Tevhid-i Zat ve Tevhid-i Sıfat

Kur’an da Allah (cc) en üstün sıfatlara sahip olan yegane mülkün sahibi tek otorite olarak gösterilmekte bununla ilgili olarak da deliller sergilenmektedir. Çünkü tek otorite ve ilah O’dur. Ayrıca mükemmel kainat düzenini idare eden Yüce ilahın mükemmel olması gerekir. Nitekim Allah Teâla’nın eserleri, sıfatlarının bir göstergesidir. Dolayısıyla bu muhteşem kainata ve içindeki tüm canlılara bakıldığında Allah Teâlâ’nın üstün sıfatlara haiz olduğu anlaşılacaktır. Ayrıca her türlü noksan ve acizlikten de uzak olduğu idrak edilmiş olacaktır. Mevdudi, konuyla ilgili örnek ve misalleri sunarken üretim yapan bir fabrikayı örnek verir. Bu fabrikanın yöneticisi ne kadar iyi olursa üretilecek olan ürün de o denli kaliteli olacaktır. Aynı şekilde fabrikanın sadece bir sahibinin bulunduğunu belirterek, birden fazla yöneticisinin olamayacağını izah etmeye çalışır.401 _{Kaldı ki, her şeyi ile mükemmel olan uçsuz, bucaksız kainatın}

yöneticisinin, idarecisinin en üstün vasıflara sahip olmasının gerekliliği üzerinde durur. Ayrıca Mevdudi, Kur’an’da “ Allah-O’ndan başka İlah yoktur. Diri’dir, kaimdir.

O’nu uyuklama ve uyku tutmaz. Göklerde de, yerde de ne varsa hepsi O’nundur. İzni olmaksızın O’nun katınsa şefaatte bulunacak kimdir? O önlerindekini ve arkalarındakini bilir. Dilediği kadarın dışında, O’nun ilminden hiçbir şeyi kavrayıp kuşatamazlar. O’nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp kuşatmıştır. Onların korunması O’na güç gelmez. O, pek yücedir, pek mülk sahibidir.”402 _{Buyrulduğunu bu ayetin Allah Teâla’nın}

zatı sıfatını açıkladığını ifade eder.403 _{Çünkü O, insanların tahayyül, edebilecekleri}

zihinlerine gelebilecek her türlü sıfatın üstündedir. Evrende her şeyin sonlu ve aciz iken,

401 _{Mevdudi, Azgın Medeniyet, s.15-16; Mevdudi, İslam’ın Çağrısı, s.101.} 402 _{Bakara, 2/255}

101

Yüce Allah (cc) ise, kimsenin kavrayamayacağı kudrete, sahiptir. Her şey O’na muhtaç ise hiçbir şeye muhtaç değildir.404

Allah kelimesini de Cenab-ı Hakk’ın ismi zatı olarak niteler. Çünkü “ اللهلاا هلالا ” (La ilahe illallah)’ın tercümesini, adı Allah (cc) olan zat’ı hastan başka bir ilah yoktur. O’ndan başka kimse kulluğa, itaate ve boyun eğmeye layık değildir.” Şeklinde tarif eder.405 Çünkü sadece O’nun zatı tüm evrenin sahibi ve efendisidir. Her şey ona muhtaçtır. O hiçbir şeye muhtaç değildir. Aynı zamanda Allah Teâlâ’nın zatı ile ilgili olarak, ortağı olmayan, Ezeli, Ebedi olduğunu, tek mabud olduğunu ifade eder. O tüm evrenin Hakimi’dir. Hayy(diri)’dir. O bütün mülkün tek sahibidir. O yer ve gök arasında her şeyin Mâliki ve sahibi olduğu için O’nun mülkünde, otoritesinde ve yönetiminde ortağı yoktur. O yaratmış olduğu varlıklara benzemez.406

Allah Teâla kâinatın yegane sahibi ve hâkimi olduğu, ilahi güç otorite olduğu için yeryüzünde ibadete layık olan O’dur. O bütün güçlere sahip tek yüce varlıktır. Her şey O’nun himayesinde ve O’na muhtaçtır. Bunun örneğini Mevdudi, şöyle ifade eder; insan kendisine baktığında kendisinin aciz ve bağımlı olduğunu, başka varlıklara muhtaç olduğunu, onlar olmadan varlığını sürdüremeyen bir varlık olduğunu görebilmektedir. Sayısız kuvvetler ona tahakküm etmektedir. Yaşamını bu şekilde sürdüren insan kendisini yoktan var eden eşsiz ve mükemmel sıfatlara sahip ilah olduğunun ispatı olmuş oluyor. Bu yüce yaratıcı mükemmel sıfatlara sahip, Ezeli, Ebedi ve Diri’dir. Bu sıfatların hiç birinde de ortağı yoktur. Bütün noksan, zayıf ve eksik olan sıfatlardan ise

403 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.1,s.199.}

404 _{Mevdudi, İslam’a Giriş, s.61; Mevdudi, Hilafet ve Saltanat, Fait Akçaoğlu (Ed.), Ali Genceli (Çevr.),}

İstanbul 2015, s.20; Mevdudi, İslam’da Hükümet, Ali Genceli (Çevr.), İstanbul 2006, s.316-317, 319.

405 _{Mevdudi, İslam’a İlk Adım, s.95.}

406 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.1,s.199; Mevdudi, İslam’a İlk Adım,}

102

münezzehtir.407 _{Çünkü bütün güzel isimler ve sıfatlar O’nun yüceliğini, kudsiyyetini,}

nezaketini ve mükemmelliğini gösteren isimlerdir.408

Nitekim ayeti kerimede, “Şüphesiz sizin Rabbiniz, altı günde gökleri ve yeri

yaratan, sonra da arşa istiva eden işleri de evirip çeviren Allah’tır. O’nun izni olmadıktan sonra, hiç kimse şefaatçi olamaz. İşte Rabbiniz olan Allah budur; öyleyse O’na kulluk edin. Yine de öğüt alıp düşünmeyecek misiniz?”409 _{Seyyid Mevdudi bu ayeti}

ile Allah Teâla’nın aynı şekilde yüce yaratıcı her şeye kadir olduğunu izah etmeye çalışır. En üstün özelliklere sahip olduğunu, her şeye hakim olduğunu ve Kainatı idare ettiğini beyan eder.410

“Ki onlar, göklerde ve yerde saklı olanı ortaya çıkaran ve sizin gizlediklerinizi

de, açığa vurduklarınızı da bilmekte olan Allah’a secde etmesinler diye (yapmaktadırlar.)”411 _{Mevdudi Allah’ın (cc) sıfatlarını izah ederken, sıfatları konusunda}

hiç kimseye benzemediğini, O’nun sıfatlarının da yaratmış olduğu yaratıkların sıfatları ile aynı olmadığını izah eder. Çünkü O tek İlah, Rab ve Maliktir.412

“İşte gaybı da, müşahade edebileni de bilen, üstün ve güçlü olan, esirgeyen

O’dur.”413 _{Seyyid Mevdudi, Allah Teâla’nın egemenliğinin tek olduğunu,}

hükümranlığında başkasının kendisine ortak olmadığını ifade eder. Yüce yaratıcının her şeye gücünün yettiğini her şeye hâkim olduğunu bu ayette ki, “Aziz” sıfatı ile izah ediyor.414

Mükemmel ve muhteşem evreni yaratan, idare eden yüce ilah her şeye kadirdir. Her şeye gücü yetendir. Sonsuz güç, ilim ve imkân sahibidir. O mükemmel olandır.

407 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.1,s.199, 539; Mevdudi, Hilafet ve}

Saltanat, s.17.

408 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.2,s.121; c.3,s.239.} 409 _{Yunus, 10/3}

410 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.2,s.306.} 411 _{Neml, 27/25}

412 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.4,s.107.} 413 _{Secde, 32/6}

103

Aynı şekilde ezeli ve ebedi olan yüce yaratıcı ilmi ile de ezeli ve ebedidir. Yani ilmi ezeli ve ebedidir. Kur’an; “Hiçbir şey Allah’ın ilmi ve kuşatmasından kurtulamaz”415

buyrulduğunu belirtir. Dolayısıyla O’nun bu sıfatları diğer varlıkların sıfatlarına benzemediğini ifade eden Mevdudi, aynı şekilde O’nun duyması ve görmeside diğer canlıların görmesi gibi olmadığını belirtir. O’nun ilmi gibi görmesi ve duyması her şeyi kuşatmaktadır. Çünkü O kâinatı yoktan var edendir. Tek ilahtır. İlmi ve bilgisi ile her zaman ve her yerde ilmi ile hazırdır. Gizli ve açık olan her şeyi bilen ve işitendir.416

Allah Teâla’nın zatı ile ilgili sıfatlara değinen Seyyid Mevdudi, “Ey İnsanlar! Siz

Allah’a (karşı fakir olan) muhtaçlarsınız; Allah ise, Ğaniy (hiçbir şeye ihtiyacı olmayan)’dir; Hamid (Övülmeye layık)’dir.”417 _{Ayeti celilesinde, O’nun “ Ğani”}

olduğunu yani hiçbir şeye-kimseye muhtaç olmadığını, bilakis herkesin ve her şeyin kendisine muhtaç olduğunu açıklar. Çünkü O yegane mülk sahibidir.418

Aynı zamanda yüce yaratıcı, hayatı ve ölümü yaratandır.419 _{İnsanları hesaba}

çekecek tek ve yüce güç sahibidir. Kâinatın tek hâkimi ve idarecisi olan yüce Allah’ın (cc) olduğunun delillerini bizlere göstermektedir. Bununla beraber tüm bu deliller aynı zamanda yüce Allah’ın (cc) sıfatlarını yansıtır. O’nun iradesi, her şeyi kuşatan bilgisi, kudreti, merhametini tüm eserlerinde görmekteyiz. Yüce evreni yaratması, ona şekil vermesi, güneşi belirli bir yörüngede dolaştırması, yeryüzünü yaşanılır kılması, onda nehirler, ormanlar, dağlar ve denizler yaratması otoritesinin göstergesidir. Gece ile gündüzün işleyişini sağlayan yine O’dur. Tüm bunlar Allah Teâlâ’nın eserleridir. Dolayısıyla tüm bu eserlerinde de O’nun üstün sıfatlarını görmekteyiz. Allah (cc)’nun sıfatları önemli bir yer tutar. Çünkü O’nu sıfatları ile tanırız. Bu da bizlere kâinat nizamının ne kadar iyi işlediğinin bir göstergesidir. İnsan kainatı ve mükemmel işleyişi tanıdıkça Allah Teâlâ’nın sıfatlarını daha iyi anlayacaktır. Çünkü kendisi aciz ve zayıf

415 _{Lokman, 31/15}

416 _{Mevdudi, İslami Kavramlar, s. 52; Mevdudi, İslam’a İlk Adım, s.28.} 417 _{Fatır, 35/15}

418 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.4,s.552.} 419 _{Hac suresi; “Ölüleri dirilten O’dur.”, 22/6}

104

bir şekilde yaratılmıştır. Evrendeki bu mükemmel işleyiş ancak mükemmel bir otorite tarafından yönetilmektedir.420

“Yerin bitirmekte olduklarından, kendi nefislerinden ve daha bilmedikleri nice

şeylerden bütün çiftleri yaratan (Allah çok) yücedir.”421 _{Eksikliğin şanına ve yüceliğine}

yakışmadığını izah eden müellifimiz Allah’ın (cc) her türlü noksandan münezzeh olduğunu uzak olduğunu açıklamaya çalışır. Mükemmellik mükemmelliği gerektirir. Eksik ve noksanlık ise zayıflığın ve acizliğin alametidir. Dolayısı ile mutlak egemenlik sahibinin eksik sıfatlardan münezzeh olması gerektiğini vurgular. O’nun ortağını kabul etmek aciz olduğu anlamını taşıyacağından O’nun işlerinde, idare ve otoritesinde eşi ve benzeri yoksa sıfatlarında da ortağı, eşi ve benzeri bulunmamalıdır.422

Ortağının bulunması nasıl idare ve otoritesine zarar verecekse aynı şekilde sıfatlarında da ortağının bulunması evrenin işleyişine zarar verecektir. Böyle mükemmel bir düzene sahip evren bozulacaktır. Bu düzeni idare eden tek ilah olduğuna göre eşsiz sıfatlara sahip olan da O ilah olmalıdır. Mevdudi, bir vilayetti idare eden iki vali veya bir orduyu idare eden en üst rütbeyi paylaşan iki komutan düşünülemez. Böyle üstün sıfatlara sahip iki ilah da düşünülemeyecektir. Kainat bölünemez bir bütündür. Bunun içinde bu kainatı idare eden tek ve mükemmel bir yönetici, otorite sahibi bir ilah bulunmak zorundandır.423

“O göklerin ve yerin yaratıcısıdır. Size kendi nefislerinizden eşler, davarlardan

da çiftler var etti. Sizleri bu tarz da türetip yayıyor. O’nun benzeri gibi olan hiçbir şey yoktur. O işitendir, görendir. Göklerin ve yerin anahtarları O’nundur. O, dilediğine rızkı genişletip yayar ve kısar da. Çünkü O, her şeyi bilendir.”424 _{Ayrıca Mevdudi,}

420 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.1,s.620; Mevdudi, İslam’a İlk Adım,}

s.33,36; Mevdudi, Hilafet ve Saltanat, s.18; Mevdudi, İslam’da Hükümet, s.314-315.

421 _{Yasin 36/36}

422 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.4,s.582-583; Mevdudi, İslam’a İlk}

Adım, s.100,101.

423 _{Mevdudi, Tefhimu’l Kur’an Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri, c.1,s.199; Mevdudi, İslam’a İlk Adım,}

s.101; Mevdudi, Hilafet ve Saltanat, s.19.

105

insanın yeryüzüne, gökyüzüne bakmasını ve tefekkür etmesini ister. Çünkü ancak çok aşkın bir varlık sayesinde idare edildiğini anlayacağını bunun ise yüce yaratıcının ne kadar üstün sıfatlara sahip olduğunun kanıtıdır. Bu yüce yaratıcı sonsuz ve bucaksız olan bu kâinatı idare etmektedir. Aynı zamanda idare ettiği bu kâinatın tüm bilgisine sahip olmaktadır. Ancak böyle bir yaratıcı tek ilah, hakim ve otoritedir.425 _{Bununla ilgili}

olarak ayrıca; “O ‘dini dosdoğru ayakta tutun ve onda ayrılığa düşmeyin’ diye dinden

Nuh’a vasiyet ettiğini ve sana vahyettiğimizi, İbrahim’e, Musa’ya ve İsa’ya da vasiyet ettiğimizi, sizin için de teşri’ etti (sizin bir şeriat kıldı). Senin kendilerini çağırdığın şey, müşriklere ağır geldi. Allah, dilediğini buna seçer ve kendisine yöneleni hidayete erdirir.”426 Bu ayet ile tek kanun koyucunun Allah (cc) olduğunu ifade eder. Nitekim kurallar koymak nizam ve düzen tertiplemek Hâkimi mutlakın özelliğidir. O’nun hakkıdır. Her türlü noksandan münezzeh olan ve her türlü üstün sıfata layık olan Zatı Mütealin kanun koyması garipsenecek bir durum değildir.427