lı o la ra k y ığ ıla n b ir ta k ım g ö rü n tü le r. R esim de de h ız d iy e b ir b o y u t v a r. H ız lı re s im ya p m a k . Bu b e lk i sin e m a n ın e tk is id ir . İk in c is i re s im d a ha ö znel. Resme daha b ir n e s n e llik g e t ir e b ilir sine m a . U çün cü sü , sine m a k o n u lu b ir sanat o ld u ğ u iç in , resm e ye
nid e n k o n u , h ik â y e g e tirm e k İsteği v e r e b ilir . Ben bu a n la m d a b ir t a k ı m a lış v e riş le r o la b ile c e ğ in i s a n ıy o ru m . Bu
nun ö te s in d e işi fa zla b ü y ü tm e m e k g erek.
S. T. S oruna sine m a yla re s im iliş k is i ko n u su n d a daha fa r k lı b ir a çıdan g irm e k g erek.
O. K. Ö m e r, b u ra d a so nunda d ü şü n ce sin i a ç ık la rk e n res
m in sine m a d an a lm a sı m u h te m e l o la n b ir t a k ı m e tk ile n m e le ri a n la ttı. H ız ı, n e sn e lliğ i ve k o n u y u . K o n u m u z u n , daha te m e l p lâ n d a sinem a o ld u ğ u d ü ş ü n ü lü rs e , ben Sez e r ’- den sin e m a n ın re sim d e n b ug ü n e k a d a r alm ağa ç a lış tığ ı, a la b ile ce ğ i şe yle r ve bu k o n u d a k i ta rih s e l b ir genel ba
k ış ric a e de ce ğ im . S inem a e lb e tte k i b a şla n g ıçta b ir a ra ca bağlı o ld u ğ u iç in , insan ö ğ e sin in az k a rış tığ ı b ir o la y o la ra k işe b a ş lıy o r, s a n ıy o ru m . Ö m e r'in s ö y le d iğ in in m a n tı k î b ir s o n u c u d u r b u , ya da b a ş la n g ıc ıd ır. İk is i aynı şey.
B ir te k n ik o lm a k ta n b ir sanat o lm a ya g id e n sü reç a s lın da Ö m e r'in sö y le d iğ i ş e y d ir. Y a n i ö zg ü r o lm a ya d o ğ ru g id e n b ir a ra ş tırm a d ır. M ü m k ü n o ld u ğ u k a d a r insan Öğe
si fazlaca g irm e y e ç a lış ıy o r s in e m a n ın iç in e ve bu a la n da da e lb e tte insan ö ğ e s in in ç o k g ir d iğ i ö te k i s a n a tla r, y a n i, e d e b iy a t ve re s im g ib i, geleneği ç o k daha eski o la n s a n a tla rın d a v ra n ış b iç im in e d o ğ ru b ir ka ygı s e z iliy o r.
S. Z. : T a rih s e l İliş k iîe re g e lin c e , sin e m a n ın re s im le ili ş k i le r i k o n u s u n d a , önce s ü re k li ta s v ir le r i g özö n ü nd e tu tm a k g e re k ir. B u n la r s in e m a n ın i lk ö rn e k le ri g ib i g ö rü lü y o r.
R e s im le rd e «succe ssio n» d u ru m u , b ir o la y ın b aşın d a n baş
la y ıp sonuna k a d a r a n la tılm a s ı, o la y la rın peşpeşe n a k le d ilm e s i, b u g ü n k ü sine m a a n la tım ın a b e n ze r b ir d u ru m . B u n u n sanat ta rih in d e b ir ç o k ö rn e k le ri v a r. Ç ok k iâ s ik b ir ö rn e k Bayeux h a lıs ıd ır. 7 0 m e tre u z u n lu ğ u n d a b ir h a lı. Ü ze rin d e N o rm a n la rın 1 ngi 1 te re yi is tilâ s ı a n la tılıy o r , b iliy o rs u n u z . Safha safha o la y re s im le rle ta s v ir e d iliy o r . B u n u n g ib i daha b ir ç o k ö rn e k le r v a r. Ö rn e ğ in , Ro - ma o rd u s u n u n z a fe rle rin i a n la ta n k a b a rtm a la r s a y ıla b il i r . S ine m a y a n i b ir te k n iğ in ü rü n ü ve nesnel b ir sanat o la ra k k a rş ım ız a ç ık ıy o r . Y a n i re s m in o la n a k la rı ile ça
lışa n b ir sa na t d e ğ il. H e rn e k a d a r ik is i de g öre l sa n a t
larsa da sinem a ke n d i te k n ik g elişm esi iç in d e re sim d e n g en iş ö lç ü d e y a ra rla n ıy o r. Ö rn e ğ in , sin e m a s a n a tç ıla rın ı b e lli b ir çe rçeve le m e z e vkin e v a rm a la rın d a , re s im b ilg i
le r i ö n e m li b ir ro l o y n u y o r. H a tta za m an za m an , f i l m le rin d e k i bazı g ö rü n tü le rin , bazı re s s a m la rın ta b lo la rın a b en ze d iğ i g ö rü lm e k te d ir. Bu da s in e m a n ın re s im le i liş k i
si k o n u su n d a b ize bazı d e ğ e rle r g e tir iy o r . Y a n i sine m a sa
n a tç ıla rı re s s a m la rın ta b lo la rın d a elde e tt ik le r i so nu çla ra v a rm a k isteyen ça b a la r h a rc ıy o rla r. Buna b ir ç o k ö rn e k le r g ö s te rm e k m ü m k ü n d ü r. Ö rn e ğ in , « T o y b ir d e lik a n lı» f i l m in d e , iz le n im c i re s s a m la rın to n la rın ı h a tırla ta n sahneler v a rd ı. Son Cannes şe n liğ in d e g ö s te rile n ve ç o k İlg i to p layan b ir İsveç film in d e bazı g ö rü n tü le rin C o ro t ve R enoîr- ın ta b lo la rın ı a n d ırd ığ ı s ö y le n m e k te d ir.
O. K. E isen stein bu ko n u d a ö rn e k o la b ilir m İ?
S. T. : Evet, E isen stein ö z e llik le ik o n la rd a n g eniş ö lç ü d e y a r a r la n m ış tır, d e n e b ilir. B u n u n ya nı sıra sine m a re s im iliş k is i a çısın d a n başka m e se le le ri de o rta y a k o y m a k ge
re k . D oğ ru d a n d o ğ ru y a o b je k t if in , re s im ö rn e k le ri ü z e rin d e k i d ö k ü m a n te r ç a lış m a la rı. A la in R esnais'İn V a n Gogh ü z e rin e y a p tığ ı d ö k ü m a n te r f ilm g ib i. Buna b en ze r b i r çok ö rn e k s ıra la n a b ilir. Ö rn e ğ in T ü rk iy e d e , siya h k a le m ve su rn a m e ü z e rin e y a p ıla n f ilm le r B u n la rın hepsi sin e m a n ın re s im le iliş k is i o la ra k g ö s te r ile b ilir . Bu a rad a başka b ir m eseleye daha g irm e k g e re k iy o r. O d a, sin e m a n ın b ir s e y ir sa na tı o la ra k , ö ğ e le ri re s im o la n s a n a tla rla o la n iliş k is id ir . Ö rn e ğ in , hayal p erd e si fig ü r le r i ile o la n iliş k is i.. H ayal p e rd e sin d e s e y ir sa n a tın ı o lu ş tu ra n Öğeler, p erd e si ve a rk a s ın d a k i fig ü r le r i ile d o ğ ru d a n d o ğ ru y a re sim e le m a n la rıd ır. K a rş ım ız a , sine m a d a g ö rü le b ile c e k b ir çeşit s e y ir ö rn e k le ri k o y m a k ta d ırla r M eseleye bu a çıdan da b a k ı la b ilir Ben, sine m a ile re sm în , daha ço k g e rç e k le re b a kış s o ru n la rın a g irm e d e n önce bu ko n u d a k o n u ş m a k is tiy o ru m . Ç ü n kü re s m in ta rih s e l a çıd a n , sin e m a n ın y e r in i tu tm u ş o lm a sı ile ko n u ya g irm e k g e re k li.
O . K . : Sinem a b a şla n g ıçta ç o k nesnel b ir iş o la ra k o r ta ya ç ık ın c a , g e n e llik le sine m a sa n a tın d a sa natçı k a y g ıla r ta şıya n , y a n i sine m a yı ö z g ü r b ir sanat h a lin e g e tirm e k is
teyen k iş ile r bazı ö ğ e le r ü z e rin d e u zun b o y lu d u rd u la r.
Y in e b u yüzden ço k a ş ırı bazı ö rn e k le rle de k a rş ıla ş ıl
m a k ta d ır. Ö rn e ğ in , Jacques F e y d e rin , La Kerm esse H é ro ï
q u e ( K a h ra m a n la r P a n a y ırı) a d lı film in d e b ü tü n g ö rü n tü le r in , F la m an re s s a m la rın ın g ö rü n tü le rin e benezm esi g ib i..
Y . Z. : B ü tü n bu ö r n e k le rin ilg in ç b ir yanı v a r Ö rn e ğ in , iz le n im c i re s im le ri a n sıta n b ir f ilm in , iz le n im c ilik ile iliş k is i v a r m ıd ır ? Y a n i, o n la rın d ü n ya g ö rü ş ü , y a p m a k is te d ik le r i, iz le n im c iliğ in ke n d i d e v rin d e ta ş ıd ığ ı a n la m la r ay
nı o la n ö ğ e le ri k a p s ıy o r m u ? Ben ö y le s a n ıy o ru m k i, b ü tü n bu Ö z e llik le r ş e k ild e k a lm a k ta d ır. H iç b ir za m an , s i
n e m a n ın b iç im s e l b e n z e rlik k u rd u ğ u re sim d a lıy la öz ba
k ım ın d a n b ir iliş k is i o lm u y o r. Resim to p lu m iç in d e , k e n d in d e n ö n c e k i a ş a m a la rla iliş k is i o la n , bazı d ö n e m le r ge
ç ir m iş t ir . Bu d ö n e m le rin sebebi ve so n u ç la rı o d e v rin o la n a k la rı ile s ı n ı r lı d ı r . Bu yüzden b u g ü n sine m a d a, çe
ş it li re s im d ö n e m le rin in e tk ile r i y a ln ız b iç im s e l açıd a n de
ğ e r le n d ir ile b ilir . S o ru n u n sin e m a n ın özü ile b ir iliş k is i y o k tu r . Y a n i, f i l m in i b ir iz le n im c i g ö rü n tü d üze n i iç in d e ve re n b ir y ö n e tm e n iç in bu a n la tım te k yo l d e ğ ild ir . Y ö n e tm e n , f ilm in i b ir re s im k u ra m ın ın Ö ğ elerinden y a r a r la n a ra k ya p a b ile ce ğ i g ib i, f ilm in in aynı ö zü n ü başka b ir b iç im d e de v e r e b ilir .
S. T. : Sinem a re s im iliş k is in e , öz y a k la ş tırm a s ı a ç ıs ın dan b a k m a k te h lik e li so n u ç la r d o ğ u ru r. Ç ü n k ü , bu ko nuda y a ln ız sine m a - re s im iliş k is in i d e ğ il, tü m sa n a tla r ın b ir b ir le r iy le o la n iliş k ile r in i o rta y a k o y m a k g e re k ir.
A n c a k sine m a ve re s m in k e n d ile rin e Özgü Ö z e llik le ri o l
d u ğ u n u , önceden k a b u lle n m e k g e re k ir. O m e r, sin e m a n ın re s im g ib i d o la ysız b ir sa na t h a lin e g e lm e a m a cın d a o l
d u ğ u n u o rta y a k o y d u . Bu d u ru m sin e m a n ın , ş iir in o la n a k la rın a , h e y k e lin o la n a k la rın a , m ü z iğ in o la n a k la rın a v a r
m a k iste m esi d e m e k tir. R esim ve s in e m a n ın g ö re l sa na t
la r o lm a sı ned e n i ile b ir b ir le r in e , Öz ya kla şm a sı a çısın d a n ç o k k a tk ıla rd a b u lu n a c a k la rı sonu cu n a v a ra m a y ız . Ç ün kü re s im ve sine m a a y r ıc a lık la rı o la n ik i s a n a ttır.
Y . Z : B içim se l m e s e le le rin ö te sin d e b e n z e rlik le r y a tıy o r D e m in O m e r U lu ç re sm în sinem aya g öre daha öznel o lu şu nd a n b a h s e tti. F a ka t b u g ü n sine m a d a b e lli b ir a n la tım a u la şm a k iç in , re sim d e n y a ra rla n m a k y e rin e sin e m a d an y a ra rla n a n k iş in in , re s im d e k in e p a ra le l b ir t a k ı m im k â n la r ya ra ta ca ğ ı fik r in d e y im . Ö rn e ğ in , g eniş o b je k tifle r le y a p ıla n ço k ilg in ç b ir a n la tım . B öyle b ir k a m e ra y ı h a re k e t e ttir d iğ in iz zam an m ü th iş b ir m e kân h a re k e ti o lu y o r, d is to rs y o n d a n d o la y ı. B u rad a m im a rî İn filâ k e d iy o r, o b je k t if o la n e le m a n la rın y e rin e , ta m a m en s ü b je k tif b ir düze n le m e g e liy o r. B îr F ra n sız f i l m i v a rd ı V e n e d ik le i l g ili. K ir a lık K ız la r'd ı s a n ıy o ru m . San M a rk a n la tılırk e n , a rk a a rka ya e x tre m e -te le ile geniş a ç ılı o b je k tifle r in k u l
la n ılm a s ı sayesinde m ü th iş b ir d üze n lem e y a p ılm ış tı. Sen M a rk g ib i m im a ris i o la n b ir y e rd e b u n u s ilip a ta n , onun y e rin e ke n d i öznel k a tk ıla r ın ı koyan b ir te k n ik .
S. T S in e m a n ın ç e ş itli g e liş m e le rle b una v a rm a sı so nu ç
ta re s im sa n a tın ın g e lişm e sin d e n b ü y ü k e tk ile n m e le r ç ı
k a rm a s ı a n la m ın d a d e ğ il, ke n d i g e liş m e s in i s ü rd ü rm e k te o ld u ğ u a n la m ın a g e lir.
Y . Z. : K a tiy e n d e ğ il. Bu b ir am aç d e ğ ild ir. Y a n i nes
n e llik te n u z a k la ş ıp , ö z n e lliğ e y a k la ş a lım m eselesi d e ğ il.
B irş e y i ifa d e le n d irm e k , n a k le tm e k is tiy o rs u n u z . Sinem a ke n d is i iç in b ir m a lze m e h a lin e g e liy o r. R esm in y ü z y ıl
la rca g e liş tir ilm iş b ir m a lze m e si v a r. S inem a da ke n d i m a lz e m e s in i a r a ş tır ıy o r .. Sinem a b ir t a k ı m te k n ik so ru n la ra s ık ı s ık ıy a b a ğ lı o la n b ir sa na t o ld u ğ u iç in b u a ra ş tırm a b e lk i b ir ç o k lâ b o ra tu a r iş le m le ri h a lin d e de g e liş iy o r.
Am a şu g e rçe k k i, h er ana sa na tın g e lişm e sin e p ara le l o la ra k , b ir sinem a sa na tı da ke n d i d ü ze n le m e sin i o rta y a k o y m a k d u ru m u n d a .
O . U. : Başta s ö y le d iğ im g ib i, b u g ü n b ü tü n sa n a tla rd a b ir ç e ş itle n m e v a r. B ir b ir le r in i e tk iliy o r la r . Y e n i b o y u tla r ge
t ir iy o r la r . G e rç e k lik g ittik ç e g e n iş liy o r ve b ü tü n sa na t
la r b u n u k a p sa m a k iç in b ir b ir le r in d e n b irş e y le r a lıy o r.
Y . Z. Resim a slın d a ke n d i o la n a k la rın ı z o rlu y o r. Daha d o ğ ru s u , b e lk i b ü tü n s a n a tla r te k b ir sanata d o ğ ru g i
d iy o r la r . Tek b ir is im a ltın d a to p la n a b ile c e k , ko la yca tas
n if e dile m e ye ce k h e r ye re d o ğ ru g id iy o rla r.
S. T. Bu b ira z im k â n s ız b ir şey. Siz k o n u ş m a n ız ın ba
şında 19. y ü z y ıld a k i b a ğ ım s ız lık e ğ ilim in d e n sö z e ttin iz . Bugün aynı şey s ö z k o n u s u d u r. S a n a tla r b ir b ir le r in e bazı a ç ılm a , g e lişm e o la n a k la rı ta n ıy o rs a la r da gene de b ir b i r le r in in e g e m e n lik le rin e g ir iy o r la r . B ir b ir le r in in iç in d e k a y b o lu y o r, a n la m ın d a d e ğ ild ir b u .. Y a n i hepsi k e n d i ge
liş m e s in i bu y ü z y ılın a n la yışı iç in d e id r a k e d i y o r la r Resim re s im o la ra k , ş iir ş iir o la ra k , m ü z ik m ü z ik o la ra k , sinem a sinem a o la ra k . Ona b a k a rsa n ız ta rih boyu n ca s a n a tla r b ir b ir le r in i e tk ile m iş le r d ir. Si n e m a n ın o rta y a ç ık m a s ı, h e p sin i ke n d i u y ru ğ u a ltın a a la cağı a n la m ın d a d e ğ ild ir. S in e m a n ın d u ru m u da bize sa
n a tla rın b ir b ir le r in i y o k e d e c e k le ri d u y g u su n u da v e r m i
y o r. Sinem a n ih a y e t daha öznel b ir y o ru m o la b ilir , daha fe r d ile ş e b ilir ama re s im y in e re s im o la ra k k a lı r . Y . Z. B ir sanatçı iç in b ü tü n s a n a tla ra a ç ık b ü tü n top- lu m la ra a ç ık b ir s o ru m lu lu k g e liş ti. Bugün sanatçı y a l
nızca ke n d i sa n a tın ın s o ru n la rı ile m eşgul o la n , o n la r dan s o ru m lu o la n b ir insan g ib i g ö rü lm e m e k g e re k ir. As
lın d a y a kla şm a b u rd a . Ve s a n a tla rı te k sanat h a lin e ge
tire n ve h e rh a n g i b ir in in e g e m e n liğ i g e ri ite n d a v ra n ış de
ğ il. B ugün in s a n la r h e r tü r lü im k â n a k a rş ı a ^ ık . Y ani k ıs k a n ç lık la rı o lm a y a n b ir d e vre d e yiz.
O . K . : S enin söz ko n u su e ttiğ in a y ır ım la r e skid e n y o k tu . S e yirci yö n ü n d e n b a ka ca k o lu rs a k , tem aşa s a n a tla rı iç in e g ire n s a n a tla rı b ir a rada d ü ş ü n m e k lâ z ım . F o to ğ ra f ve sinem a B ir y e rd e k o n u y u re s im d e n ç a lm ış tır . S onra res
m in ke n d i iç in d e b ir g elişm esi v a r d ır . A s lın d a b u h u d u tla r k a lk ıy o r , ya k la ş m a o lu y o r d e rk e n , ressam re ssa m lığ ın ı k a y b e tm iy o r, ye n i im k â n la rd a n y a ra rla n m a y a b a k ıy o r.
Resme h a re k e t s o k u y o r. Sanatçı re s m in i n iç in y a p ıy o r?
S e yre d ilm e si iç in . Bunu e t k ili k ılm a k iç in , m ü m k ü n o l
d uğ u k a d a r b ü tü n a ra ç la rd a n y a ra rla n a c a ğ ım . B e lk i de re s m im i sinem a b o y u tu iç in e ko ya ca ğ ım . C an lı re s im şek
d uğ u k a d a r b ü tü n a ra ç la rd a n y a ra rla n a c a ğ ım . B e lk i de re s m im i sinem a b o y u tu iç in e ko ya ca ğ ım . C an lı re s im şek