2.6
41 TEMEL POLİTİKALAR ve sanayi odaklarının çevresindeki hizmet sektöründe yenilikçi uygulamaları yaygınlaştırmak; odaklanma vekümelenme politikaları uygulamak ve böylelikle mevcut sanayi yapısını katma değer üreten bir yapıya dönüştürmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Hizmetler sektöründe istenen gelişimin sağlanması, yine bu yüksek katma değer yaratacak sanayi yapısıyla mümkün olacaktır.
Bölgedeki tarım istihdamının oranı dikkate alındığında, sanayi ve hizmet sektörlerindeki büyümenin sağlanması ancak tarım sektöründe istihdam edilen nüfus sanayi ve hizmet sektörlerine yönlendirilmesi ile mümkündür. Fakat Bölgedeki tarım sektörünün önemi ve bu alandaki potansiyel göz önünde bulundurulduğunda, tarım sektöründe istihdam azalırken, verimin, makineleşme oranının ve ölçek büyüklüğünün arttırılmasına ilişkin politikaların uygulanmasıyla tarımdan elde edilen katma değerin azalmasının önüne geçilmesi; sanayide ise kayda değer büyüme gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
2.6.2 YAŞAM KALİTESİNİ ARTTIRMAK
Bölgesel kalkınma için farklı modeller önerilmekle birlikte tüm kesimlerin üzerinde uzlaştığı nokta, kalkınma politikalarının odağında insanın refah seviyesinin yükseltilmesinin olmasıdır. Bu husus, 10. Kalkınma Planı'nda da ortaya konmuş, “Nitelikli İnsan ve Güçlü Toplum” başlığında detaylı şekilde ele alınmıştır. Bölgenin refah seviyesinin arttırılmasının önündeki en önemli engeller, ekonomik sorunlarla birlikte, yaşam kalitesinin istenilen düzeyde olmayışı ve sonucunda ortaya çıkan aktif nüfus / nitelikli iş gücündeki azalmadır. Bu durum, 10. Kalkınma Planı'ndaki “Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre” başlığıyla uyumlu olarak Bölgede yaşam kalitesinin arttırılması ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.
Bölgenin farklı alanlardaki potansiyelini ortaya çıkarmasının önündeki engellerden biri olan aktif nüfus ve nitelikli işgücü kaybı büyük oranda Bölge genelinde sosyal yaşam olanaklarının azlığıyla ilişkilidir. Spor, sanat, eğlence ve dinlence olanakları yeterli olmadığı gibi mevcut tesislerde sunulan hizmetin kalitesi nitelikli iş gücünü Bölgede tutacak seviyede değildir. Gerek iş gücü arzındaki potansiyel kaybı önlemek gerekse Bölgede ikamet edenlerin hayat standartlarını arttırmak adına yapılacak müdahalelerden biri Bölgedeki sosyal yaşam olanaklarını geliştirmektir.
Bölgedeki yaşam standartlarını tüm yerleşim merkezlerinde aynı düzeyde geliştirmek, mevcut gelişmişlik farkları sebebiyle mümkün değildir. Ancak, gelişme potansiyeli bulunan ve sanayi / hizmet sektörlerinde birer odak olarak kurgulanan büyüme merkezlerindeki yaşam olanaklarının arttırılmasıyla, kalifiye nüfusun az gelişmiş ilçelerden göç etse dahi Bölge içinde kalması sağlanabilecektir.
Bölge genelinde sosyal yaşam olanaklarının azlığı toplumsal kaynaşma düzeyini de doğrudan etkilemektedir. Sosyal yaşam olanaklarının kalitesini ve erişilebilirliğini arttırmak bireyler için ortak eylem alanları oluşturacak; toplumsal kaynaşma düzeyini arttıracaktır. Bu, aynı zamanda, Bölgenin örgütlenme kapasitesini arttıracak bir tedbir niteliğinde olup bireylerin toplumsal faydaya giden yolda gönüllü faaliyetlerde yer almalarını sağlayacaktır.
Ek olarak, mevcut beşeri sermaye düzeyini arttırmak Bölgenin ihtiyaç duyduğu yapısal dönüşüm için gereken unsurlardan biridir. Hayat boyu öğrenme kavramının etkinleştirilmesinden mesleki hareketliliğin sağlanmasına ve girişimcilik kültürünün yaygınlaşmasına kadar mesleki ve kişisel gelişime yönelik tedbirlerin alınması Bölge için öncelikli görünmektedir.
2.6.3 BÖLGE İÇİ GELİŞMİŞLİK FARKLARINI AZALTMAK
10. Kalkınma Planı'nda “Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre” başlığı altında, Bölgesel gelişme politikalarına yer verilmiş, Bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılması hedefi ortaya konmuştur. Bölge, sosyal ve ekonomik gelişmişlik bakımından mekansal düzeyde farklılıklar gösteren heterojen bir bölgedir. Bölgede az gelişmiş ilçelere yönelik temel yaklaşım, bu ilçelerle gelişmiş ilçelerin yakınsanmasıdır. Bölgedeki ilçelerin yeterince gelişememesinin altında; arazi koşulları, konumları, iklim şartları gibi alanlardaki olumsuzluklar sebebiyle ekonomik açıdan sınırlı
gelişme potansiyeline sahip olmaları ve / veya düşük erişilebilirlikleri sebebiyle büyüme potansiyellerini değerlendirememeleri yatmaktadır.
İlçelerin az gelişmiş olması sebebiyle ortaya çıkan beşeri kaynak eksikliği de ilçelerin geri kalmışlığının devamına sebep olan kısır bir döngüyü başlatmaktadır. Nitelikli iş gücü, sosyal olanaklara rahatlıkla erişim sağlayabileceği merkezlerde yaşamayı tercih ettiğinden az gelişmiş ilçelerde eğitimli nüfus tutulamamakta; bu durum var olan yerel potansiyelin de hayata geçirilmesine engel olmaktadır. Az gelişmiş ilçelerde sosyal olanakları arttırarak eğitimli nüfusu yerinde tutma politikası, küçük ölçekte sosyal olanakları çeşitlendirmeye yönelik yatırımların sürdürülebilirliğinin sınırlı olması sebebiyle uygulanabilirliği zor bir yaklaşımdır. Başka bir sıkıntı da, eğitimli nüfusun çoğunlukla Bölge içinde dahi tutulamaması ve gelişmiş bölgelere göç etmesidir.
Bu alanda geliştirilen temel politika, seçilen senaryo doğrultusunda hizmet hiyerarşisinde üst kademelerde olan ilçelerin sosyal olanaklarının arttırılarak Bölge içinde büyüme merkezleri yaratılmasıdır. Bu sayede kalifiye nüfusun Bölge dışına göçme eğilimi azaltılacak ve iş gücünün az gelişmiş ilçelere yönlendirilmesi mümkün kılınacaktır. Ulaşım altyapısının da geliştirilmesiyle, az gelişmiş ilçelerin gelişen merkezlerdeki olanaklardan yararlanmalarına imkan tanınarak bu ilçelerdeki yaşam kalitesi yükseltilecektir. Ayrıca, insan hareketliliği sağlanarak gelişmiş ilçelerde yaşayan vatandaşların potansiyel arz eden az gelişmiş ilçelerde istihdam edilmesinin önü açılacak ve yerel dinamikler ortaya çıkarılacaktır.
2.6.4 DENGELİ MEKANSAL ORGANİZASYON OLUŞTURMAK
10. Kalkınma Planı'nda “Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre” başlığı altında yer verilen bölgesel ve mekansal gelişme politikaları doğrultusunda, Planda, dengeli bir organizasyon yapısı geliştirilmesine yönelik olarak geliştirilen mekansal politikalar, 4 farklı düzeyde ele alınmaktadır. Bunlardan en üst ölçekli olanı, Bölge'de kurgulanan çok kutuplu büyüme modelidir. Bu modelde, Bölgenin heterojen yapısı ve Bölge içi ilişkiler değerlendirilerek Manisa - İzmir - Turgutlu yerleşim merkezleri ilk kutup; Afyonkarahisar - Kütahya - Uşak merkez ilçeleri ikinci kutup olmak üzere çift kutuplu büyüme modeli geliştirilmiş; diğer üretim koridorları ve büyüme merkezleri söz konusu kutuplara eklemlenecek şekilde kurgulanmıştır. Bu sayede, temel müdahalelerin mekana dengeli şekilde dağılması hedeflenmektedir. Bu kutupların aynı zamanda AR-GE ve yenilik odakları olmaları öngörülerek kendileriyle eklemlenen merkezlerdeki gelişmeyi de tetikleyecek ve yönlendireceklerdir.
42
Harita - Bölgedeki Büyüme Odakları 6
Merkez İlçeler Kutup Merkezleri Gelişme Kutupları Kaynak: Zafer Kalkınma Ajansı tarafından oluşturulmuştur.
İkincil düzeyde, yaratılacak sanayi gelişme koridorları, turizm merkezleri ve tarımsal gelişme bölgeleriyle Bölge içinde uzmanlaşmanın sağlanarak ekonomik faaliyetlerin dengeli şekilde dağıtılması hedeflenmektedir. Söz konusu faaliyetler büyüme odakları ve birbirleriyle mekansal olarak eklemli, işlevsel olarak entegre şekilde kurgulanarak Bölgedeki müdahale araçlarının mekana dağılımını yönlendireceklerdir. Uzmanlaşmanın sağlanmasıyla, ilçe bazlı önceliklerin belirlenmesi, ayrıca ilçeler arası ekonomik ilişkilerin bütünleyici hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu düzlemin kurgulanmasıyla, politikaların mekansal olarak bütüncül ve dengeli olarak uygulanması mümkün kılınacaktır.
Üçüncü mekansal düzey ise Bölge içi ulaşım ve hizmet altyapısının geliştirilmesinde de ana politikayı teşkil eden merkez-çevre modelidir. Bu yaklaşımla az gelişmiş ilçelerin hizmet aldıkları gelişmiş merkezler ile ulaşım bağlantıları ve hizmet ilişkilerinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu sayede sosyal yaşam olanaklarına erişim düzeyi ve ilçelerin erişilebilirliği artacak, insan hareketliliği de sağlanarak beşeri sermaye geliştirilecek, sınırlı potansiyel arz eden ilçelerde ekonomik çeşitlilik sağlanabilecektir. Bu gelişmeler, yaşam kalitesinin arttırılması ve Bölge içi gelişmişlik farklılıklarının azaltılması amaçlarına katkı sağlayacaktır. Ayrıca, gelişmiş merkezlerin etki alanları büyüyecek ve işgücüne erişimleri artacak, böylece rekabet güçlerinin arttırılması amacına girdi sağlanacaktır.
Tarımsal Gelişme Bölgeleri Sanayi Gelişme Koridorları Harita - Sanayi ve Tarım Gelişme Bölgeleri
7
2.6
43 TEMEL POLİTİKALAR4. Kademe İlçeler 3. Kademe İlçeler 2. Kademe İlçeler 1. Kademe İlçeler Bölge Dışı Merkezler Harita - Hizmet Kademesi İlişkileri
8
Kaynak: Zafer Kalkınma Ajansı tarafından oluşturulmuştur.
Kaynak: Zafer Kalkınma Ajansı tarafından oluşturulmuştur.
Merkez çevre modeli, Planda Bölgedeki tüm yerleşim merkezlerinde uygulanacak şekilde kurgulanmış olup yapılacak hizmet kademelenmesi kurgusuyla entegre şekilde uygulanarak farklı hizmet kademelerine sahip ilçeler için farklı ölçekli etki alanları tanımlanacaktır. Bu sayede farklı ölçeklerde altyapı yatırımlarının dağılımını yönlendirilmesine olanak sağlanacaktır. Hizmet etki alt bölgesi içinde kalan ulaşım altyapısının da güçlendirilmesiyle, söz konusu yatırımlara tüm kesimlerce erişim sağlanması ve bu sayede dengeli bir mekansal organizasyon oluşturulması amaçlanacaktır.
44