Terörizmin var olduğundan bahsedebilmek için ideoloji, örgüt ve şiddet unsurları gerekmektedir96. Başka bir değişle terör suçunun oluşabilmesinde:
a) Devletin ve milletin temel düzeni ve birliğine yönelik bir amacının olması yani ideolojik boyut,
b) İllegal olan örgütün gerçekleştirilmesi gerekmesi diğer bir değişle örgütsel boyut,
c) Yıldırma, korkutma, sindirme hedefli eylemlerin olması gerekir ki bu da eylemsel şiddet boyutudur97.
Terörizmin tanımlamasında ortaya çıktığı görülen ortak unsurların; şiddet ve/veya zor kullanım, şiddet eylemi veya eylemlerin yapılacağı tehditlerin olması, şiddet eylemlerinin veya tehditlerin bir devlet, parti, sosyal sınıf, örgüt ve/veya bir kişi tarafından yapılmış olması, şiddet eyleminin de toplumda neden olduğu korkunun sosyal, ideolojik, etnik, siyasi, dini ve ekonomik gibi hedeflenmiş olan bir amacın gerçekleştirilmesiyle ilgili olarak planlanmış olması; şiddetin de hukuk dışı kullanılması propaganda ve reklam amacına öncelik vermedi olarak ifade edilebilir98
.
1.7.1. İdeoloji Unsuru
İdeoloji, “ide” kelimesinden türemiş olup, anlam bakımından fikir bilimi anlamına gelmektedir. Genel anlamda ideoloji siyasi ve/veya toplumsal öğreti oluşturduğu görülen, bir partinin, hükümetin, bir grubun davranışlarını yönlendirenhukuki, politik, bilimsel, dini, felsefi, estetik ve moral düşüncelerin bütününü temsil eder. İdeolojilerin, insanları kolaylıkla yönetme ve yönlendirme için icat edildiği görülmektedir. İdeolojilerle ilgili keskin ifadelerin varlığının sebebi onların insanların idrak ve gözlerine inen bir perde olmasındandır. Bu sebeple ideolojinin tarafgiri olarak meydana gelen beşer diğer konularda bitaraf olmakta ve öğrenmeye karşı bütün alıcılarını çoğu zaman kapatmaktadır. İdeolojinin esas amacı belirlenmiş
96 Dilmaç Sabri, Global Tehdit: Terörizm ve Türkiye’ ye Etkisi”, Polis Dergisi, Ankara, 2004, Sayı:40,
Nisan-Mayıs-Haziran, 357-367, s. 360.
97
Alkan, a.g.e.,s. 28.
98
Denker Sami, Uluslararası Terör Türkiye ve PKK, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.1997, s. 5.; Yivciger
Mehmet Kocaoğlu, Türkiye’yi Bölme ve Köşeye Sıkıştırma Vasıtası Olarak İç ve Dış Mihraklar Tarafından Kullanılan Terörizm”, Doğu Anadolu’da Güvenlik ve Huzur Sempozyumu Bildirileri, İzmir: Çağlayan A.Ş. 1999, s. 3.
35
olan somut bir bilinç doğrultusundagayri meşru veya meşru bir fikri/düşünceyi veya eylemi canlandırmaktır99.
Bir terörün mevcudiyetinden bahsedebilmek için ideolojik olarak bir alt yapısının olması gerekir. Bu ideoloji bir anlamda terörün de hareket noktasını temsil eder. Bu alt yapının örgütün davranışlarını temelini oluşturduğunu ve örgütün bu alt yapının gerekliliği doğrultusunda davranışlarını sergilediğini belirtmek gerekir. İdeoloji, terörist yapılanmalarda bir dayanak oluşturduğu için, olmazsa olmaz bir faktör olarak kabul edilir. İdeoloji hareketlerin rehberidir. Özellikle uygulanacak olan şiddet olaylarının hedef ve tipleri ideolojiye göre belirlenmektedir100
.
Teröristlerin benimsemiş oldukları ideolojileri için birçok masum bireyin canına kıyması, yeri geldiğinde de hayatlarından vazgeçebilmektedirler. Bütün bunların gerçekleştirilmesi için de sağlam siyasal inancın olması gerekmektedir. Hizbullah terör örgütüne üye olan bir şahıs bu olaya benzer bir davranışı şöyle açıklamaktadır101:
“Bazı siyasi düzenleri değiştirme amacı güden Müslümanlar vardır ve bunlar ölseler dahi davaları ilerlemektedir. Böyle bir ölüm ne trajedi ne de zihinsel bir bozukluğun neticesidir. Düşünülüp taşınarak canlı bir amaca hizmet için karar verilmiş bir ölüm, umutsuzluk hissinden uzak, davasına hizmet amacı güden bir eylemdir. İntihar kamyonlarının sürücüleri ölüme gülerek gidiyorlar ve basının dediği gibi düş görmüyorlar. Onlar davalarını bir adım daha ileri götürebilmenin dayanılmaz sevincini kalplerinde yaşıyorlar.”
İdeoloji, insanların doğa ve toplumların duyguları, düşünceleri ve tutumlarını kapsayanfikir ve düşünce sistemidir102
. İdeoloji, bir anlamda hareketlerin rehberi gibidir. Uygulanacak olan şiddetin tipi ve hedefleri, örgüt üyelerinin temini ve şiddet kampanyalarındaki konuların tümü ideoloji unsurlarına göre belirlenir103. Öyle ki
ülkemizde terör faaliyetleri olan örgütlerin, kuruluşlarında, örgütlenmelerinde, üye kazanma aşamalarında bir yayınevinin çevresinde bir arada olan insanların kaleme aldığı kitaplarla çıkardıkları dergi ve gazetelerle başlar ve devam eder. Bunun nedeniyse, bir örgütün faaliyet gösterdiği toplum içinde tabanını bularak
99 Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Sözlüğü, 17. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2010, s.176-177. 100 Dilmaç, a.g.e.,s. 360.
101
Tavas Taner, İntihar Saldırıları, Terörizm İncelemeleri, Jeopolitik-Strateji-Terör Yayınlar Dizisi,3, Asam Yayınları, Ankara, 2000, s. 119.
102 Kızılçelik Sezgin ve Erjem Yaşar. Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü, Saray Medikal Yayıncılık, İzmir,
1992, s. 273.
103
36
üyekazanabilmesinin ancak ideolojik anlamda kabul görmesinden geçmesidir104
. Terör örgütlerindeki ideolojinin işlevlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür105
:
a) Örgütün varlığı ve eylemlerinde meşruiyet sağlamak, b) Örgütsel birliği korumak,
c) Propaganda araçları olarak kullanmak, d) Örgütün devamlılığını sağlamak,
e) Diğer terör örgütleri ile ilişki kurmak ve dışa açılmak, f) İnsanların duygusal olan arayışlarına cevap vermektir.
Bir ideolojiye esir olan terör örgütlerinin bütün gayelerinin inanmış oldukları davaya hizmet etmek olduğunu söylemek mümkündür. Böylelikle, öz benlikleri, yakınları, aileleri, özgürlükleri ve istikballerinin yok edilip bütün toplumsal yaşamlarının merkezine ideoloji yerleşmekte ve tüm ilişkilerde inanılan ideoloji kapsamında şekillenmektedir. İnanan bir örgüt üyesinin, uğruna mücadele verdiği davasında fedakarlık yapmaktan kaçınılmayışı ideolojinin önemli bir kavram olduğunu gösterir. Onun inancına göre bir mücadelede kendi ölse dahi davası hep yaşayacaktır106.
İdeolojilerdeki en önemli özellik, yaptıkları eylemlerin insan grupları tarafından inatla savunduğu, kan dökme uğruna vazgeçilmeyen inançlarının olmasıdır. İdeoloji, insanların bütün duygularını harekete geçirmektedir107
. İdeolojilerin temsili olan devletlerin yıkılsa dahi, ideolojileri terör örgütlerinin devam ettirilmeye çalıştıklarını görülebilmektedir.
1.7.2. Örgüt Unsuru
Örgütler, organize bir yapı içinde aynı ideolojiyi benimsemiş olan ve aynı amaca yönelen kişilerden oluşmaktadırlar. Bir terör örgütünün başarılı olabilmesi için illegal yapılanma içinde olması gerekir. Temel özelliğiyse gizlilik içinde faaliyetlerini yürütmesidir108. Bunun yanı sıra terör örgütlerinin illegal yapılanmalarıyla legal
yapılanmalardan yararlanılmaktadır. Terör örgütlerinin illegal örgütleme içine girmelerindeki temel amaçları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür109
:
104
Alkan Necati, Psikolojik Harekat Terörizm ve Polis, Emniyet Genel Müdürlüğü Basımevi Şube Müdürlüğü, Ankara, 2000, s. 103.
105
Korkmaz, a.g.e., s.70.
106
Uyar Tulga, Terörle Mali ve Hukuki Mücadele, Adalet Yayınevi, Ankara, 2008, s. 11
107
Korkmaz, a.g.e., ss.50-51.
108 Dilmaç, a.g.e., s. 360. 109
37
a) İdeolojilerini tartışmalardan koruyup, taraftarlarına da mutlak doğrular şeklinde aktarabilmek,
b) Yeni kazanılan üyeleri gizlilikle ve rahatça eğiterek, örgütün ideolojisi doğrultusunda şartlandırmak,
c) Örgütün varlığının sürdürebilmesinde, güvenlik güçlerinin yapması muhtemel operasyonlara karşılık kendisini koruyabilmek,
d) Güvenlik güçlerinin örgütün içine sızmalarını önleyebilmektir.
Bütün bunların yanında günümüzdeki örgütlerde liderliğin ön planda olduğunu da belirtmek gerekir. Örgütler liderleriyle varlıklarını devam ettirmektedirler. Liderin, genel olarak davalarına kendilerini adamaları, iyi eğitilen bir teoriysen gibi kendisini göstermeleri söz konusudur. Liderin, örgütü doğrudan kendi iradesiyle idare ve sevk ettiği veya komite şeklinde bir oluşum ile beraber idareyi yürüttüğü görülmektedir.
1.7.3. Eylem (Şiddet) Unsuru
Terör örgütlerinde şiddet, ideoloji doğrultusunda belirlen amaçlara ulaşma konusundaönemli bir araçtır. Silahlı propaganda ismi de verilen bu eylemleri, var olan anayasal düzenin değiştirilmesi için kaçınılmaz bir yöntem gibi görülmektedir. Şiddet uygulamalarının yoğunlaşması korku içerisinde örgüte yaklaştığı görülen insanların da sayılarını arttırmaktadır. Buradan hareketle de teröre kısaca şiddet ve korku demek doğru olacaktır110.
Şiddet kapsayan eylemlerin bazen birden çokörgüt tarafından üstlenilebilmektedir. Bu durumda örgütlerin eylemlere duydukları ihtiyaçların da bir göstergesi kabul edilmektedir. Örgütlerinkendilerinin yapmadığı bir şiddet eylemini sanki kendileri yapıyor gibigöstermelerinin nedeni ise, varlıklarının sürdürülebilmesi ve hayatta kalma çabalarıdır. Örgütün varlığının devamlılığı eylemlerine bağlıdır. Bu eylemler ile hem kendi üyelerine hem de topluma karşılık bir mesaj vermesi amaçlanır111
.
Örgütler, şiddet unsurunu kullanmalarının gerekliliği örgüt üyeleri üzerindeki etkilerinde, örgütün yapmış olduğu her eylemin, taraftarlarına motivasyon ve moral verdiği düşüncesidir. Kendilerini örgüt ile birlikte daha güçlü hissetmeleri ve örgütlerine daha çok bağlanmaktadırlar. Alt düzey üyelerin örgütlerini daha çok ve
110 Ergil Doğu, Terörizm Mantığı ve Hedefi, A.Ü.S.B.F. Dergisi, 1991, Cilt 46, SBF Yayınları, s. 46. 111 Alkan Niyazi, Türkiye’de Terör Örgütleri Tarafından Gerçekleştirilen İntihar Saldırılarının Sosyolojik
Ve Psikolojik Açıdan İncelenmesi ve Önleme, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, 2006, s. 22, (Yüksek Lisans tezi)
38
daha fazla ses getiren eylem yapmalarını istemektedirler. Bu durumda, onlara bulundukları bölgelerdeki diğer örgüt ve yakın çevrelerinin arasında üstünlük duygusu kazandırmaktadır112
.