Eş Tayini

Evlenme törenleri hemen hemen tüm toplumlarda kendilerine has bir kural çerçevesi içinde yapılmaktadır. Neslin devamında evlilik tüm insanlık için önemli bir değerdir. Bu değer Türk boylarında da belli ritüeller ile hayatın her döneminde tören eşliğinde kutlanılmaktadır. Baktığımız da Kırgız destanında eş tayini genel olarak büyükler ve aile tarafından tayin edilir. Kahraman kaderi ile birlikte bu tayine de razı gelir. Bu tayin:

*Kahramanın ailesi tarafından evlenecek kız seçilir.

*Kahraman ailesi tarafından yönlendirilerek seçilen kız ile görüşüp evlenir.

Kırgız destanlarından olan Manas destanında, aklı başında olan Adilbek Cakıp Bay’a Manas adında bir oğlu olacağını söyler. Çocuksuz Cakıp Bay bu durum karşısında kederlenir. Çünkü çocuğu olmayan Cakıp Bay herkesin dilinde alay olmuştur. Bu durum karşısında da Cakıp Bay, köye rezil olmaktan korkar. Cakıp Bay’ın iftira olduğunu sanan bu durumu, Magdım isimli hatun tarafından da duyulur. İyice endişe duyan Cakıp Bay çaresiz kalır. Bunun üzerine Adilbek aracı olur ve halihazırda evli olan Cakıp Bay’ı evlendirir

“Onu bir kenara çekerek, Adilbek şöyle konuştu: “Mal verirsen mala aldanır, Pul verirsen pula satılır. Muhtaç olduğu gün,

Çocuğumun diyetini öde diye, Dul Magdım yaygara koparır. Yaşı otuzu geçmiş,

Görünüşe göre Magdım, Bir erkeğe muhtaçtır. Avlun sürülerle doldu, Yerden biten bitki gibi

Tükenmez servetin, mülkün oldu. Magdım’a nikah kıyalım, O zaman diyete gerek kalmaz, Tatlı sözlerle avutup Magdım’ı Böylece ağlamasını keselim.” Adilbek nasihat ederek, Cakıp’ı yola getirdi, Cakıp kabul etti. Tatlı sözlü Adilbek, Magdım’a konuyu açtı: “Vay hatun Magdım, vay, Sana şöyle söyleyeyim, Biricik oğlundan ayrılıp,

Gönlün rahat olmadı. Baktım ki senden yokmuş, Destek çıkacak yakının. Makul görürsen kendine, Uygun görünüyor Cakıp Bay. Yalnız ocak tüttürüp,

Tatlı canını üzmeden, Altın, gümüş almadan, Azısı sağlam at almadan, Üstüne de deve almadan, Yan gelip başköşede yatmak için. Cakıp’a varmaya ne dersin?” Bir süre baka kaldı,

Dul Magdım sessizce.

“Adilbek’in dediği akıllıca, dedi, Ne yaparım, tamam, dedi. Hani biricik oğlum,

Çocuksuz ihtiyar Cakıp bul diye” Ne yapayım bu da bir yazgı dedi, Birden sakinleşti.

Adilbek aracı olunca, Kaderin önüne geçemedi. Nikahı kıyılıp Cakıp’a. Magdım’ın içi rahatladı.”

(İnayet, 2017, s. 56-57).

Kocacaş destanında, Kocacaş sürekli av seferlerine çıkar. Evlenmesini isteyen ailesi Kocacaş’a ulaşamaz. Zulayka’nın babası ise kızını vermek için bir yarış tertip eder. Gelen adaylar arasında hiç kimseyi beğenmez Zulayka. Daha kimse var mıdır diye soran Zulayka’ya çevresi Kocacaş ve ailesinden bahseder. Gelmesini söyleyen Zulayka, Karıp ve ailesini karşılar ve Kocacaş için ailesi (Türkmen, vd. 2007, s. 33).

“Geç vakit geldi toplanıp, Kocacaş’ın akrabaları. O gün gelip Kocacaş, Selam verdi boyuna. Selamını alıp avcıya,

Kız hakkında şöyle demişler: “Varmadın, kahraman, avcı diye, Boyum şu halktan deyip,

Başlık yok, bedava kız,

Avcı almadın haberini, Sen de gidip görüp gel, Zulayka’nın halini.

“Kim kaldı?” diye sorduktan sonra, Söyledik senin durumunu.

Yarına kalmadan gidip gel, Beğen de kızı alıp gel” Haber verdi, biz gittik,

(Türkmen, vd. 2007, s. 33).

Manas adlı Kırgız destanında, Cakıp Bay ile evli olan Çıyırdı hamiledir. Manas’a hamile olan Çıyırdı hamileliğin ilerleyen aylarında iyice zorlanmaktadır. Günden güne karnı

iyice şişen Çıyırdı iş göremez haldedir. Sürekli yatmak zorunda olan Çıyırdı, gebeliğin vermiş olduğu yük ile de iş göremez durumdadır. Bunun üzerine ihtiyarların da bulunduğu bir ortam da eşi ihtiyar Cakıp Bay’ı düşünerek mağdur olmaması için Bakdöölöt ile evlenmesini ister (İnayet, 2017, s. 70-71).

“Çıyırdının söylediği söz şöyle oldu: “Buraya toplanan ihtiyarlar,

Başta Adilbek hepiniz var. Karnım tulum gibi şişip, Zorlanıp böyle yatıyorum.

Bağrıma ev kadar taş çökmüş gibi, Gittikçe ağırlaşıyorum.

Hepiniz uygun görürseniz, Cakıp ihtiyarınız zorlandı, Ansızın gözüm yumulsa Evime kim sahip çıkacak? Biri çukurda, biri başköşede, Ayaklarım duruyor, dedi. Zaman zaman inleyip,

Dudaklarını ısırıp “oh belim” dedi. İşte bu Bakdöölüt’ü,

Ağam Balta bana vermişti. Kendisi Kalça halkından, Tolgonbay’ın kızı dediydi. Akrabam kadar desteği var, Neresinde eksiği var?

Koyun kestirip, kuyruk yağı yiyip, Cakıp’a nikah kıyınız.

Gözüm yumulsa kazana, Sahip çıksın Bakdöölöt. Gün boyunca dertlenmeden, Rahat yaşasın Bakdöölöt. Magdım’ı Cakıp alalı, Kendinden hep uzak tuttu. Köyde bir gün geceletmeden, Yamaçta yılkı güttürdü. Karı koca olalı,

Cakıp’a gelip baktı mı?” Çıyırdı’nın söylediklerini, Hepsi makul gördü. Bakdöölüt’ü almayı, Cakıp Bay da kabul etti. Düğün için semiz tay kesip, Bolca yağ yedirdi.

Yeni ergen kız alıp,

Cakıp Bay neşesini buldu.”

(İnayet, 2017, s. 70-71).

Manas adlı Kırgız destanında, Manas’ı evlendirmek isteyen ihtiyarlar bir araya gelir. Ganimet olarak alınan kızlar arasında Şooruk’un kızı olan Nakılay isimli güzel kız da vardır. Nakılay’ı görmek isteyen ihtiyarlar ve Cakıp Bay eğer kızı beğenirse Manas ile evlendirmek isterler (İnayet, 2017, s. 285).

“Kara Nogoy koşturup Cakıp Bay’ın evine, Acele gitti.

Evde ihtiyarlar,

Başta Bakay hepsi var. Ganimet alınan kızlar, Hakkında konuştular. “Şooruk’un kızını görelim, Eğer güzel kız ise

Manas’a alıp verelim. Olgunlaştı Manas” dedi,

Belki söyleyemiyordur dedi, Evlendirip başını,

Bağlamamışsın Cakıp” dedi. Kız hoşuna giderse

Manas’a vermek üzere, İstişare ettiler.

Kuşluk vakti olurken Görelim diye kızları, Herkes hareket etti.

“Dışarıya çıksın kızlar, dedi,

Laf edip incitmeyin,

Narin boylarını kıvrandırmayın. Korkarlarsa çekinecekler, Özgür rahat olsunlar.” İstişare tamamlandı. Kızları görünceye dek, Bahadır gelsin diye, Manas’a adam gönderdi. Herkes toplandı diye,

Cakıp Bay, ihtiyar Bakay diye, Yiğitlerin toplanıp

Acıbay bekliyor diye, “Haberci gitti. Öyleyse yürü” diye, Er Nazar’ı peşine alıp Bozkurt geldi.”

(İnayet, 2017, s. 285).