6. BÖLÜM
6.4. Genel Tartışma
93 grubun yetkinlik düzeyi düştükçe hor görülme olasılığı artmaktadır. Bununla beraber, hor görülen gruplara umursamamak, yok saymak gibi zarar verici davranışlarda bulunulacağı varsayılır. Buradan hareketle, yetkinlik ve pasif zarar verici davranış eğilimleri arasında hor görmenin aracı rolü önceki çalışmalarla (Bye ve Herrebrøden, 2017; Cuddy ve ark., 2007) tutarlı ve beklenen yöndedir. Yetkinlik ile pasif zarar verici davranış eğilimleri arasındaki ilişkide acıma ve şefkatin aracı rollerinin ise anlamlı olmadığı saptanmıştır. Yukarıda da belirtildiği gibi hem bu duyguları uyandıracağı varsayılan kümenin bu çalışmada gözlenmemesi hem de bekâr bireyler için şefkat duygusunun KİM’de belirtilen “sympathy” duygusunu yansıtmamış olabileceği düşünülmektedir.
Sonuç olarak, tüm aracı değişken analizleri birlikte değerlendirildiğinde, kalıpyargı içerikleri ile davranış eğilimleri arasındaki ilişkilerde en az bir duygunun aracılık ettiği saptanmıştır. Diğer bir ifadeyle KİM hipoteziyle tutarlı olarak, cana yakınlık ve yetkinliğin davranış eğilimlerini hem doğrudan hem de duygular aracılığıyla etkilediği söylenebilir.
94 grupların cana yakınlık ve yetkinlik temelinde birbirine benzer ya da farklı değerlendirildikleri incelenmiştir. Ayrıca, bekar alt gruplarına yönelik aktif/pasif ve yarar sağlayan/zarar verici olmak üzere hangi davranışların sergilendiği test edilmiştir.
Nitel ve nicel çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde, iki çalışmanın birbirini desteklediği görülmektedir.
Nitel ve nicel çalışmalardan elde edilen önemli bir bulgu, bekarlara yönelik kalıpyargıların farklılaşmasıdır. Nitel çalışmada evlilerden farklı özelliklerle değerlendirildikleri saptanan bekarların, nicel çalışmada alt gruplarına ayrıldıklarında ise farklı kalıpyargı içerikleri ile değerlendirildikleri saptanmıştır. Nitel ve nicel çalışmalar bir bütün olarak değerlendirildiğinde elde edilen diğer bir önemli bulgu, bekarlara yönelik öne çıkan davranış eğilimleridir. Nitel çalışmada ayrımcılıklara maruz kaldıkları belirtilen bekarların, nicel çalışmada da çeşitli davranış eğilimlerine maruz kaldıkları bulunmuştur. Diğer bir ifadeyle, bekarların ayrımcılık olarak tanımlanabilecek davranışlara maruz kaldıkları hem nitel hem nicel analiz bulgularıyla desteklenmiştir. Özetlemek gerekirse, araştırmada yürütülen nitel ve nicel analiz bulgularının bekarlara yönelik kalıpyargı ve ayrımcılıklara dikkat çektiği düşünülmektedir.
95 SONUÇ ve ÖNERİLER
Çeşitli kültürlerde yürütülmüş çalışmalarda (ör. Byrne, 2000; Greitemeyer, 2009, Macvarish, 2008), bekârların kalıpyargı ve ayrımcılıklara maruz kaldıkları ileri sürülmektedir. Bu çalışmalara göre, evlilerle karşılaştırıldığında bekârlara yönelik daha olumsuz yaklaşımlar sergilenmektedir. Bu çalışmada ise ülkemizde bekârlara yönelik algıların kalıpyargı içeriği modeli (KİM) bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, öncelikle nitel bir çalışma yürütülmüştür. Bu çalışmada, ülkemizde de bekârların evlilerden daha farklı özelliklerle değerlendirildikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Diğer bir ifadeyle, evlilerin daha olumlu özelliklere sahip oldukları, bekârların ise olumsuz özelliklere sahip oldukları düşünülmektedir. Nitel çalışmada elde edilen yanıtlar, katılımcıların cinsiyetçilik düzeylerine göre de incelenmiştir. Buna göre, korumacı ve düşmanca cinsiyetçilik düzeyleri yüksek ya da düşük olan katılımcıların bazı yanıtlarda farklılık gösterdiği saptanmıştır. Analiz sonucunda, korumacı ve düşmanca cinsiyetçilik düzeyi yüksek olan katılımcıların, bekâr olmanın bir avantajının olmadığını, erkeklerin sorumluluk almak istemedikleri için evlenmemiş olabileceklerini ifade ettikleri görülmektedir. Korumacı ve düşmanca cinsiyetçilik düzeyi düşük olan katılımcılar ise bekârların başarısız gibi algılandıklarını, kadınların tercih etmedikleri için evlenmemiş olabileceklerini ve hayatı biriyle paylaşamamanın bekâr olmanın bir dezavantajı olduğunu ifade etmişlerdir.
KİM bağlamında yürütülen analizlerden elde edilen bulgular incelendiğinde, mevcut çalışma, KİM temel hipotezlerinin ülkemizde de desteklendiğini göstermiştir.
KİM’e göre gruplar, cana yakınlık ve yetkinlik boyutlarında farklı kümelere yerleşmektedir (Fiske ve ark., 2002). Ülkemizde de bekârların alt gruplara göre değerlendirildikleri ve bu alt grupların cana yakınlık ve yetkinlik temelinde farklı
96 kümelere yerleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer bir ifadeyle ülkemizde, bazı bekâr grupları benzer kalıpyargı içerikleri ile değerlendirilirken, diğerleri farklı içeriklerle değerlendirilmektedir. Bununla beraber, çalışmanın beklentileriyle tutarlı olarak bekâr grupların algılanan statülerinin o grupların yetkin algılanmasıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Grupların rekabetçi algılanmaları ise cana yakınlık düzeylerinin azalmasıyla ilişkilidir. Bu sonuçlara göre KİM’in sosyal yapısal hipotezinin, bekârlara yönelik yaklaşımlar temelinde de geçerli olduğu ileri sürülebilir.
Çalışmadan elde edilen bir diğer sonuç ise bekâr grupların cana yakınlık ve yetkinlik düzeyleri ile bu gruplara yönelik davranış eğilimleri arasındaki ilişkilerde duyguların aracı rolünün olmasıdır. Bu sonuçlara göre, ülkemizde farklı bekâr gruplara, kalıpyargı içerikleriyle ilişkili olarak yarar sağlayan ya da zarar veren çeşitli davranışlar sergilenebilmektir. Diğer bir ifadeyle, bazı bekâr gruplara karşı yardım etme ya da iş birliği yapma gibi yardım edici davranışlar sergilenirken bazı gruplara karşı zorbalık yapma ya da görmezden gelme gibi zarar verici davranışlar sergilenmektedir. Bu bilgiler ışığında, bekârlara yönelik ayrımcılıkları ele alacak olan çalışmalarda, bu davranışların hangi alt gruba yönelik sergilendiğinin göz önünde bulundurulması önerilmektedir.
Bununla birlikte çalışmanın bazı sınırlılıkları bulunmaktadır. Yukarıda belirtildiği gibi nitel çalışmada katılımcıların yanıtları, cinsiyetçilik düzeylerine göre incelenmiştir. Ancak nitel çalışmada katılımcı sayısının az olması yanıtların cinsiyetçilik temelinde yorumlanmasını güçleştirmiştir. Sonraki çalışmalarda bekârlara yönelik kalıpyargıların cinsiyetçilik ile ilişkisinin daha geniş örneklemde ve nicel araştırma yöntemiyle test edilmesi önerilebilir. Çalışmanın bir diğer sınırlılığı, örneklemin çoğunun büyükşehirde yaşıyor olmasıdır. Bekârlara yönelik kalıpyargı ve
97 ayrımcılıkların kırsal ve kentsel alanlarda farklılaşabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle sonraki çalışmalara farklı örneklem gruplarının dahil edilmesi önerilmektedir.
Bu çalışmaya ayrıca karıştırıcı olabileceği endişesiyle evli, boşanmış ya da eşini kaybetmiş bireyler gibi farklı medeni durumlar dahil edilmemiştir. Bu grupların da KİM bağlamında incelenmesi, bekârların hangi gruplarla benzer ya da farklı değerlendirildiği konusunda fikir verebilir. Bu nedenle, daha sonra yapılacak çalışmalara farklı medeni durumların dahil edilmesi önerilmektedir.
98 ÖZET
Bu çalışmanın temel amacı bekârlara yönelik kalıpyargıların KİM bağlamında incelenmesidir. Ayrıca ülkemizde bekârların nasıl değerlendirildiğinin incelenebilmesi amacıyla nitel bir çalışma yürütülmüştür. 9’u kadın, 13’ü erkek olmak üzere 22 katılımcıyla yürütülen nitel çalışmada katılımcılara bekârların ve evlilerin özellikleri, bekâr olmanın avantaj ve dezavantajlarının neler olabileceği gibi sorular yöneltilmiştir.
Çalışmada, bekârların evlilerden daha olumsuz özelliklerle değerlendirildiği, bekâr olmanın kişilerin statü elde etmelerini engellediği ve bekâr sayısındaki artışın aile yapısına zarar vereceğinin düşünüldüğü görülmüştür.
KİM bağlamında yürütülen çalışmaya 187’si kadın ve 120’si erkek olmak üzere 308 katılımcı dahil olmuştur. Çalışmada Kişisel Bilgi Formu, Kalıpyargı İçeriği Ölçeği, Davranış Eğilimleri Ölçeği, Duygu Ölçeği ve Sosyal-Yapısal Değişkenler Ölçeği kullanılmıştır. Kümeleme analizleri sonucunda yirmi beş bekâr alt grubunun cana yakınlık ve yetkinlik temelinde altı kümeye yerleşebileceği görülmüştür. Çalışmaya dahil edilen çoğu bekâr grubun (%76) karışık içerikli olduğu saptanmıştır. Bununla beraber, grupların algılanan statüleri yetkinlik ile pozitif yönde; algılanan rekabetçilik düzeyleri ise cana yakınlık ile negatif yönde ilişkilidir. Çalışmada ayrıca kalıpyargı içerikleri ile davranış eğilimleri arasındaki ilişkilerde duyguların aracı rolünün olduğu bulunmuştur. Aracı değişken analizleri sonunda, cana yakınlık ile aktif zarar verici davranış eğilimleri arasında hor görmenin; aktif yarar sağlayan davranış eğilimleri arasında ise hayranlık ve acımanın aracı rolünün olduğu saptanmıştır. Bununla beraber, yetkinlik ile pasif yarar sağlayan davranışlar arasında hayranlığın; pasif zarar verici davranış eğilimleri arasında ise hor görmenin aracı rolünün olduğu bulunmuştur.
Çalışmada elde edilen bulgular, ilgili yazın ışığında tartışılmıştır.
99 SUMMARY
The main objective of this study is to investigate stereotypes for singles in the context of Stereotype Content Model (SCM). Moreover, a qualitative study was conducted to understand how single people are evaluated in Turkey. 22 people (9 women, 13 men) participated in the qualitative study and they were asked questions such as the characteristics of singles and married people, what could be the advantages and disadvantages of being single. The study suggested that singles were attributed more negative characteristics than married people. Besides, being single was regarded as an obstacle to obtaining status and the increase in the number of singles was perceived as a threat to the family structure.
308 people (187 women, 120 men) participated in the study conducted in the context of SCM. In the study, personal information form, stereotype content scale, behavioral tendency scale, emotion scale, and social-structural variables scale were used. The cluster analysis showed that twenty-five single subgroups could be represented by six clusters on the basis of warmth and competence. Most of the single groups (76%) were found to have mixed content. However, the perceived status of the groups was positively correlated with competence while the perceived competitiveness levels were negatively related to warmth. The study also found that emotions had a mediating role in the relationships between stereotypes and behavioral tendencies.
While contempt had a mediating role between warmth and active harm tendency, admiration and pity were a mediator between warmth and active facilitation tendency.
100 KAYNAKLAR
Akbalık-Doğan, Ö. (2016). Evlilik: Sistemi meşrulaştırma kuramı açısından bir inceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aktan, T. ve Bilim, G. (2016). Kadınlara yönelik kalıpyargıların içerikleri: Kalıpyargı içeriği modeli çerçevesinde bir inceleme. Nesne Psikoloji Dergisi, 4(8), 147-182.
Asbrock, F. (2010). Stereotypes of social groups in Germany in terms of warmth and competence. Social Psychology, 41, 76-81.
Ashmore, R. D. ve Del Boca, F. K. (1981). Conceptual approaches to stereotypes and stereotyping. D. L. Hamilton, (Ed.), Cognitive processes in stereotyping and intergroup behavior içinde (s. 1-35). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Ataca, B. (2009). Turkish family structure and functioning. A. Aksu-Koç ve S.
Bekman (Ed.), Perspectives on human development, family, and culture içinde (s. 108–125). Cambridge: Cambridge University Press.
Band-Winterstein, T., ve Manchik-Rimon, C. (2014). The experience of being an old never-married single: A life course perspective. The International Journal of Aging and Human Development, 78(4), 379-401.
Baumbusch, J. L. (2004). Unclaimed treasures: Older women's reflections on lifelong singlehood. Journal of Women & Aging, 16(1-2), 105-121.
Bays, A. (2017). Perceptions, emotions, and behaviors toward women based on parental status. Sex Roles, 76(3-4), 138-155.
101 Binggeli, S., Krings, F. ve Sczesny, S. (2014). Stereotype content associated with
ımmigrant groups in Switzerland. Swiss Journal of Psychology, 73, 123–133.
Borlu, G. (2018). Eşcinsellere yönelik tutumların dindarlık düzeyi, yenilikçiliğe açık olma durumu, eşcinselliğe yönelik bilgi düzeyleri açısından bir değerlendirme.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Burgess, D. ve Borgida, E. (1999). Who women are, who women should be:
Descriptive and prescriptive gender stereotyping in sex discrimination.
Psychology, Public Policy, and Law, 5, 665–692.
Bye, H. H., ve Herrebrøden, H. (2018). Emotions as mediators of the stereotype–
discrimination relationship: A BIAS map replication. Group Processes &
Intergroup Relations, 21(7), 1078-1091.
Bye, H. H., Herrebrøden, H., Hjetland, G. J., Røyset, G. Ø., & Westby, L. L. (2014).
Stereotypes of Norwegian social groups. Scandinavian Journal of Psychology, 55(5), 469-476.
Byrne, A. (2000) Singular identities managing stigma, resisting voices. Women's Studies Review, 7, 13-24.
Byrne, A. ve Carr, D. (2005). Caught in the cultural lag: The stigma of singlehood.
Psychological Inquiry, 16 (2-3), 84–91.
Cargan, L. (1981). Singles: An examination of two stereotypes. Family Relations, 30(3), 377-385.
102 Cargan, L. (1986). Stereotypes of singles: A cross-cultural comparison. International
Journal of Comparative Sociology, 27, 200-208.
Carr, D. (2008). Social and emotional well-being of single women in contemporary America. R. M. Bell ve V. Yans (Ed.), Women on their own: Interdisciplinary perspectives on being single içinde (s. 58-81). London, UK: Rutgers University Press.
Chen, Z., Fiske, S. T., ve Lee, T. L. (2009). Ambivalent sexism and power-related gender-role ideology in marriage. Sex Roles, 60(11-12), 765-778.
Clausell, E. and Fiske, S. T. (2005) When do the parts add up to the whole?
Ambivalent stereotype content for gay male subgroups. Social Cognition, 23, 157–76
Cuddy, A. J. C., Fiske, S. T., ve Glick, P. (2007). The BIAS map: Behaviors from intergroup affect and stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 631-648.
Cuddy, A. J., Fiske, S. T., ve Glick, P. (2008). Warmth and competence as universal dimensions of social perception: The stereotype content model and the BIAS map. Advances in Experimental Social Psychology, 40, 61-149.
Cwikel, J., Gramotnev, H., ve Lee, C. (2006). Never-married childless women in Australia: Health and social circumstances in older age. Social Science &
Medicine, 62, 1991-2001.
103 Çarkoğlu, A., ve E. Kalaycıoğlu. (2009). Türkiye’de dindarlık: Uluslararası bir karşılaştırma [Religiosity in Turkey: An international comparison]. Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, IPM (İstanbul Politikalar Merkezi).
Çırakoğlu, O. C. (2006). Perception of homosexuality among Turkish university students: The roles of labels, gender, and prior contact. The Journal of Social Psychology, 146(3), 293-305.
Deaux, K. ve Kite, M. (1993). Gender Stereotypes. F. L. Denmark ve M. A. Paludi (Ed.), Psychology of women: A handbook of issues and theories içinde (s. 107–
139). Greenwood Press/Greenwood Publishing Group.
DePaulo, B. M. (2007). Singled out: How singles are stereotyped, stigmatized, and ignored, and still live happily ever after. New York, NY: St. Martin’s Press
DePaulo, B. M. (2017). Toward a positive psychology of single life. Dana S. Dunn (Ed.), Positive psychology: Established and emerging issues içinde (s. 251–
275). Routledge/Taylor & Francis Group.
DePaulo, B. M., ve Morris, W. L. (2005). Singles in society and in science.
Psychological Inquiry, 16(2-3), 57-83.
DePaulo, B. M., ve Morris, W. L. (2006). The unrecognized stereotyping and discrimination against singles. Current Directions in Psychological Science, 15(5), 251-254.
Demirdağ, A. (Hazırlık Aşamasında). Mültecilere Yönelik Farklılaşan Duygu ve Davranışların Kalıpyargı İçeriği ve Ahlaki Dışlama Açısından İncelenmesi.
104 Devine, P. G. ve Elliot, A. J. (1995). Are racial stereotypes really fading? The Princeton trilogy revisited. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(11), 1139-1150.
Durante, F., Fiske, S. T., Kervyn, N., Cuddy, A. J., Akande, A., Adetoun, B. E., ... ve Barlow, F. K. (2013). Nations' income inequality predicts ambivalence in stereotype content: How societies mind the gap. British Journal of Social Psychology, 52(4), 726-746.
Eckes, T. (2002). Paternalistic and envious gender stereotypes: Testing predictions from the stereotype content model. Sex Roles, 47, 99-114.
Ercan, N. (2009). The predictors of attitudes toward physical wife abuse: Ambivalent sexism, system justification and religious orientation. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Esmer, Y. (2012). Değişimin kültürel sınırları, Türkiye değerler atlası 2012 [Cultural boundaries of change, Turkey values map 2012]. Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
Etaugh, C., ve Birdoes, L. N. (1991). Effects of age, sex, and marital status on person perception. Perceptual and Motor Skills, 72(2), 491-497.
Etaugh, C. ve Malstrom, J. (1981). The effect of marital status on person perception.
Journal of Marriage and Family, 43(4), 801-805.
Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance. Stanford university press.
Fiske, S. T. (1998). Stereotyping, prejudice, and discrimination. D. T. Gilbert, S. T.
Fiske, ve G. Lindzey (Ed.), Handbook of Social Psychology içinde (s. 357–
105 411). Boston: McGraw-Hill.
Fiske, S. T. (2012). Warmth and competence: Stereotype content issues for clinicians and researchers. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 53(1), 14-20.
Fiske, S. T. (2017). Prejudices in cultural contexts: Shared stereotypes (gender, age) versus variable stereotypes (race, ethnicity, religion). Perspectives on Psychological Science, 12(5), 791-799.
Fiske, S. T., Cuddy, A. J., Glick, P., ve Xu, J. (2002). A model of (often mixed) stereotype content: Competence and warmth respectively follow from perceived status and competition. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 878.
Fiske, S. T., Xu, J., Cuddy, A. C., ve Glick, P. (1999). (Dis) respecting versus (dis) liking: Status and interdependence predict ambivalent stereotypes of competence and warmth. Journal of Social Issues, 55(3), 473-489.
Glick, P., ve Fiske, S. T. (1996). The ambivalent sexism inventory: Differentiating hostile and benevolent sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70(3), 491.
Glick, P., Lameiras, M., ve Castro, Y. R. (2002). Education and Catholic religiosity as predictors of hostile and benevolent sexism toward women and men. Sex Roles, 47(9-10), 433-441.
Gordon, T. (1994). Single women and familism: Challenge from the margins.
European Journal of Women's Studies, 1(2), 165-182.
106 Göregenli, M. (2012). Temel Kavramlar: Önyargı, Kalıpyargı ve Ayrımcılık. M.
Ceyhan ve K. Çayır (Ed.), Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde (s. 17-27). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Greitemeyer, T. (2009). Stereotypes of singles: Are singles what we think? European Journal of Social Psychology, 39(3), 368-383.
Harris, H. (2001). Content analysis of secondary data: A study of courage in managerial decision making. Journal of Business Ethics, 34(3-4), 191-208.
Harper, M. (2007). The stereotyping of nonreligious people by religious students:
Contents and subtypes. Journal for the Scientific Study of Religion, 46(4), 539-552.
Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation: A regression-based approach.
Guilford press
Hellman, D. (2008). When is discrimination wrong? Harvard University Press.
Hertel, J., Schütz, A., DePaulo, B. M., Morris, W. L., ve Stucke, T. S. (2007). She's single, so what?: How are singles perceived compared with people who are married?. Zeitschrift für Familienforschung, 19(2), 139-158.
Himawan, K. K. (2019). Either I do or I must: An exploration of the marriage attitudes of Indonesian singles. The Social Science Journal, 56(2), 220-227.
Hisli-Şahin, N. ve Durak, A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 56-73.
Ibrahim, R., ve Hassan, Z. (2009). Understanding singlehood from the experiences of
107 never-married Malay Muslim women in Malaysia: Some preliminary findings.
European Journal of Social Sciences, 8(3), 395– 405.
Iverson, H., Lindsay, B., ve MacInnis, C. C. (2020). You don’t want kids?!: Exploring evaluations of those without children. The Journal of Social Psychology, 1-15.
Judd, C. M., James-Hawkins, L., Yzerbyt, V., ve Kashima, Y. (2005). Fundamental dimensions of social judgment: Understanding the relations between judgments of competence and warmth. Journal of Personality and Social Psychology, 89(6), 899-913.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1993). Türkiye'de aile kültürü. Kadın Araştırmaları Dergisi, 1, 49-58.
Kağıtçıbaşı, C. (2002). Cross-cultural perspectives on family change. R. Liljeström ve E. Özdalga (Ed.), Autonomy and dependence in the family, Turkey and Sweden in critical perspective içinde (s. 17-37). Swedish research institute in Istanbul.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2019). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel psikolojide kuram ve uygulamalar (5. Baskı). Koç Üniversitesi.
Kağıtçıbaşı, Ç., ve Ataca, B. (2005). Value of children and family change: A three‐
decade portrait from Turkey. Applied Psychology, 54(3), 317-337.
Kaiser, C. R., ve Kashy, D. A. (2005). The contextual nature and function of singlism.
Psychological Inquiry, 16(2-3), 122-126.
Katz, D., ve Braly, K. W. (1935). Racial prejudice and racial stereotypes. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 30(2), 175–193.
108 Kay, A. C., ve Jost, J. T. (2003). Complementary justice: effects of "poor but happy"
and "poor but honest" stereotype exemplars on system justification and implicit activation of the justice motive. Journal of Personality and Social Psychology, 85(5), 823-837.
Kervyn, N., Yzerbyt, V. Y., Demoulin, S., ve Judd, C. M. (2008). Competence and warmth in context: The compensatory nature of stereotypic views of national groups. European Journal of Social Psychology, 38(7), 1175-1183.
Laditka, J. N., ve Laditka, S. B. (2001). Adult children helping older parents: Variations in likelihood and hours by gender, race, and family role. Research on Aging, 23(4), 429-456.
Lee, T. L., ve Fiske, S. T. (2006). Not an outgroup, not yet an ingroup: Immigrants in the stereotype content model. International Journal of Intercultural Relations, 30(6), 751-768.
Lordoğlu, C. (2018). İstanbul’da Bekâr Kadın Olmak. İletişim.
Macvarish, J. (2006). What is ‘the problem’ of singleness? Sociological Research Online, 11(3).
Morris, W. L., DePaulo, B. M., Hertel, J., ve Taylor, L. C. (2008). Singlism-Another problem that has no name: Prejudice, stereotypes and discrimination against singles. M. A. Morrison ve T. G. Morrison (Ed.), The psychology of modern prejudice içinde (s. 165-194). Nova Science Publishers.
Morris, W. L., ve Osburn, B. K. (2016). Do you take this marriage? Perceived choice over marital status affects the stereotypes of single and married people. K.
109 Adamczyk (Ed.), Singlehood from individual and social perspective içinde (s. 145-162). Cracow: LIBRON.
Morris, W. L., Sinclair, S., ve DePaulo, B. M. (2007). No shelter for singles: The perceived legitimacy of marital status discrimination. Group Processes &
Intergroup Relations, 10(4), 457-470.
Nanik, N., Tairas, M. M., ve Hendriani, W. (2018). “She is a spinster”: A descriptive study on perception toward single women. International Journal of Engineering & Technology, 1-9.
Noor, S. A., Djaba, T., ve Enomoto, C. E. (2016). The role of social networking websites: Do they connect people through marriage or are they responsible for divorce?. Journal of International Social Issues, 4(1), 40-49.
Ntoimoa, L. F. C., ve Isiugo-Abanihe, U. C. (2014). Single and stigmatised? Gender
& Behaviour, 12(4), 6114-6137.
Ochnik, D., ve Mandal, E. (2016). Do Polish never-married singles feel stigmatized?
K. Adamczyk (Ed.), Singlehood from individual and social perspective içinde (s. 212-247). Cracow: LIBRON.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Poortman, A. R., ve Liefbroer, A. C. (2010). Singles’ relational attitudes in a time of individualization. Social Science Research, 39(6), 938-949.
110 Preacher, K. J., ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 47-58.
Sakallı-Uğurlu, N. (2003). How do romantic relationship satisfaction, gender stereotypes, and gender relate to future time orientation in romantic relationships? The Journal of Psychology, 137(3), 294-303.
Sakallı-Uğurlu, N., Türkoğlu, B., Kuzlak, A. ve Gupta, A. (2018). Stereotypes of single and married women and men in Turkish culture. Current Psychology, 1-13
Sakallı-Uğurlu, N., Uğurlu, O. ve Eryılmaz, D. (2019). The relationships among attitudes toward gay men and lesbians, system justification, social contact, political orientation and gender. Nesne Psikoloji Dergisi, 7(14), 19-33.
Schmidt, G., ve Weiner, B. (1988). An attribution-affect-action theory of behavior:
Replications of judgments of help-giving. Personality and Social Psychology Bulletin, 14(3), 610-621.
Sharp, E. A., ve Ganong, L. (2011). “I’m a loser, I’m not married, let’s just all look at me”: Ever-single women’s perceptions of their social environment. Journal of Family Issues, 32(7), 956-980.
Shostak, A. B. (1987). Singlehood. Marvin B. Sussman, Suzanne K. Steinmetz (Ed.), Handbook of marriage and the family içinde (s. 355-367). Springer US.
111 Slonim, G., Gur-Yaish, N., ve Katz, R. (2015). By choice or by circumstance?:
Stereotypes of and feelings about single people. Studia Psychologica, 57(1), 35.
Snyder, M., ve Miene, P. K. (1994). Stereotyping of the elderly: A functional approach.
British Journal of Social Psychology, 33(1), 63-82.
Stolk, Y., ve Brotherton, P. (1981). Attitudes towards single women. Sex Roles, 7(1), 73-78.
Taylor, S. E., Peplau, L. A., ve Sears, D. O. (2010). Sosyal psikoloji. (A. Dönmez, Çev).
İmge Yayınları.
Tuna, E. (2019). Türkiye’de ruh sağlığı çalışanlarının gey ve lezbiyenlere yönelik tutumları. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 6(2), 149-168.
Türkiye İstatistik Kurumu (2012, Aralık). İstatistik Göstergeler Statistical Indicators 1923-2011.
Türkiye İstatistik Kurumu. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçları, 2008-2019. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist
Valenzuela, S., Halpern, D., ve Katz, J. E. (2014). Social network sites, marriage well-being and divorce: Survey and state-level evidence from the United States. Computers in Human Behavior, 36, 94-101.
Weiner, B. (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion. Psychological Review, 92(4), 548.
112 Weiner, B. (2006). Social Motivation, Justice, and the Moral Emotions: An
Attributional Approach. Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Mahwah, NJ .
Weiner, B., Graham, S., ve Chandler, C. (1982). Pity, anger, and guilt: An attributional analysis. Personality and Social Psychology Bulletin, 8(2), 226-232.
Wright, S. L., ve Canetto, S. (2009). Stereotypes of older lesbians and gay men.
Educational Gerontology, 35(5), 424-452
Yzerbyt, V. Y., Kervyn, N., ve Judd, C. M. (2008). Compensation versus halo: The unique relations between the fundamental dimensions of social judgment.
Personality and Social Psychology Bulletin, 34(8), 1110-1123.
Yzerbyt, V., Provost, V., ve Corneille, O. (2005). Not competent but warm... really?
Compensatory stereotypes in the French-speaking world. Group Processes &
Intergroup Relations, 8(3), 291-308.
113 EKLER
EK-1: Açık Uçlu Soru Formu
Bilgilendirme ve Onam Formu
Bu çalışma, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ayda BÜYÜKŞAHİN SUNAL danışmanlığında BURÇAK SÖNMEZ’in doktora tezinin bir aşaması olarak yürütülmektedir. Çalışmanın amacı, hiç evlenmemiş bireylere yönelik kalıpyargıların var olup olmadığını incelemektir.
Bu amaçla, araştırmanın yürütücüsü ile yaklaşık otuz dakika sürmesi planlanan bir görüşme gerçekleştirilecektir. Görüşme içeriklerinin bilimsel olarak analiz edilebilmesi için ses kaydı alınacak, bu kayıtlar yalnızca araştırmacı tarafından dinlenecek ve analizin ardından silinecektir. Ses kaydının alınmasını istemeyen katılımcılar için görüşme, araştırmacı tarafından not edilecektir. Görüşme, kişisel olarak rahatsızlık verecek sorular içermemektedir. Katılım sırasında, sorulardan ya da başka bir nedenden ötürü kendinizi rahatsız hissederseniz görüşmeyi sonlandırabilirsiniz.
Çalışmanın sağlıklı sonuçlar verebilmesi için yanıtlarınızın içten olması ve gerçek düşüncelerinizi yansıtması çok büyük önem taşımaktadır. Görüşme sonrasında çalışma hakkında daha fazla bilgi almak için burcaksonmez@gmail.com adresi aracılığı ile iletişim kurabilirsiniz. Katkılarınız için teşekkür ederim.
Araştırmacı: Burçak SÖNMEZ Ankara Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Tarih:
Yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda araştırmaya katılım ve katılım şekli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden onayladıklarınız için yanlarındaki kutucukları işaretleyiniz.
Araştırmaya katılmayı ………
Kabul ediyorum Kabul etmiyorum Ses kaydımın alınmasına ……….
İzin veriyorum İzin vermiyorum Katılımcının Beyanı
Bu çalışmaya tamamen gönüllü olarak katılıyorum ve istediğim zaman yarıda bırakabileceğimi biliyorum. Verdiğim bilgilerin bilimsel amaçlı yayınlarda kullanılmasını kabul ediyorum.
Kabul ediyorsanız lütfen yandaki kutucuğu işaretleyiniz.
Soru 1. Sizce bekâr kavramının anlamı nedir? Kimlere bekâr denir?
Soru 2. Sizce evli bireylerin özellikleri neler olabilir?
Soru 3. Sizce “hiç evlenmemiş” bireylerin özellikleri neler olabilir?
Soru 4. Sizce “hiç evlenmemiş” bireyler toplum tarafından nasıl değerlendirilirler?
Soru 5. Hiç evlenmemiş olmanın avantajları var mıdır? Varsa nelerdir?
114 Soru 6. Hiç evlenmemiş olmanın dezavantajları var mıdır? Varsa nelerdir?
Soru 7. A. Sizce bir kadın neden evlenmemiş olabilir?
B. Sizce bir erkek neden evlenmemiş olabilir?
Soru 8. Günümüzde hiç evlenmemiş bireylerin sayısında bir değişme (artış ya da azalış) var mıdır? Artış/azalış varsa nedenleri neler olabilir?
Soru 9. Sizce hiç evlenmemiş bireylerin artması kültürümüzü etkiler mi?
Soru 10. Evlenmemiş olmaları, bekârların toplumda statü kazanmalarına engel oluşturur mu?
Soru 11. Sizce bekâr bireyler, günlük yaşamlarında zorluklarla karşılaşıyorlar mı?
Karşılaşıyorlarsa bu zorluklar nelerdir?
115 EK-2: Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği - ÇDCÖ
Lütfen her bir ifade ile ne derece hemfikir olup olmadığınızı verilen ölçekteki sayılardan uygun olanı ifadenin yanındaki boşluğa yazarak belirtiniz.
1 2 3 4 5 6
Kesinlikle
Katılmıyorum Katılmıyorum Biraz Katılmıyorum
Biraz
Katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum
___1) Ne kadar başarılı olursa olsun bir kadının sevgisine sahip olmadıkça bir erkek gerçek anlamda bütün bir insan olamaz.
___2) Gerçekte birçok kadın “eşitlik” arıyoruz maskesi altında işe alınmalarda kendilerinin kayırılması gibi özel muameleler arıyorlar.
___3) Bir felaket durumunda kadınlar erkeklerden önce kurtarılmalıdır.
___4) Birçok kadın masum söz veya davranışları cinsel ayrımcılık olarak yorumlamaktadır.
___ 5) Kadınlar çok çabuk alınırlar.
___ 6) Karşı cinsten biri ile romantik ilişki olmaksızın insanlar hayatta gerçekten mutlu olamazlar.
___ 7) Feministler gerçekte kadınların erkeklerden daha fazla güce sahip olmalarını istemektedirler.
___ 8) Birçok kadın çok az erkekte olan bir saflığa sahiptir.
___ 9) Kadınlar erkekler tarafından el üstünde tutulmalı ve korunmalıdır.
___10) Birçok kadın erkeklerin kendileri için yaptıklarına tamamen minnettar olmamaktadırlar.
___11) Kadınlar erkekler üzerinde kontrolü sağlayarak güç kazanmak hevesindeler.
___12) Her erkeğin hayatında hayran olduğu bir kadın olmalıdır.
___13) Erkekler kadınsız eksiktirler.
___14) Kadınlar işyerlerindeki problemleri abartmaktadırlar.
___15) Bir kadın bir erkeğin bağlılığını kazandıktan sonra genellikle o erkeğe sıkı bir yular takmaya çalışır.
___16) Adaletli bir yarışmada kadınlar erkeklere karşı kaybettikleri zaman tipik olarak kendilerinin ayrımcılığa maruz kaldıklarından yakınırlar.
___17) İyi bir kadın erkeği tarafından yüceltilmelidir.
___18) Erkeklere cinsel yönden yaklaşılabilir olduklarını gösterircesine şakalar yapıp daha sonra erkeklerin tekliflerini reddetmekten zevk alan birçok kadın vardır.
___19) Kadınlar erkeklerden daha yüksek ahlaki duyarlılığa sahip olma eğilimindedirler.
___20) Erkekler hayatlarındaki kadın için mali yardım sağlamak için kendi rahatlarını gönüllü olarak feda etmelidirler.
___21) Feministler erkeklere makul olmayan istekler sunmaktadırlar.
___22) Kadınlar erkeklerden daha ince bir kültür anlayışına ve zevkine sahiptirler.
116 EK-3: Bilgilendirilmiş Onam Formu
Bilgilendirilmiş Onam
Sayın katılımcı,
Bu araştırma Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ayda Büyükşahin Sunal danışmanlığında Araş. Gör.
Burçak Sönmez tarafından yürütülmektedir. Çalışmanın amacı toplumun bekâr bireylere yönelik duygu ve düşüncelerini incelemektir. Bu çalışmada her soruya vereceğiniz yanıt son derece önemlidir.
Lütfen her ölçeğin başındaki bütün açıklamaları dikkatlice okuyarak size en uygun gelen yanıtı işaretleyiniz. Çalışmada yer alan soruların doğru veya yanlış bir yanıtı yoktur, önemli olan sizin ne düşündüğünüz ve ne hissettiğinizdir. Sizden kimliğinizle ilgili hiçbir bilgi istenmemektedir. Vereceğiniz bilgiler kimlik bilgileriniz alınmadan tamamıyla gizli tutularak, yalnızca araştırmacılar tarafından değerlendirilecektir.
Soruları yanıtlamanız yaklaşık 10-15 dakikanızı alacaktır. Çalışmadan elde edilecek sonuçlar sadece bilimsel amaçlı olarak kullanılacaktır. Çalışmaya katılım tamamen gönüllülük esasına dayanmaktadır. Çalışmada sizi rahatsız eden herhangi bir soruyla karşılaşırsanız ya da devam etmek istemezseniz çalışmayı yarıda bırakabilirsiniz.
Veri toplama ve analiz sürecinin sonunda elde edilen bulgularla ilgili tüm sorularınız cevaplandırılacaktır. Yardımlarınız ve katılımınız için teşekkür ederiz.
Çalışma hakkında daha fazla bilgi almak için Araş. Gör. Burçak Sönmez (e-posta: bsonmez@ankara.edu.tr) ile iletişim kurabilirsiniz.
Bu çalışmaya tamamen gönüllü olarak katılıyorum ve istediğim zaman yarıda kesip çıkabileceğimi biliyorum. Verdiğim bilgilerin bilimsel amaçlı yayınlarda kullanılmasını kabul ediyorum. ( )
117 EK-4: Kişisel Bilgi Formu
1. Cinsiyet: Kadın ( ) Erkek ( ) 2. Yaşınız: …...
3. Eğitim durumunuz:
Okur Yazar ( ) İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ( ) Yüksekokul ( ) Üniversite öğrencisi ( ) Üniversite mezunu ( ) Lisansüstü ( )
4. İlişki durumunuz: Evli ( ) Nişanlı ( ) İlişkisi var ( ) İlişkisi yok ( ) Dul (Eşini kaybetmiş ( ) Boşanmış ( ) Flört()
Diğer:…………
5. Kiminle yaşıyorsunuz?
Eşimle ( ) Partnerimle ( ) Ailemle ( ) Ev arkadaşımla ( ) Yalnız ( ) Diğer (Lütfen belirtiniz): ……….
6. a. Evli iseniz,
Kaç yaşında evlendiniz? …………..
Kaç yıldır evlisiniz? …… yıl / …… ay Kaçıncı evliliğiniz? ………
Eşiniz çalışıyor mu? Evet ( ) Hayır ( ) b. Evli değilseniz,
Yaşamınızın herhangi bir döneminde evlenmeyi ister misiniz?
Evet ( ) Hayır ( )
7. Çocuğunuz var mı? Evet ( ) Hayır ( )
Yanıtınız evet ise, kaç çocuğunuz var? ………
8. Çalışıyor musunuz? Evet ( ) Hayır ( )
9. Ailenizin toplam aylık geliri (bir ayda evinize giren toplam para miktarı):………
10. Kendinizi çevrenizle karşılaştırdığınızda ekonomik gelir açısından aşağıdaki gruplardan hangisine girersiniz?
Alt ( ) Alt-orta ( ) Orta ( ) Orta-üst ( ) Üst ( ) 11. Aşağıdakilerden hangisi dini inancınızı ifade eder?
Müslüman ( ) Hristiyan ( ) Yahudi ( ) İnanmıyorum () Diğer:
12. Herhangi bir fiziksel engeliniz var mı?
Evet ( ) Hayır ( )
Cevabınız evet ise kısaca açıklayınız: ………
13. Herhangi bir psikolojik rahatsızlığınız var mı?
Evet ( ) Hayır ( )
Cevabınız evet ise kısaca açıklayınız: ………
14. Yaşamınızın büyük çoğunluğunu nerede geçirdiniz?
Köy ( ) Kasaba ( ) İlçe ( ) Küçük şehir ( ) Büyükşehir ( )