TARTIŞMA

Çalışmada, Düzce yöresinde yayılış gösteren Lamiaceae familyasından Stachys thirkei ve Leonurus quinquelobatus bitkilerine ait etanol, kloroform ve etil asetat

ekstraktlarının altısı Gram negatif ve dördü Gram pozitif on bakteri ile beş maya türü üzerinde antimikrobiyal aktiviteleri araştırıldı.

Bitkilerden elde edilen su ekstraktlarının farklı çözücüler kullanılarak hazırlanan ekstraktlara göre daha düşük antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu birçok araştırmacı tarafından bildirilmiştir [94], [105], [121]. Bitkilerin farklı çözücülerle ekstraksiyonu ile antimikrobiyal etkilerinin nasıl değiştiğini tespit etmek amacıyla çalışmamızda etanol, kloroform ve etil asetat olmak üzere birden fazla çözücü kullanıldı. Çalışmada ekstraktların aynı test mikroorganizması üzerinde farklı antimikrobiyal etkiler oluşturduğu gözlendi. Antimikrobiyal etkinliğinin farklılaşmasına, kullanılan çözücünün farklı bileşenleri ayrıştırmasının neden olduğu düşünülebilir.

Çalışmada pozitif kontrol amaçlı kullanılan mukayese antibiyotiklerinin düşük konsantrasyonlarda bile mikroorganizmalar üzerinde bitki ekstraktlarından daha etkili olduğu sonuçlar gözlendi. Bu durum kullanılan örneklerdeki antimikrobiyal etki gösteren maddelerin saf olmamasından kaynaklanabilir. Ekstraktlar içerisinde birden fazla bioaktif madde olması ve bu maddelerden birinin diğerinin etkisini azaltması söz konusu durumun nedeni olabilir [131].

Çalışmamızda Stachys thirkei bitkisinin etanol, kloroform ve etil asetat ekstraktlarının oluşturduğu inhibisyon zonu çapı değerleri karşılaştırıldığında, etanolün, Pseudomonas

aeruginosa ATCC 27853, Escherichia coli ATCC 25992, Proteus vulgaris ATCC 8427,

bakterileri ile Candida albicans ATCC 90028, Candida glabrata ATCC 90030,

Candida parapsilosis ATCC 22019 ve Debaryomyces hansenii DSM 70238 mayaları

olmak üzere yedi mikroorganizma üzerinde en yüksek değerde olduğu ve etanolde oluşan zon değeri toplamının diğer çözücülerden fazla olduğu görüldü. Ayrıca bu ekstraktta ölçülen değerlerin farklı test mikroorganizmaları üzerinde bazı standart mukayese antibiyotik değerlerinden oldukça yüksek çıktığı da saptandı. Bu durum çalışmamızda kullanılan çözücülerden etanolün bitkideki antimikrobiyal maddeleri ekstrakte etmesi bakımından en etkili çözücü olduğunu göstermektedir. Stachys genusuna ait farklı türlerin farklı çözücüler ile hazırlanan ekstraktlarının kullanıldığı araştırmalar incelendiğinde ekstraktların etken maddeyi çözmede farklı etkiler oluşturdukları görüldü. Mahdavi ve diğerleri [96] çözücü olarak etanol, metanol ve su kullandıkları çalışmada, Leblebici ve diğerleri [98] etanol, hekzan ve aseton kullandıkları çalışmada etanolün daha etkili olduğunu saptamıştır. Bulgularımız farklı

Stachys türleri üzerinde yapılan bu çalışmalarla uyum sağlamaktadır. Aybey ve diğerleri

[94] su, etil asetat ve metanolü kullandıkları çalışmada, Aşkun ve diğerleri [101] metanol, etil asetat ve petrol eteri kullandıkları çalışmada, Abichandani ve diğerleri [45] n-hekzan, DCM ve metanol çözücülerini kullandıkları çalışmada metanolü daha etkili bulmuştur. Türker ve diğerleri [121] su, metanol ve etanol çözücülerini kullandıkları çalışmada alkolik ekstraktların suya göre daha iyi sonuçlar verdiğini ve kullanılan

Stachys bitkisinde metanolün etkili olduğunu saptamıştır. Lazarevic ve diğerleri [116] dietil eter ve etil asetat çözülerini kullandıkları çalışmada dietil eterin; Öztürk ve diğerleri [119] petrol eteri, kloroform, etil asetat, bütanol ve su çözücülerini kullandıkları çalışmada bütanolün; Güven ve diğerleri [124] etanol, aseton, etil asetat ve kloroform çözülerini kullandıkları çalışmada etil asetatın; Bulduruç ve diğerleri [131] aseton, hekzan, kloroform ve etil asetat çözücülerini kullandıkları çalışmada aseton ekstraktının daha etkili olduğunu saptamışlardır. Söz konusu bu farklılıkların başlıca nedeni bitki türünün farklı olmasına bağlı sekonder metabolit farklılığı olabilir.

Çalışmamız, Stachys thirkei bitkisinin antimikrobiyal etkisini 15 test mikroorganizması üzerinde geniş spektrum oluşturacak düzeyde ortaya çıkarmış olması yönüyle tek çalışma niteliğindedir. Bulgularımız değerlendirildiğinde bitkinin Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler ile mayalara etkisi açısından önemli bir farklılık görülmemiş olmakla birlikte, Gram pozitif bakterilere etkisinin yüksek, Gram negatif bakterilere etkisinin düşük olduğu saptanmıştır. Gram negatif bakteriler üzerindeki bu düşük etki bakterilerin hidrofobik ve amfipatik moleküllere çok az permeabl olan bir dış membrana sahip olmalarına bağlanabilir [156]. Bulgularımız genusa ait farklı Stachys taksonlarının, Gram pozitif bakterilere daha etkili bulunduğu çalışmalar ile uyum içerisindedir [96], [98], [100], [127].

Antimikrobiyal etkisi araştırılan Stachys thirkei bitkisine ait ekstraktlarının test mikroorganizmalarına karşı göstermiş oldukları etkilerin kullanılan mikroorganizmalar üzerinde farklılık gösterdiği saptandı. Çalışmada Stachys thirkei bitkisine ait hazırlanan üç ekstraktın da Cryptococcus neoformans mayasına etki göstermediği, bunun dışında bitkiye ait hazırlanan toplam üç ekstrakttan en az birinin mikroorganizmalar üzerinde etkisi olduğu görüldü. Çalışmamızda Stachys thirkei bitkisinin etken maddelerine karşı

Staphylococcus aureus bakterisinin kullanılan diğer test mikroorganizmalarından daha

Gören ve diğerleri [108] tarafından yapılan çalışmada Stachys thirkei bitkisinin 29 bileşik belirlenmiş, toplam kompozisyonun %91,6’sını temsil eden 19 bileşik belirlenmiştir. Bunlar seskiterpenler (%57,2), oksijenlenmiş seskiterpenler (%18,7), monoterpenler (%8,4), oksijenlenmiş monoterpenler (%3,7), bir alifatik aldehit (%2,0) ve bir karboksilik asit (%1,6) olarak tesbit edilmiştir. Yağın ana bileşenleri germakren- D (%38,1), karyofilen oksit (%7,9) ve β-pinen (%7,3) olarak saptanmıştır. Germakren- D bileşiğinin antimikrobiyal etkisinin MIC yöntemiyle araştırıldığı bir diğer çalışmada bileşiğin ılımlı antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu gözlenmiş, bakteriler üzerindeki en iyi etkinin Staphylococcus aureus bakterisinde görülmüştür [108], [157]. Çalışmamızda Stachys thirkei bitkisinin Staphylococcus aureus bakterisi üzerindeki etkisinin germakren-D bileşiğinden kaynaklandığı düşünülebilir.

Literatür taramasında, çalışmamızda kullanılan bitki türünün antimikrobiyal etkisinin araştırıldığı bir çalışma saptanmıştır. Aşkun ve diğerleri [101] tarafından gerçekleştirilen çalışmada Lamiaceae familyasından seçilen altı bitkinin antimikobakteriyal etkisi araştırılmıştır. Söz konusu çalışma, Stachys thirkei bitkisinin antimikrobiyal etkisinin araştırıldığı, literatürde rastlanan tek çalışma niteliğindedir. Sakarya ili Akyazı ilçesi Davlumbaz Platosu’ndan, 1300 m yükseklikten, haziran ayında toplanan Stachys thirkei bitkisinin, Mycobacterium tuberculosis bakterisi üzerinde antimikobakteriyal etkisi mikrodilüsyon yöntemiyle araştırılmıştır. Bitkinin toprak üstü kısımların kullanıldığı çalışmada etken maddenin açığa çıkarılması için maserasyon yöntemi kullanılmış, bitki parçaları petrol eter, etil asetat ve metanol olmak üzere üç farklı çözücüde iki hafta boyunca oda sıcaklığında bekletilmiştir. Mycobacterium

tuberculosis H37Rv (ATCC 27294) ve H37Ra (ATCC 25177) olmak üzere iki klinik

izolatın kullanıldığı çalışmada Stachys thirkei bitkisinin test mikroorganizmaları üzerinde etkili olmadığı saptanmıştır. Fenolik ve flavonoid bileşiklerin sıvı kromotogrofisi-kütle spektrometrisi ile belirlendiği çalışmada Stachys thirkei bitkisinin başlıca fenolik bileşenleri etil alkol ekstraktında klorojenik asit, kafeik asit, rosmarinik asit; metil alkol ekstraktında klorojenik asit ve kafeik asit olarak tespit edilmiştir. İlgili çalışmada araştırıcılar bakteriye karşı etkisizliği ana fenolik bileşenin klorojenik asit olmasıyla ilişkilendirmiştir. Hücre duvarında bulunan peptidoglikan tabakaya kovalent bağlı mikolik asidin hücre yüzeyine hidrofobik yoğunlukta mumsu bir kıvam kazandırması ve bakteriye sağladığı aside direnç özelliği, bakterinin bitkinin etken maddelerine karşı gösterdiği direncin ve söz konusu etkisizliğin nedeni olabilir. Test

mikroorganizmasının farklı olması iki çalışmayı karşılaştırmaya engel teşkil etse de iki çalışma arasındaki farklılıkların aktif metabolitleri açığa çıkarmak için uygulanan ekstraksiyon protokollerindeki farklılıklar, antimikrobiyal etkinliği saptamada kullanılan deney yöntemindeki farklılıklardan [95] ve [158] kaynaklanabileceği düşünülebilir. Farklılıkların önemli bir sebebi ikincil metabolitlerin tür içi değişkenliği [95] olabilir. Söz konusu bitkilerde esansiyel yağ oranları ve kompozisyonlarındaki varyasyonlar; bitkilerin ekosistemleri ve doğal habitatlarındaki farklılıklara [159], ekolojik [160] ve [161] veya bireysel değişikliklere [159] ve [161], lokasyona [162], çevre ve topografik koşullara [163], coğrafi faktörlere [159], [160], [164], [165], iklim faktörlerine [159], [160], [163]–[165], gün içindeki sıcaklık değişimlerine [163], toprak özelliklerine [159], su/kuraklık stresine [166]–[168], deniz seviyesinden yüksekliğe [159] ve [169] bağlı olarak değiştiği düşünülebilir. Yüksekliğin artması ya da azalması sıcaklık seviyesini, bağıl nemi, rüzgâr hızını, bitki köklerindeki su miktarını, güneş ışığı oranlarını değiştirdiğinden bitkilerdeki ekofizyolojik reaksiyonları değiştirmiş ve kimyasal varyasyonlara sebep olmuş olabilir [169]. Sekonder metabolitlerin miktar ve niteliğindeki bu varyasyonlar ayrıca bitkinin gelişim aşamasına [162] ve [163], fenolojikal aşamasına [164], genetik yapısına [160], [161], [163], organlarına, yaşına [163], toplanma zamanına [160] ve [165], kemotiplerine ve kurutma koşullarına [164] ve [165], damıtma şekline ya da büyük ihtimalle genetik farklılaşmalara neden olan tozlaşmaya [165] bağlı olarak değiştiği düşünülebilir.

Ülkemizde ve dünyada farklı habitatlarda yetişen Stachys türleri üzerine günümüze kadar yapılmış çok sayıda çalışma, bitkilerin çeşitli bakteri ve mantar türlerine karşı inhibitör etkiler gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu çalışmalar arasında Stachys

lavandulifolia, Stachys annua subsp. cilicia, Stachys setifera subsp. lycia, Stachys sosnowskyi, Stachys tmolea, Stachys cretica subsp. anatolica, Stachys iberica subsp. iberica var. densipilosa ve Stachys annua bitkilerinin en iyi inhibe edici etkinliklerini Staphylococcus aureus bakterisinde gösterdiği saptanmıştır [96], [98], [105]. Genusa ait

farklı taksonlarda yapılan bu çalışmalar, çalışmamızda Stachys thirkei bitkisinin etken maddelerine karşı, Staphylococcus aureus bakterisinin kullanılan diğer test mikroorganizmalarından daha duyarlı olduğu bulgusuyla benzerlikler göstermektedir. Sonuçlar, bu taksonlarda ortak olarak bulunan etken maddenin varlığına işaret edebilir. Ayrıca Stachys genusundan çok sayıda bitkinin ilgili bakteri üzerinde farklı düzeylerde etkili olduğu çalışmalar bulunmaktadır [45], [116], [118], [122], [124], [127], [128],

[131], [132], [134], [170]. Çalışmamız ve söz konusu çalışmaların aksine Stachys annua var. annua bitkisinin kökünün metanol ekstraktının, Stachys aleurites bitkisinin aseton ekstraktının ve Stachys plumosa bitkisinin çiçekli toprak üstü kısımlarının esansiyel yağlarının Staphylococcus aureus bakterisi üzerinde etkisiz kaldığı çalışmalar da bulunmaktadır [102], [124], [132].

Genusa ait bazı taksonlar en iyi inhibe edici etkinliklerini farklı mikroorganizmalar üzerinde göstermektedir. Yang ve diğerleri [20] tarafından yapılan çalışmada Stachys

sieboldii Miq. bitkisi, en yüksek etkinliğini Salmonella typhimurium bakterisinde

göstermiştir. Çalışmamızda kullanılan bitkiye yakın akraba taksonlar Stachys cretica,

Stachys byzantina, Stachys germanica subsp. heldreichii ve Stachys tmolea bitkileridir

[171], [172]. Yakın akraba bu bitkilerin antimikrobiyal etkinliklerinde farklı sonuçlar gözlenmiştir. Stachys cretica L. subsp. smyrnaea bitkisi en iyi inhibe edici etkinliğini bazı çalışmalarda Pseudomonas aeruginosa [108] ve [119], bazı çalışmalarda ise

Staphylococcus epidermidis bakterisinde [130] ve [137] göstermiştir. Üzerinde çok

sayıda araştırma bulunan Eriostomum seksiyona ait diğer bir takson Stachys byzantina bitkisi en iyi inhibe edici etkinliğini bir çalışmada Enterococcus faecalis [114], diğer bir çalışmada Streptococcus sanguis bakterisinde [127] göstermiştir. Yakın akraba taksonlardan diğerleri olan Stachys germanica subsp. heldreichii ve Stachys tmolea bitkilerinin en iyi inhibe edici etkinliklerini sırasıyla Escherichia coli bakterisinde ve

Candida albicans mayasında gösterdiği saptanmıştır [108].

Çalışmamızda Leonurus quinquelobatus bitkisinin etanol, kloroform ve etil asetat ekstraktlarının oluşturduğu inhibisyon zonu çapı değerleri karşılaştırıldığında etil asetatın Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Yersinia pestis ATCC 19428,

Enterococcus faecalis ATCC 29212, Bacillus cereus ATCC 11778 bakterileri ile Candida glabrata ATCC 90030 ve Debaryomyces hansenii DSM 70238 mayaları

olmak üzere altı mikroorganizma üzerinde en yüksek değerde olduğu ve etil asetatta oluşan zon değeri toplamının diğer çözücülerden fazla olduğu görülmüştür. Ayrıca bu ekstraktta ölçülen değerlerin farklı test mikroorganizmaları üzerinde bazı standart mukayese antibiyotik değerlerinden yüksek çıktığı da saptanmıştır. Bu durum çalışmamızda kullanılan üç farklı çözücüden etil asetatın bitkideki antimikrobiyal maddelerin ekstrakte edilmesi bakımından en etkili çözücü olduğunu göstermektedir. Farklı Leonurus türlerine ait çok sayıda çözücü ile hazırlanan ekstraktların kullanıldığı

araştırmaların sonuçları incelendiğinde ekstraktların etken maddeyi çözmede farklı etkiler oluşturdukları görülmüştür. Pin ve Abdullah [145] su ve etanol çözücülerini kullandıkları çalışmada su ekstraktında, Ahmed ve diğerleri [78] karbon tetraklorit, kloroform, aseton ve metanol çözücülerini kullandıkları çalışmada karbon tetraklorit

ekstraktında yüksek değerler elde etmiştir. Söz konusu bu farklılıkların başlıca nedeni bitki türünün farklı olmasına bağlı sekonder metabolit farklılığı olabilir.

Çalışmamız, Leonurus quinquelobatus bitkisinin antimikrobiyal etkisini 15 test mikroorganizması üzerinde geniş spektrum oluşturacak düzeyde ortaya çıkarmış olması yönüyle tek çalışma niteliğindedir. Bulgularımız değerlendirildiğinde bitkinin mayalar üzerinde oldukça etkili olduğu, ayrıca Gram negatif bakterilere Gram pozitif bakterilerden daha etkili olduğu tesbit edildi.

Antimikrobiyal etkisi araştırılan Leonurus quinquelobatus bitki ekstraktlarının test mikroorganizmalarına karşı göstermiş oldukları etkilerin kullanılan mikroorganizmalar üzerinde farklılık gösterdiği saptandı. Çalışmada Leonurus quinquelobatus bitkisine ait hazırlanan toplam üç ekstrakttan en az birinin mikroorganizmalar üzerinde etkisi olduğu görüldü. Çalışmamızda Leonurus quinquelobatus bitkisinin etken maddelerine karşı

Candida glabrata mayasının kullanılan diğer test mikroorganizmalarından daha duyarlı

olduğu tesbit edildi. En dirençli olan mikroorganizmanın Bacillus cereus olduğu tespit edildi.

Literatür taramasında Leonurus quinquelobatus bitkisinin çalışıldığı antimikrobiyal aktivite çalışmasına rastlanılmamış ve genusa ait farklı türlerin çalışma sonuçları analiz

edilerek türlerin sahip oldukları antimikrobiyal etkinin benzerlik ve farklılığını saptamak amaçlanmıştır. Bu bağlamda Xiong ve diğerleri [82] yaptıkları çalışmada

Leonurus japonicus Houtt. bitkisinin hidrodistilasyonla elde edilen uçucu yağların

antibakteriyel aktivitesini mikrodilüsyon yöntemi ile belirlemişlerdir. Çalışmada yağların kimyasal bileşimi ve antibakteriyel aktivitesinde büyük farklılıklar olduğu saptanmıştır. Araştırıcılar β-karyofilen bileşiğinin Gram pozitif bakterilere geniş spektrumlu bir aktivite gösterdiğini Staphylococcus aureus ATCC 25923, metisilin dirençli S. aureus ATCC 43300, S. aureus (klinik izolat), metisilin dirençli S. aureus (klinik izolat) üzerinde (MIC = MBC 0,256 mg/mL), Enterococcus faecalis üzerinde MIC = 0,032 mg/mL, MBC = 0,064 mg/mL) etkili olduğunu saptamışlardır. Karyofilen oksit bileşiğinin ise Enterococcus faecalis bakterisi üzerinde MIC ve MBC değerlerini

MIC = 0,256 mg/mL, MBC > 0,512 mg/mL olarak saptamışlardır. Araştırmada ayrıca fitol bileşiğinin ilgili bakterilere karşı inaktif olduğu belirlenmiştir.

Sitarek ve diğerleri [144] Leonurus sibiricus L. bitkisinin iki farklı formdaki köklerinin uçucu yağlarının antimikrobiyal aktivitesi Enterococcus faecalis ATCC 29212,

Staphylococcus aureus ATCC 25923, Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 ve Escherichia coli ATCC 25922 bakterileri ile Saccharomyces cerevisiae ATCC 2601 ve Candida albicans ATCC 10231 üzerinde mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenmiştir.

Bitkinin 125-250 ug/mL aralığında MIC değerleri ile tüm bakteri suşlarına karşı etkili olduğu, en yüksek değerin Pseudomonas aeruginosa (125 ug/mL) üzerinde ölçüldüğü gözlenmiştir. Yağlarının Saccharomyces cerevisiae ve Candida albicans üzerinde MIC 1250 ve 2500 ug/mL MFC 2500 ve 5000 ug/mL değerleri ile önemli antifungal aktivitesi olduğu bulunmuştur.

Pin ve Abdullah [145] Leonurus sibiricus bitkisine su ekstraktının 100 mg/mL konsantrasyonda, etanol ekstraktının 50 mg/mL ve 100 mg/mL konsantrasyonda

Staphylococcus aureus ATCC 25923 üzerinde oluşturduğu inhibisyon zonlarını 7-10

mm olduğunu gözlemlemişlerdir. Bu değerler Staphylococcus aureus ATCC 6538P bakterisinde çalışmamızda ölçülen kloroform ekstraktının değeri ile (8,33 mm) benzerdir. Etanol ekstraktının 100 mg/mL konsantrasyonda Escherichia coli ATCC 11775 bakterisi üzerinde inhibisyon zonu 7-10 mm olduğunu gözlemlemişlerdir. Bu değer Escherichia coli ATCC 25922 bakterisinde çalışmamızda ölçülen kloroform ekstraktının değerine (9,25 mm) benzerdir. Çalışmada Bacillus cereus ATCC 11778 bakterilerinde hiçbir ekstraktta zon oluşmadığı gözlenmesi çalışmamızda Bacillus

cereus ATCC 11778 üzerinde etanol ve kloroform ekstraktlarında gözlenen sonuclarla

örtüşmektedir. Çalışmada Salmonella typhimurium ATCC 14028 bakterisinde hiçbir ekstraktta zon oluşmadığı gözlenmiştir. Çalışmamızda ise Salmonella typhimurium CCM 5445 bakterisi üzerinde tüm ekstraktlarda farklı değerler kaydedilmiştir.

Ahmed ve diğerleri [78] Leonurus sibiricus bitkisinin karbon tetraklorit, kloroform, aseton ve metanol ekstraktlarının antimikrobiyal aktivitesini disk difüzyon yöntemiyle araştırmışlardır. Disklere 500 μg/disk bitki ekstraktının emdirildiği çalışmada

Escherichia coli bakterisi üzerinde bitkinin metanol ekstraktının inhibisyon zonu değeri

(9 mm), çalışmamızda Escherichia coli ATCC 25992 bakterisi üzerinde Leonurus

yakındır. Çalışmada aseton ekstraktının inhibisyon zonu değeri (8 mm) çalışmamızda ölçülen tüm değerlerden düşük, karbon tetraklorit ve kloroform ekstraktlarının inhibisyon zonu değerleri (25 mm) (20 mm) çalışmamızda bakteri üzerinde ölçülen tüm değerlerden yüksektir. Leonurus sibiricus bitkisine ait metanol ve aseton ekstraktlarının

Staphylococcus aureus bakterisi üzerinde etkisiz kaldığı çalışmada karbon tetraklorit ve

kloroform ekstraktlarında inhibisyon zonu değerleri 20 mm ve 19 mm ölçülmüştür. Karbon tetraklorit ve kloroform ekstraktlarında ölçülen bu değerler Staphylococcus

aureus ATCC 6538P bakterisi üzerinde ölçülen tüm değerlerden yüksektir.

İncelenen tüm çalışmaların sonuçları analiz edildiğinde aktivite değerlerinin bazen birbirine çok yakın olduğu bazen birbirinden oldukça farklılaştığı göze çarpmaktadır. Çalışmalarda genusa ait farklı taksonların içerdikleri komponentler aracılığıyla benzer etkiler oluşturmalarının, yakın aktivite değerleri saptanmasına neden olduğu düşünülmektedir. Bulgulardaki farklılıkların başlıca sebebi genusa ait farklı taksonların kullanılması, bazı çalışmalarda seksiyon ve altseksiyonlarının farklı olması olabilir. Bitkilerin toplandığı yerlerin farklı olması temel nedenler arasında sayılabilir. Farklı habitatlardan toplanan farklı türdeki bitkilerin kimyasal kompozisyonunun yağış, sıcaklık ve yükseklik gibi ekolojik [173], klimatik ve genetik faktörlerden [174] etkilenmesi antimikrobiyal etkinliklerindeki farklılıkların nedeni olabilir. Kimyasal bileşimindeki kalitatif ve kantitatif farklılıkların nedeni olarak bitkilerin mayıs ayı dışında farklı zamanlarda toplanması, çiçeksiz halde olması, toprak üstü kısımların bütün olarak çalışılması yerine kök, gövde, yaprak ve çiçeklerinin ayrı ayrı kullanılması, generatif ve vejetatif fazlarının kullanılması olarak sıralanabilir.

Uçucu yağların direk kullanımıyla çeşitli maddelerle ekstrakte edilerek kullanılmaları antimikrobiyal etkinlikte farklı sonuçlar elde edilmesine neden olabilir [175]. Yapılan çalışmalarda aktif metabolitleri açığa çıkarmak için kullanılan çözücülerin farklı olması, %96’lık etanol yerine %80’lik etanol kullanılması, ekstraksiyon protokollerinin, kullanılan disk çapının, disklere emdirilen konsantrasyonların, antimikrobiyal aktivitenin açığa çıkmasında kullanılan yöntemin farklı olması da söz konusu farklılıkların sebebi olarak düşünülebilir. Seçilen kültür koleksiyonlarının farklı olması, aynı koleksiyona ait farklı suşların kullanılması ve hazır strainler yerine klinik izolatların kullanılması, tek mikroorganizmanın seçilmiş olması da bulguların farklılaşmasının test mikroorganizmalarıyla ilgili nedenleri arasında sayılabilir.

Çizelge 3.1. Stachys thirkei bitkisine ait ekstraktların ve bazı standart antibiyotiklerin antimikrobiyal aktivitesi.

Test mikroorganizmaları

İnhibisyon Zonları (mm)*

Ekstraktlar Mukayese Antibiyotikleri

E K EA AX P FEP S TE AK 5FC FLU CLT Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 11,71 9,24 10,91 21,40 8,80 22,80 24,34 18,22 24,72 Nt Nt Nt Escherichia coli ATCC 25992 10,56 6,69 8,83 28,57 23,74 16,91 20,80 13,52 11,45 Nt Nt Nt Salmonella typhimurium CCM 5445 6,39 6,00 6,93 28,64 22,98 26,77 24,03 15,82 29,05 Nt Nt Nt Klebsiella oxytoca ATCC 8724 11,07 9,77 11,65 33,21 25,36 11,11 20,05 29,40 29,76 Nt Nt Nt Proteus vulgaris ATCC 8427 8,43 6,00 7,80 9,72 7,50 7,00 15,50 21,88 22,35 Nt Nt Nt Yersinia pestis ATCC 19428 7,35 6,00 7,52 11,22 7,54 7,03 22,42 20,11 20,32 Nt Nt Nt Staphylococcus aureus ATCC 6538P 14,35 12,35 19,42 13,66 9,37 11,14 14,72 15,93 20,45 Nt Nt Nt Enterococcus faecalis ATCC 29212 7,40 6,80 9,40 28,55 28,90 23,84 17,81 31,75 24,09 Nt Nt Nt Bacillus cereus ATCC 11778 6,00 6,00 6,33 8,45 6,65 6,50 21,63 19,70 21,68 Nt Nt Nt Listeria innocua ATCC 33090 6,00 7,17 6,35 10,59 7,86 6,50 19,13 19,78 22,72 Nt Nt Nt Candida albicans ATCC 90028 13,78 8,48 7,17 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 11,67 18,28 8,94 Candida glabrata ATCC 90030 17,36 7,34 8,76 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 11,41 16,12 13,96 Candida parapsilosis ATCC 22019 12,67 8,44 6,60 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 17,09 11,29 13,23 Cryptococcus neoformans ATCC 32045 6,00 6,00 6,00 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 15,92 19,36 13,73 Debaryomyces hansenii DSM 70238 7,80 6,00 6,00 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 16,84 21,28 12,57

Nt: Test edilmedi; E: Stachys thirkei bitkisinin etanol ekstraktı, K: Stachys thirkei bitkisinin kloroform ekstraktı, EA: Stachys thirkei bitkisinin etil asetat ekstraktı; AX: Amoxicillin (25 μg/disc), P: Penicillin (10 μg/disc), FEP: Cefepime (30 μg/disc), S: Streptomycin (10 μg/disc), TE: Tetracycline (30 μg/disc), AK: Amikacin (30 μg/disc), 5FC: Flucytosine (1μg/disc), FLU: Fluconazole (25 μg/disc), CLT: Clotrimazole (10 μg /disc).

* Çalışmada kullanılan diskler 6 mm çapında olup disklere 100 μL bitki ekstraktı emdirilmiştir. İnhibisyon zonlarının çaplarını gösteren değerler üç bağımsız deneyin ortalamasıdır.

Çizelge 3.2. Leonurus quinquelobatus bitkisine ait ekstraktların ve bazı standart antibiyotiklerin antimikrobiyal aktivitesi.

Test mikroorganizmaları İnhibisyon Zonları (mm)*

Ekstraktlar Mukayese Antibiyotikleri

E K EA AX P FEP S TE AK 5FC FLU CLT Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 14,56 12,65 15,45 21,40 8,80 22,80 24,34 18,22 24,72 Nt Nt Nt Escherichia coli ATCC 25992 11,10 9,25 10,70 28,57 23,74 16,91 20,80 13,52 11,45 Nt Nt Nt Salmonella typhimurium CCM 5445 8,57 6,21 8,25 28,64 22,98 26,77 24,03 15,82 29,05 Nt Nt Nt Klebsiella oxytoca ATCC 8724 9,43 6,00 7,88 33,21 25,36 11,11 20,05 29,40 29,76 Nt Nt Nt Proteus vulgaris ATCC 8427 8,60 9,41 7,86 9,72 7,50 7,00 15,50 21,88 22,35 Nt Nt Nt Yersinia pestis ATCC 19428 12,31 10,54 16,19 11,22 7,54 7,03 22,42 20,11 20,32 Nt Nt Nt Staphylococcus aureus ATCC 6538P 10,74 8,33 10,03 13,66 9,37 11,14 14,72 15,93 20,45 Nt Nt Nt Enterococcus faecalis ATCC 29212 6,00 6,98 9,14 28,55 28,90 23,84 17,81 31,75 24,09 Nt Nt Nt Bacillus cereus ATCC 11778 6,00 6,00 6,06 8,45 6,65 6,50 21,63 19,70 21,68 Nt Nt Nt Listeria innocua ATCC 33090 6,00 7,13 6,00 10,59 7,86 6,50 19,13 19,78 22,72 Nt Nt Nt Candida albicans ATCC 90028 10,43 15,15 10,09 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 11,67 18,28 8,94 Candida glabrata ATCC 90030 11,69 10,60 11,80 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 11,41 16,12 13,96 Candida parapsilosis ATCC 22019 21,34 17,13 14,76 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 17,09 11,29 13,23 Cryptococcus neoformans ATCC 32045 13,22 7,20 9,28 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 15,92 19,36 13,73 Debaryomyces hansenii DSM 70238 7,17 11,38 14,22 Nt Nt Nt Nt Nt Nt 16,84 21,28 12,57

Nt: Test edilmedi; E: Leonurus quinquelobatus bitkisinin etanol ekstraktı, K: Leonurus

quinquelobatus bitkisinin kloroform ekstraktı, EA: Leonurus quinquelobatus bitkisinin