Tekstil ve Hazır Giyim Sektörlerinin Kapsamı ve Süreci

Tekstil ve hazır giyim kavramları çoğu zaman birbirine karıştırılmaktadır. Ancak bunlar birbirini tamamlayan ayrı sektörler olup, tekstilin bittiği yerde hazır giyim başlamaktadır. İlk aşamada tekstil sektöründe elyafın eğirme işleminden geçmesiyle iplik elde edilmekte, daha sonra dokuma ve ya örme işleminden geçen iplik ham tekstil düzeyi olan, dokuma kumaş ve ya örme kumaş halini almaktadır. Son olarak terbiye işleminden geçen kumaş mamul tekstil düzeyine gelmektedir. Mamulün tekstil düzeyinden kıyafet haline gelene kadar geçen aşaması ise hazır giyim sektörleri olarak ifade edilmektedir. Şekil 2.2’de tekstil ve hazır giyim sektörlerinde üretim süreci anlatılmaktadır.

Kaynak: FKA, 2011: 6.

Tekstil sektörü her ihtiyacı içinde barındıran elyaf, iplik, boyama, örme/dokuma kumaş, keçe, dokusuz yüzeyler (tufting yüzeyleri), halılar, ev tekstili ürünlerin yanı sıra ağ, ip, taşıyıcı tekstil bandı ve brandayı da içine alan bir süreçtir (Ekti, 2013 6). Süreç içerisinde hammadde konumunda bulunan elyaf, iplik ve kumaşın işlenmesi durumu söz konusudur. Bu aşamalar bütün olarak bir üretim süreci olarak adlandırılabilir. Tekstil, genel itibariyle dokunmuş kumaş anlamını taşımaktadır. Hazır giyim ise tekstil süreci sonunda elde edilen ürünleri kullanılabilir şekilde ürün haline dönüştürecek işlemleri bünyesinde barındırır (Gürdal, 2000: 39; Yılmaz, 2015: 80).

Tekstil sektörü birçok alt sektörün birleşiminden oluşmuştur. Bunlar; iplik, keten, sentetik iplik ve kumaş ile bu ürünlerin işlenmesi esasına dayalı halı ve konfeksiyondur (Aruoba, 1999: 31). Yine sektörün ilişkili olduğu birçok farklı yan sektörler de bulunmaktadır. Bunların başında hazır giyim, deri ve deri ürünleri sektörleri gelmektedir. Tekstil sektörü başlı başın hazır giyim sektörünün tedarik zinciri içerisinde yer almakta ve hatta bu sektörün bir parçası konumuna gelmiş durumdadır. Özellikle birçok araştırmalarda Tekstil ve Hazır Giyim bir sektör altında değerlendirilmektedir (Ekti, 2013: 6).

2.1.2.1. Elyaf (Lif)

“Belirli uzunluk ve incelikte eğilip bükülebilen tekstilin en küçük hammaddesine lif denir”. Lif tek bir hammaddeyi oluşturarak birçok alanda terim olarak kullanılırken, elyaf sadece tekstilde kullanılan terimdir ve lif hammaddelerinin çoğul hali oluşturmaktadır (MEB, 2014: 3). Elyaf uzun boya sahip olan, esnek ve eğrilebilir niteliğiyle tekstil üretiminin temel taşı olan ipliğin hammaddesini oluşturur. Uzunluk, incelik, düzlük, renk, parlaklık, nem çekme, ısı tutma, buruşma özelliği, dayanıklılık, sürtünme-aşınma, sıcak tutma, zararlılara karşı dayanıklılık gibi özellikleri açısından tek olarak veya diğer liflerle karıştırılarak kullanılır. Kullanılan kaynak türlerine göre lifler devamlı (filament) ve devamsız (stapel) olarak sınıflandırılmaktadır (Halkbank, 2010: 5).

Elyaf (Pamuk, yün vb.)

Eğirme İplik Dokuma , Örme Ham Tekstil Düzeyi Terbiye Mamul Tekstil Düzeyi Kesim Dikim Dikilmiş Ürün

Tekstil Hazır Giyim

2.1.2.2. İplik

Eğrilen lifler bir araya getirilerek iplik yapılır. Kumaş elde etmek için iplik kullanılmaktadır. İplik üretiminde kullanılan yöntemler; ring, open-end, friksiyon ve hava jetidir. Bunlardan en yaygın kullanılanları; ring ve open-enddir. İnce ve kaliteli iplik için ring, kısa zamanda kalitesi daha düşük iplik için open-end tercih edilmektedir (FKA, 2011: 7).

İplik sektörü, hem dokuma ve kumaş üretiminde hammadde sağlaması hem de yatırım ve ihracat potansiyeline sahip olması sebebiyle tekstil sektörünün önemli bir alt sektörü olarak görülmektedir. İpek iplik, yün iplik, pamuk iplik, dokumaya uygun bitkisel iplikler (kenevir, keten, jüt vb.), sentetik iplikler ve suni iplikler gibi çeşitli iplik ürünleri bulunmaktadır (İTKİB, 2013: 2-3).

İplik, doğal elyaf olan pamuğun ve yapay elyaf olan poliester, viskon, akriliğin birçok aşamadan geçerek açılması, temizlenmesi, karıştırılması, tülbent ve şerit haline getirilmesi ile birlikte istenildiği şekilde eğrilerek bobinlenmesi işlemi olarak ifade edilmektedir (Dincel, 2014: 5).

2.1.2.3. Dokuma, Örme ve Dokusuz Yüzey

İki ve ya daha fazla iplik grubunun birbiri arasından, üstünden ve altından geçirilmek şekliyle yeni bir ürüne dönüştürülmesi sonucunda Dokumacılık yapılmaktadır. Dokumacılık işlemi, elde (el dokumacılığı) ve ya makinede (büyük tezgâhlarda) işlenmek şartıyla iki şekilde hazırlanabilmektedir (Yılmaz ve Durmaz, 2013: 186). Dokuma tekniği temelde, birbirine paralel olarak yan yana dizilmiş bulunan çözgü iplikleri arasından atkı ipliklerinin dik yönde ve bir örgü oluşturacak şekilde ardı ardına geçirilmesini sağlayan bir dizi işleme dayanır (Ödeniyazov, 2006: 82).

Bir atkı veya birden fazla çözgü ipliğin aynı yönde dizili olarak birbirleriyle tutturulması neticesinde Örme meydana gelmektedir. Örme kumaş çorap, kazak vb. ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır. Dokuma kumaşa göre daha kolay yapılmaktadır (FKA, 2011: 8). İnsanlık tarihinin eski dönemlerinden günümüze gelene kadar birçok örme tekniği geliştirilmiştir. Örme teknikleri, atkılı örme ve çözgülü örme olarak iki esas yöntem şeklinde ortaya çıkmaktadır (Özkendirci, 2012: 22).

Gelişen tekstil sanayisinin bir kolu olarak, dokuma ve örme yöntemlerinin yanı sıra, farklı yöntemlerle Dokusuz Yüzey de elde edilmektedir. Bu yöntem düşük fiyatla, yüksek çeşitlilik avantajı vermekte, spesifik ürün özelliklerine sahip bu kumaş, klasik tekstil kumaşıyla aynı ürün özelliklerine sahiptir (Erbil ve Babaarslan, 2006: 72).

2.1.2.4. Terbiye

Dokuma, örme ve dokusuz yüzeyler mamul tekstil düzeyine gelmeden önce tekstil terbiye işleminden geçmektedir. Terbiye işlemi ile ön terbiye, boyama baskı ve bitim (apre) sürecinden geçerek modaya ve kullanılacağı yere göre tuşe (tutum), renk, parlaklık, nem çekme, buruşmazlık, keçeleşmeme, tutuşmazlık, anti bakteriyel, anti statik, leke tutmama gibi nitelikler kazandırılır. Tekstil terbiye işleminin hammaddelerini sadece dokuma örme ve dokusuz yüzeyler oluşturmamakta, aynı zamanda açık elyaf, band, tops, çile veya bobin halindeki iplikler ve çözgü levendi, kumaş levendi gibi malzemeler de oluşturmaktadır (Tamtürk 2007: 11-12; Özkan 2016: 5).

2.1.2.5. Hazır Giyim (Konfeksiyon)

Terbiye işleminden geçen ürün mamul tekstil düzeyine ulaşır ve aksesuarlarla belirli ölçülere göre belli (kesim ve dikim) imalat teknikleri kullanılarak standart hazır giyim ürünü elde edilir. “Hazır giyim imalatı sırasıyla model hazırlama, kalıp çıkarma, pastal çizimi, kesim, dikim, temizleme, ütü ve ambalajlama üretim sürecini takip etmektedir” (OKA, 2014: 13). Ayrıca, hazır giyim süreci örme ve dokuma kumaşlarını kapsayan, pamuklu, yünlü ya da sentetik karışımlı ipliklerden hazırlanan dokumaların modaya ve ihtiyaca uygun bir şekilde konfeksiyon haline dönüştürülmesidir (Ok, 2011: 9).

Hazır giyimin dikilmiş ürün olması yani, nihai ürün olması ve buraya kadar üretim süreçlerinden geçmesi ürünün dolaylı olsa da kalitesini etkilemektedir. Bu tarz ürünleri arayan tüketiciler ise daha çok ürünün kalitesine, özelliklerine ve performansına önem vermektedir. Ayrıca moda, giyim tarzı, marka imajı gibi diğer faktörleri de göz önünde bulundurmaktalar (Öngüt, 2007: 10-11).