TEMİNAT MEKTUPLARININ HACZİ

Bir banka tarafından muhataba verilen banka teminat mektubu nedeniyle banka bir rizikoyu üstlenmekte ve muhatabın ilk yazılı talebinde ödeme yapmayı taahhüt etmektedir. Bu şekilde, muhatap lehine olası bir alacak hakkının doğması söz konusu olmaktadır. Uygulamada da muhatabın alacaklılarının teminat mektubu üzerine haciz koymak istemelerine rastlanılmaktadır. Teminat mektubu, hisse senedi, tahvil veya kambiyo senedi (bono, çek, poliçe) gibi kıymetli evrak niteliğinde olmadığından, banka teminat mektuplarının haczinin mümkün olup olmadığı doktrinde tartışmalıdır.

Çoğunluğun kabul ettiği görüşe göre468_{, teminat mektubu kıymetli evrak} niteliğinde olmadığından mektubun kendisinin haczi mümkün değildir. Ancak, riskin gerçekleşmesi nedeniyle muhatap lehine bir alacağın doğması halinde bu alacağın haczi mümkündür.

Banka muhataba vermiş olduğu teminat mektubu ile, rizikoyu garanti etmekte ve muhatabın yazılı talebi üzerine ödeme yapmayı taahhüt etmektedir. Böylece muhatap lehine

467_{TANDOĞAN, (Özel Borç İlişkileri), s. 871; REİSOĞLU, (Banka Teminat Mektupları ), s. 318; CANBOLAT,}

s. 331.

129

muhtemel bir alacak hakkının doğması söz konusu olmaktadır. Teminat mektubu ile güvence altına alınan risk gerçekleştiğinde, muhatap bankadan ödeme talebinde bulunarak alacağını tahsil edecektir. Örneğin muhatap tarafından yazılı tazmin talebinde bulunulması halinde, muhatap için daha önceden bankaya bir haciz ihbarnamesi gelmiş ise muhataba ödemede bulunulmayacak, teminat mektubu meblağı üzerinde haciz işlemi yerine getirilecektir.

Yargıtay, kararlarında teminat mektuplarının kıymetli evrak nitelikleri olmadığından haczedilemeyeceklerini karara bağlamıştır. Yargıtay469_{, Teminat mektubu,} garanti akdini veya kefaletnameyi tazammum edip bizatihi kıymeti haiz değildir. Yani kıymetli evrak meyanına girmez. Böyle bir teminat mektubuna müsteniden doğmuş haklar müstesna, mücerret bu taahhüdü havi ve alelade bir senetten ibaret mektup haczedilemez, demektedir.

Yargıtay ayrıca, 5.7.2002 tarih ve 13462/14707 sayılı kararında, “Bir banka tarafından verilen teminat mektubu dolayısı ile banka muhtemel bir rizikoyu garanti ederek muhatap lehine ödeme taahhüdü altına girmektedir. Teminat mektubu hisse senedi veya tahvil gibi kıymetli evrak niteliğinde olmadığından mektubun kendisinin haczi mümkün değildir. Ayrıca, teminat mektubu hangi iş için verilmiş ise onun için haczedilip paraya çevrilebileceğinden başka bir işten dolayı bu para da haczedilemez.” demiştir.

Yargıtay bunun dışında İİD.’nin 25.6.1960 tarih ve 427/4542 sayılı kararında, “ister kefaletname, ister garanti akdi olarak tanzim edilmiş olsun, teminat mektupları hiçbir halde kıymetli evraktan madut değildir. Kıymetli evrak bir hakkı temsil eden, içinde bir hakkın mündemiç bulunduğu senetlerdir. Teminat mektubu ise bir hakkı temsil etmeyip, bir taahhüdü muhtevidir. Ancak, mevzu şartın tahakkuku halindedir ki tazminat ödeme veya borcu ifa etme mükellefiyeti doğurur” dendiğinden; teminat mektuplarının kıymetli evrak olmadıkları ve kıymetli evrak gibi bir hakkı temsil etmedikleri kabul edilip, bu sebeple teminat mektuplarının haczinin kabil olmadığını belirtmiştir.

REİSOĞLU470_{’na göre, teminat mektubu kıymetli evrak niteliğine sahip} olmaması sebebiyle haczedilemez ve bununla birlikte, İİK. md.89’a dayanılarak rizikonun

469 _{Yarg. 12. HD. T. 6.4.2000, E. 200/4332, K. 200/5403, Kazancı Hukuk Otomasyon Programı, 14.11.2009} 470 _{REİSOĞLU, (Banka Teminat Mektupları), s. 214.}

130

gerçekleşmesi ihtimalinde doğabilecek alacağın haczedilmesi kabul edilmektedir471_. Dolayısıyla, garanti alan ödeme talebinde bulunduğunda, eğer bankaya daha önce bir haciz emri gelmişse veya talep ile ödeme arasında bir haciz emri gelmişse, artık banka garanti alana bedeli ödemeyecek, teminat bedeli üzerinde haciz işlemi yerine getirilecektir. Teminat alan, borcu olmadığını veya haciz ihbarnamesinin kendisine tebliğ edilmesinden önce borcu ödediğini, ihbarnamenin tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde icra dairesine bildirmeye mecburdur (İKK md. 89).

Alman ve İsviçre doktrininde de, teminat alacağı üzerine haciz konulabileceği kabul edilmektedir472_.

Belirttiğimiz gibi, muhatabın alacaklılarının, teminat mektubundan doğan alacağı haczettirmeleri ve bu haczin bankaya bildirilmesi durumunda, İİK. md. 89 uygulama bulacaktır. Banka riskin doğmadığı veya tazmin talebinin iyi niyet kuralları ile bağdaşmadığı görüşünde ise ödemede bulunmayacak, muhatabın bankayı dava etmesi gerekecek ve dava sonunda bir alacağın bulunup bulunmadığı belirlenecektir. Ancak bu durumda dahi, teminat mektuplarından bir alacak doğduğu takdirde, haciz uygulandığının İcra Dairesine bildirilmesi ve dava sonucuna hareket edilmesi uygun olacaktır473_.

Muhatap bankadan yazılı tazmin talebinde bulunulmadıkça bankanın bir ödeme yükümlülüğü bulunmaması ve bu durumun akıbeti konusunda doktrinde tartışma bulunmaktadır. Dotrinde ağırlıklı olarak474_{, İİK.’nun 120. maddesinden, haciz koyduran} alacaklının yararlanabileceği öngörülmekte ve ortada eğer alacak mevcut değilse, madde gereğince yapılan temlikin geçersiz olduğu savunulmaktadır. Böylece, haciz koyduran alacaklının teminat mektubu veren bankadan, borçlunun taahhüdünü yerine getirmemesi halinde yazılı olarak ödeme talebinde bulunması mümkün olacaktır.

Doktirinde ayrıca, İİK.’nun 120/II fıkrası uygulanarak İcra Dairesinin, muhatabın alacaklısına bankadan alacağın tahsili için gerekli işlemleri yapmaya yetkili

471_{KAHYAOĞLU, s. 94.}

472 _{Canaris, age., N. 1065 vd., 1152; Aktaran: KAHYAOĞLU, s. 95.} 473 _{REİSOĞLU, (Banka Teminat Mektupları), s. 214.}

131

olduğuna dair bir belge vereceği, alacaklının bu belge ile bankaya başvurarak teminat mektubu bedelini İcra Dairesine ödenmesinin daha isabetli olacağı görüşü de savunulmaktadır.

Muhatabın usulüne uygun tazmin talebi üzerine ise; tazmin talebinden önce de teminat mektubu nedeniyle doğabilecek muhatabın müstakbel ve muhtemel alacağı üzerine haciz konulmuş olmaması ve bankanın tazmin talebini incelediği dönemde haciz ihbarı yapılmamış olması durumunda, banka ödeme yükümlülüğünü derhal yerine getirirse daha sonra gelen haczin uygulanması mümkün olmayacaktır.

III. TEMİNAT MEKTUBUNUN TAZMİNİNDEN ÖNCE AÇILABİLECEK