Teorik Model

Analiz sürecinde, ilk görüşme yapılıp ses kaydı deşifre edildikten sonra Açık

Kodlama yapılmaya başlanmıştır. Verilerde öncelikle, literatür araştırması sürecinde

saptanan Cam Tavan Etkisi ve Dönüşümcü Liderlik bileşenleri, araştırma soruları göz önünde bulundurularak aranmıştır. Bu aşamada, Koşullu Kodlama ve Yapısal

Kodlama yöntemlerinden faydalanılmıştır. Toplanan her yeni veri bir önceki ile

sürekli karşılaştırılmış ve alan araştırması öncesinde araştırmacının aklında olmayan kavramların ortaya çıktığı görülmüş ve Öncül Kodlama aşamasına geçilmiştir. Ortaya çıkan yeni kodların sonraki görüşmelerde saptanabilmesi amacıyla görüşme metnine ilgili sorular eklenmeye devam edilmiştir ve önceden toplanan verilere geri dönerek belirlenen kodlar aranmıştır. Analiz sürecinde, veriler deşifre edilmekle birlikte, duyguların aktarımı ve görüşme anına geri dönebilmek amacıyla ses kayıtlarının dinlenmesine devam edilmiştir. Bu yöntem teori oluşturulana kadar devam ettirilmiştir.

Açık Kodlama evresinden sonra, kodların sınıflandırılarak kategorilerin belirlendiği ve alt kategorilerle ilişkilendirildiği amacıyla Eksen Kodlama (Axial

Coding) aşamasına geçilmiştir. Bu aşamada Desen Kodlama ve Odak Kodlama

yöntemlerinden faydalanılmıştır. Eksen Kodlama sonucunda oluşan tema, kategori ve kodlar Tablo 4.2’de gösterilmektedir.

Tablo 4. 2. Eksen Kodlama Sonucunda Oluşan Tema, Kategori ve Kodlar

Temalar Kategoriler Kodlar

Cam Tavan Etkisi

Bireysel Faktörler Annenin İkilemi Duygusal Dalgalanma Kendini Engelleme Bilinçaltı Erkekleşme Bumerang Etkisi Aşırı İletişim Toplumsal Faktörler Önyargılar Stereotipler Erkek Egosu Örgütsel Faktörler

Kraliçe Arı Sendromu Ayrımcılık İğne İspat Dönüşümcü Liderlik İdealleştirilmiş Etki İdealleştirilme Vizyonun oluşturulması Rol Model Olma Etik duruş

İlham Verici Motivasyon Vizyonun Aktarımı Takım Ruhu

Sistem düşüncesi

Entelektüel Uyarım Yetkilendirme Fikir danışma

Beklentileri Yüksek Tutmak

Bireysel Değerlendirme Teşvik Etme Kişisel İlgilenme Yatay iletişim Etken Faktörler İçgüdüsel

Annelik içgüdüsü Empati Çok Yönlülük Bukalemun Sezgiler Harmoni

Ailesel

Aile kültürü Eş seçimi Genetik rol model Rol Paylaşımı Çevresel

Yetişilen çevre Eğitim

Spor ve sosyal faaliyetler

İşyeri

Pozitif Ayrımcılık İşçi arı etkisi Bilişim Sektörü İyi Kalpli Kraliçe Stratejiler ve Özellikler

Hedef odaklılık Kumandan Denge Ezberbozan Kadın kimliğini korumak Öğrenci Sevdiği işi yapmak

Çıkış

Tercih Kolaycılık Pes etmek

Tablo 4.3’de gösterilen Cam Tavan Etkisi ve Dönüşümcü Liderlik Temaları Çekirdek/Merkezi Kategorilerdir. Oluşturulacak diğer kategoriler iki temanın etrafında şekillendirilecektir. Eksen Kodlama sonucunda oluşan Destekleyici Faktörler ve Engelleyici Faktörler Temaları geçici olarak oluşturulmuş temalardır.

Teorik (Seçimli) Kodlama evresinde teori oluşturulurken belirlenen çekirdek kategoriye nasıl uyum sağlayabilecekleri düşünülmüş ve bağlanacağı düşünülmüş ve en uygun olarak Tablo 4.3’te gösterildiği şekilde sınıflandırılmalarının doğru olduğuna karar verilmiştir.

Tablo 4. 3. Tematik Kodlama Sonucunda Oluşturulan Temalar

Tema Kategori Kod

Etken Faktörler İçgüdüsel Annelik İçgüdüsü Çok Yönlülük Sezgiler Empati Bukalemun Harmoni Ailesel Aile kültürü Eş seçimi Genetik rol model Rol Paylaşımı Çevresel

Yetişilen çevre Eğitim

Spor ve sosyal faaliyetler

İşyeri

Pozitif ayrımcılık İşçi arı etkisi Bilişim Sektörü İyi Kalpli Kraliçe

Stratejiler ve Özellikler

Hedef Odaklılık Denge

Kadın Kimliğini Korumak Sevdiğin İşi Yap

Kumandan Ezberbozan Öğrenci Çıkış Tercih Kolaycılık Pes etmek

Cam Tavanı Algılamama Motive Olma

Psikolojik Baskı Hissi

Şekil 4.3.’ de gösterildiği gibi Teorik Kodlama sonucunda 6 tane yeni tema oluşturulmuştur. Eksen Kodlama evresinde oluşturulan Destekleyici Faktörler Temasına bağlı ‘Kişisel’ kategorisi, kadın çalışanların Cam Tavanı aşma Stratejileri olarak ‘Stratejiler ve Özellikler’ Teması altına alınması uygun görülmüştür. Diğer destekleyici faktörler olan ‘İçgüdüsel’, ‘Ailesel’, ‘Çevresel’ ve ‘İşyeri’ kategorileri

‘Etken Faktörler’ teması altında toplanmıştır. Engelleyici Faktörler Temasının ismi

Algılamama’, ‘Motive Olma’ ve ‘Psikolojik Baskı Hissi’ temaları teorinin

bütünleştirilme aşamasında, birleştirici unsur eksikliğinin olduğu fark edilerek verilerin Tematik Kodlama ile kodlanması sonucu elde edilmişlerdir.

Sonuç olarak; Açık Kodlama, Eksen Kodlama ve Teorik Kodlama analizlerinden sonra Şekil 4.1’de gösterilen Teorik Model Elde edilmiştir.

Şekil 4. 1. Teorik Model CAM TAVAN ETKİSİ Cam Tavanı Algılamama Motive Olma Psikolojik Baskı Hissi Bireysel Faktörler Annenin İkilemi Duygusal Dalgalanmalar Kendini Engelleme Bilinçaltı Erkekleşme Bumerang Etkisi Aşırı İletişim Toplumsal Faktörler Önyargılar Stereotipler Erkek Egosu Örgütsel Faktörler Kraliçe Arılar Ayrımcılık İğne İspat Stratejiler ve Özellikler Hedef odaklılık Denge Kadın kimliğini korumak Sevdiğin işi yap Kumandan Ezber bozan Öğrenci DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK İdealleştirilmiş Etki İdealleştirilme Vizyonun oluşturulması Rol model olma Etik duruş

İlham Verici Motivasyon

Vizyonun Aktarımı Takım Ruhu Sistem düşüncesi Entelektüel Uyarım Yetkilendirme Fikir danışma

Beklentileri Yüksek Tutmak

Bireysel değerlendirme Teşvik Etmek Kişisel ilgilenmek Yatay iletişim Etken Faktörler İçgüdüsel Ailesel

Annelik içgüdüsü Aile kültürü Çok Yönlülük Eş Seçimi

Sezgiler Genetik rol model Empati Rol paylaşımı

Bukalemun İşyeri

Harmoni Pozitif Ayrımcılık

Çevresel İşçi Arı Etkisi

Yetişilen çevre Bilişim Sektörü Eğitim İyi Kalpli Kraliçe Spor ve sosyal faaliyetler

KOLAY ÇIKIŞ Pes Etmek Tercih Kolaycılık SONUÇ 1 Üst Düzey Yöneticilik SONUÇ 2 Üst düzey yöneticilikten elimine olmak SONUÇ 3 İş hayatından elimine olmak

Şekil 4.1’de gösterilen teorik model Corbin ve Strauss (1990)’un özellikle nitel veri analizine yeni başlayanlar için yardımcı olacağı düşünülen ve kısa zamanda analistlerin düşünme sürecinin önemli bir unsuru haline gelen kodlama paradigması izlenerek oluşturulmuştur. Kodlama paradigması fenomenin; koşullar, etkileşimler, stratejiler, taktikler ve sonuçlar çerçevesinde söz konusu kategori tarafından temsil edilip edilmediği konusunda hatırlatıcı bir fonksiyon görevi görmektedir Strauss (2003: 27).

Bu araştırmanın amacı; üst düzey kadın yöneticilerin Cam Tavan engellerini aşmalarında dönüşümcü liderlik özelliklerinin etkisinin olup olmadığının belirlenmesidir. İstatistiki veriler göstermektedir ki; kadınlar üst düzey yönetim pozisyonlarında erkeklere oranla düşük düzeyde temsil edilmektedirler. Bu fenomenin ortaya çıkmasına neden olan koşulların Cam Tavan Etkenleri olduğu tespit edilmiştir. Kadın çalışanların bu koşullara verdiği tepki; Cam Tavanı Algılama, Cam Tavandan Motive Olma ve Psikolojik Baskı Hissetme şeklinde kendisini göstermektedir. Psikolojik baskı hisseden kadınların bir kısmı, kendini motive etme yolunu seçmekte; Cam Tavan Etkisini algılamayanlar ve Motive olanlarla birlikte mücadele etme yoluna gitmekte ve çeşitli stratejiler geliştirmektedirler. Bunlar Cam Tavanla başa edebilme stratejilerdir. Alan araştırması süresinde üst düzey yöneticiliğe yükselebilmeyi başaran kadınların bu ortak stratejileri uyguladıkları ve dönüşümcü liderlere dönüştükleri gözlenmiştir. Kadınların bunu başarabilmesinde müdahil etkenlerin büyük rolü bulunmaktadır. Cam Tavan Engellerinden olumsuz olarak etkilenen ve psikolojik baskı hisseden kadınların bir kısmı kolay çıkış stratejisini izlemekte ve sonuç olarak üst düzey yöneticilikten veya tamamen iş hayatından elimine olmaktadırlar.