Tematik Yaklaşımla Veri Analizleri

Tematik analiz, sadece bir metod olarak değerlendirilemez, aksine metinsel verilerin tematik olarak organize edilmesi ve analiz edilmesinde kullanılan birbirleriyle ilişkili birtakım teknikler grubundan oluşmaktadır. Araştırmacının metinsel verileri içinden tanımlanmış temaları sunan bir dizi kodlar üretmesi analizin özünü ifade etmektedir. Temalar aralarındaki ilişkileri ortaya koyacak şekilde organize edilir. Bu genellikle ya paralel kodlama ilişkisi ya da hiyerarşik kodlama ilişkisi şeklinde olabilmektedir (Nigel King, 2006).

İlk olarak bir öncül kod (priori code) ve öncül tema (priori thema) tanımlanmaktadır ve devamında verileri okumak ve araştırmacının sorularına cevap verebilecek kimi parçaları işaretlemek gerekmektedir. Daha sonra öncül temaya uygun parçalar (segmentler) kodlanmaktadır. Öte yandan, başlangıç şablonu (initial template) içinde organize edilebilecek yeni temalar tanımlanabilir. Normalde bu başlangıç kodlamasından sonra yapılır, örneğin 15 mülakat dökümanından ilk üçünü okuduktan sonra kodlamak gibi. Sonra başlangıç şablonu tüm veri setine uygulanır ve her bir veri metininin (transcript) incelenmesi ışığında modifiye edilir. En sonda bir final versiyon tanımlanır. Bu versiyon tüm verilerin kodlanmış halidir. Oluşturulan şablon araştırmacının verileri yorumlaması, aydınlatması ve bulguları yazması için bir temel görevi görür (Nigel King, 2009).

Tematik analiz yaklaşımının sunduğu iki çeşit kodlama vardır. Bunlardan birincisi hiyerarşik kodlama biçimi, ikincisi ise paralel kodlama biçimidir (Nigel King, 2006). Hiyerarşik kodlamada, benzer olanların kümelenmesi ve kümelerin de daha genel bir düzenlemeye tabi tutulması olarak ifade edilebilir. Araştırmacı analize tabi tuttuğu verileri genelden özele doğru derecelendirebilir. En genel yapılanma verilerin en makro resmini verirken, en özel yapılanmalar da detayları ve durumların (case) kendi içlerinde ve birbirleriyle aralarındaki farklılıkları ortaya koyar. Paralel kodlama ise hiyerarşik olana göre daha az kullanılsa bile tematik analiz içerisinde gerçekletirilebilen bir başka kodlama biçimidir. Parçaların (segment) paralel olarak kodlanması demektir. Aynı düzeyde, aynı parça iki ya da daha fazla farklı kodlama ile sınıflandırılır (Nigel King, 2006). Bu

araştırmada kullanılan modelin ve ülkelere ilişkin ilişkisel yaklaşımın özü nedeniyle paralel kodlama tercih edilmiştir. İlişkilerin güçlü ve zayıf olması ile evsahibi ve köken ülkeyle ilişkiler paralel olarak geliştirilen boyutları ifade etmektedir. Uygun kodlamalar da ilgili tarafların geliştirilmesi ve detaylarındırılmasında kullanılmıştır.

Tematik analizin yakından tanınması için bazı önemli kavramların yakından tanınması gerekmektedir. Bunlar sırayla şöyledir:

Kod/Kodlama (Code): En basit ifadesiyle kod, araştırmacının verileri içinde bir tema ya da konuyla ilişkili olarak içerikte gösterilmek ve eklenmek üzere metinsel verilerin bir kısmına eklenen etikettir (Nigel King, 2006).

Tema (Thema): Araştırma sorusu ya da sorularıyla ilgili olabileceği düşünülen (araştırmacının düşüncesine göre), katılımcıların hesaplarını karakterize eden belirli algılar ya da deneyimlerin özellikleridir (Nigel King, 2009). Hesaplardaki (katılımcılar) kodların tanımlanma sürecidir ve onları içeriklendirmek için bir takım etiketler eklenmesidir.

Öncül Tema (Priori Thema): Öncül tema kullanılmasının faydası, başlangıç kodlamasında yardımcı olabilmesidir ki kodlama oldukça fazla zaman alan bir süreçtir. İki önemli tehlike de beraberinde gelmektedir. Bunlardan birincisi, başlangıç ile ilgili olmayanları gözden kaçırabilmek ya da öncül temanın veriyi tanımlayan çok ve oldukça etkili bir yol olmadığınının farkına varmada hata yapabilmektir. Bu nedenle başlangıç temasının deneme ve önerme niteliğinde olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Ayrıca başlangıç temaların adetini en optimumda tutmak gerekmektedir. Çok fazla olursa, ya da az olursa süreci olumsuz etkileyebilir (Nigel King, 2009).

Veri Metni (Transcription): Bir araştırmadaki mülakatlarda, hangi bölümlerin hangi aşamalarda lazım olacağını bilmek çoğu zaman imkansızdır. Öyleki çoğu sorunun cevabı katılımcının kelimelerinden ya da farklı yerlerdeki ifadelerinden edinilebilir (Nigel King, 2009). Bu nedenle verilen cevapların tümünü bireyler bazında bütüncül bir metin olarak ele almak kimi soruların cevaplarını bu bütün içinde keşfetmeyi kolaylaştırabilir.

Tematik analiz avantajları ve dezavantajları açısından değerlendirildiğinde, en olumlu yanının araştırmanın özel alanı içerisinde ihtiyaçlarına paralel olarak oldukça esnek yapıda modifiye edilme özelliğinde olan bir yaklaşım olmasıdır. Yaklaşım oldukça ağır olarak tanımlanmış prosedürler ve talimalar ile gelmediği gibi fenomenolojik ve deneyimsel bir yaklaşımla araştırmasının gerçekleştirmek isteyen herkese açık yapıdadır. Öte yandan grounded teori ve söylem analizi ile kıyaslandığında literatüre ilişkin kaynak kıtlığının oldukça fazla yaşandığı bir yöntem olduğu ifade edilebilir. Bu nedenle araştırmacıların sürekli emin olmaksızın hareket etmelerine yol açabilmektedir. Öyle ki template olarak ifade edilen kalıplar ya derinlemesine inceleme yapılamayacak kadar yüzeysel ya da yönetilemeyecek kadar kompleks ve içinden çıkılmaz olabilmektedir (Nigel King, 2006). Bu analiz sürecinde uygulanan adımların başlıcaları şöyledir:

a. Data metinlerinin okunması, böylelikle onlara aşina olunması sağlanmıştır. Böylelikle araştırmacının metinleri çok yakından tanıması mümkün kılınmıştır. b. Giriş kodlamalarının yapılması, metinlerin de araştırma konusuyla ilgili olarak

tanımlanması gerçekleştirilmiştir. Kodlar tespit edilir ve aralarındaki ilişkileri sorular ve varsayımlar bağlamında keşfetmek üzere depolanır. Nvivo yazılımındaki free nodes kısmında kodlar gelişigüzel olarak biriktirilir.

c. Genel şablon (template) oluşturulur. Bu kimi araştırmalarda başlangıç şablonu olarak geçer. Ancak bu araştırmada da olduğu gibi kimi araştırmalarda da şablon detaylı olarak belirlenir ve kodlamalar ve ilişkilendirmeler arttıkça şekillendirilerek ana halini alır. Bu araştırmanın ana varsayımları ve mülakat soruları bağlamında mevcut kodların kümeleneceği temalar saptanmış ve bu temalar yine kodlara paralel olarak geliştirilmiştir.

Tablo 8: Başlangıç Temaları ve İlk Şablon

Aşamalar Belirlenen Temalar

B et im le y ic i

Evsahibi ve köken ülkelerle ilişkiler teması Aidiyet hissedilen ülke teması

Evsahibi ülkede daha çok kalmak isteği teması Köken ülkeye hemen dönmek isteği teması

K eş fe d ic i

Kültürel benzerlik ve farklılıklar teması

Kültürel benzerlik ve farklılıkların önemi teması Pozitif kültürel karakteristikler teması

Negatif kültürel karakteristikler teması

d. Tüm data setine uygulanarak şablonun geliştirilmesi gerekmektedir. Bu araştıma sürecinde de tüm data metinleri incelendikten sonra şablondaki temaların tümüne ilişkin kodlamalar gerçekleştirilmiştir.

e. Son şablonun yani final versiyonun yorumlamalarının yapılması ve bulgularının yazılması kısmıyla süreç sonlandırılır. Bu araştımada da yukarıdaki şablon belirlenen 5 kültürel tema ile tamamlanmış ve son halini almıştır. Bu kültürel temalar aşağıdaki gibidir:

-Kişisel Özellikler -Toplumsal Özellikler -Çalışma Kültürü -Sosyal İlişkiler -İletişim

f. Araştırmanın geçerlilik ve güvenirliliğinin de incelenmesi analiz sürecinin belli aşamalarında devreye girmektedir. Bu araştırmada kodlama ve temalamalardan sonra güvenilirlik, bulgular edinildikten sonra da geçerlilik incelemesi yapılmıştır. Bulgular sunulurken, katılımcıların ifadelerinden çeşitli alıntılar yapılmıştır. Bu alıntıları yapmak, rakam ya da numara vermekten çok daha işlevsel olarak kabul edilmektedir. Çok uzun olmamasına dikkat edilerek yapılan metinsel alıntılar analizin sonuçlarını daha netleştirici olabileceği gibi geçerlilik ve güvenilirlik açısından da destekleyicidir.