TartıĢma

Bu araĢtırmanın amacı, “az gören öğrencilerde punto büyütmenin, büyüteç kullanmanın ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisinin okuma hızı üzerindeki etkisini araĢtırmak ve okuma hızını destekleyen en etkili sağaltım koĢulunu belirlemektir.

AraĢtırma sonuçları çalıĢmaya katılan iki öğrenci için sırası ile büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin, punto büyütme sağaltım tekniğinin ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğinin etkili olduğunu, bir öğrenci için ise sırası ile büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin, uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğinin ve punto büyütme sağaltım tekniğinin etkili olduğunu göstermiĢtir. AraĢtırmaya katılan üç az gören öğrenci içinde en etkili tekniğin büyüteç kullanma tekniği olması alanyazında yapılan araĢtırma sonuçlarını desteklemiĢtir (Corn vd. 2002; Corn ve Ryser, 1989; Farmer ve Morse, 2007; Lussenhop ve Corn, 2002; Smith, 1999).

Alanyazında az gören öğrencilerle büyüteç kullanma ya da büyüteç kullanma ile punto büyütmenin karĢılaĢtırılması ile ilgili yapılan araĢtırmalarda büyüteç kullanmanın okuma hızını desteklemede önemli bir sağaltım tekniği olduğu ve punto büyütmeye oranla avantajları olan bir sağaltım tekniği olduğu vurgulanmıĢtır (Corn vd., 2002; Farmer ve Morse, 2007; Lussenhop ve Corn, 2002). Alanyazında yapılan araĢtırmalarda sadece bir değiĢkenin, punto büyütme ya da büyüteç kullanmanın okuma üzerindeki etkisini inceleyen çalıĢmaların ve bu iki değiĢkenin karĢılaĢtırıldığı çalıĢmaların daha fazla olduğu görülürken (Bailey vd. 2003; Buultjens vd. 1999; Corn vd. 2002; Farmer ve Morse, 2007; Lueck vd. 2003; Lussenhop ve Corn, 2002; Smith, 1999) uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniği (destek teknolojiler) ile ilgili araĢtırmaların daha az olduğu görülmüĢtür (Alves vd. 2009; Kelly ve Smith, 2011; McLeish, 2007). Ancak alanyazında bu araĢtırmada uygulaması yapılan punto büyütme sağaltım tekniği, büyüteç kullanma sağaltım tekniği ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniği uygulamalarının karĢılaĢtırıldığı bir çalıĢmaya rastlanmamıĢtır. Bu araĢtırmada kullanılan sağaltım

tekniklerinden uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniği ile ilgili ise alanyazında az görenler ile iliĢkili betimsel çalıĢmalara rastlanmıĢ ve bu çalıĢmalarda sınıf tabanlı eğitsel müdahalelerde kullanılan destek teknolojiler, teoriler, inanıĢlar veya uygulamaların tartıĢılması, araç etkililiği gözden geçirme veya araç değerlendirme konuları ele alınmıĢtır (Alves vd. 2009; Kelly ve Smith, 2011; McLeish, 2007). Bu alanda görme engelliler için bilgisayar kullanımı ve programcılığına yönelik olarak dikkate değer bir alanyazın bulunmakla beraber destek teknoloji kullanımının etkililiğine yönelik uygulamalı araĢtırma sayısının neredeyse yok denecek kadar az olduğu görülmüĢtür (Kelly ve Smith, 2011).

Bu araĢtırma da punto büyütme sağaltım tekniği, büyüteç kullanma sağaltım tekniği ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğinin az gören öğrencilerin okuma hızını desteklemedeki etkileri karĢılaĢtırılmıĢ ve alanyazında çok az sayıda olan destek teknolojiler ile ilgili uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğinin uygulaması yapılmıĢtır. Bu iki yönüyle araĢtırma alanyazında yapılan diğer araĢtırmalardan farklılaĢmaktadır.

Corn vd. (2002) bir proje kapsamında optik araç kullanan öğrencilerin okuma ve okuduğunu anlama hızlarıyla ilgili yaptıkları çalıĢmaya göre optik araç kullanan çocukların sessiz okuma hızlarının ve okuduğunu anlama oranlarının arttığı görülmüĢtür. Smith (1999) ise optik cihaz kullanan az gören katılımcılarda alıĢtırma yapmanın okuma hızına etkisini incelediği çalıĢmasında alıĢtırma yapma ve sesli okuma arasında pozitif bir iliĢki olduğu sonucuna ulaĢmıĢtır.

Corn ve Ryser (1989) optik cihazla standart baskı kullanan öğrencilerin okuma hızının baskı boyutundan çok eğitime devam ettikleri süreç içinde arttığını ve bu durumun büyük punto kullananlarda görülmediğini vurgulamıĢlardır. Lussenhop ve Corn (2002) az gören öğrencilere okuma yazma becerileri öğretilirken büyük boyutlu baskı kullanımının mı yoksa optik cihazla standart baskı kullanımının mı tercih edilmesi ile ilgili yaptıkları araĢtırmalarında büyük baskının çok önemli ölçüde okuma hızı üzerinde etkisinin olmadığı sonucuna ulaĢmıĢlardır.

Farmer ve Morse (2007) büyütme araçlarını kullanan az gören öğrencilerin büyütülmüĢ baskı kullanan az gören öğrencilere kıyasla okuma becerilerindeki farklılıklarını inceledikleri araĢtırmalarında büyütme araçlarını kullanan az gören öğrencilerin okuma hızlarında belirgin artıĢ olduğu sonucuna ulaĢmıĢlardır.

AraĢtırmadan elde edilen bulgulara göre az gören öğrencilerin okuma hızını desteklemede büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin, punto büyütme sağaltım tekniği ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğine göre daha etkili bir sağaltım tekniği olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin punto büyütme sağaltım tekniği ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğine göre bazı avantajları da bulunmaktadır. Büyüteç taĢınabilir olması nedeniyle az gören öğrenciler tarafından kolayca taĢınabilmekte ve az gören öğrenciler ihtiyaç duydukları her an büyüteci kullanabilmektedirler. Az gören öğrencilerin büyüteç sayesinde gören akranlarıyla aynı okuma materyalini kullanmaları onların sınıftaki sosyal kabullerini de kolaylaĢtırmaktadır. Az gören öğrenciler büyüteci etkin olarak kullandıklarında ders öncesinde herhangi bir ek materyal hazırlığı yapmalarına da gerek kalmamaktadır. Büyüteç düĢük maliyetinden dolayı az gören öğrenciler açısından kolay temin edilebilir. Ek olarak büyüteç baskı halinde olmayan materyalleri de (madeni paralar) büyütebilmektedir.

Büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin az gören öğrencilerde okuma hızını desteklemede bu tür avantajları bulunurken sağaltım koĢullarından punto büyütme sağaltım koĢulunun uygulamada az gören öğrenciler için bazı dezavantajları da bulunmaktadır. AraĢtırma da az gören öğrencilerde okuma hızını artıran yaygın bir sağaltım tekniği olarak kullanılması nedeniyle punto büyütme sağaltım tekniği seçilmiĢtir. Basılı materyalin çok büyük ebatlarda olması, ağırlığının çok fazla olması nedeniyle taĢınabilirliğinin zor olması, büyük ebatlarda olması nedeniyle saklanmasının güç olması, baskı kalitesinin düĢük olma ihtimalinin olması, basılı materyaldeki punto büyüklüğünün öğrenci için uygun punto büyüklüğünde olmama ihtimalinin olması, az gören engelli öğrenciye ek maliyete neden olması ve puntosu büyütülecek basılı materyallerin sadece izin verilen materyallerden seçilebilmesi (telif hakkı) punto büyütme sağaltım koĢulunun kullanılabilmesindeki bazı dezavantajlardandır. Bu ve buna benzer dezavantajlar punto büyütme sağaltım tekniğinin uygulamada kullanılabilirliğini düĢüren etmenlerdendir.

Büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin az gören öğrencilerde okuma hızını desteklemede bu tür avantajları bulunurken sağaltım koĢullarından bir diğeri olan uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım koĢulunun da uygulamada az gören öğrenciler için bazı dezavantajları bulunmaktadır. UyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım koĢulunun kullanılabilmesi için bir bilgisayara ihtiyaç duyulması ve bilgisayarın yüksek maliyetleri nedeniyle her az gören öğrencinin bilgisayara eriĢiminin sınırlı olması, az gören pek çok öğrencinin temel bilgisayar kullanma becerilerine sahip olmamaları, az gören öğrencinin uyarlanmıĢ

bilgisayar teknolojisi sağaltım koĢulunu kullanabilmesi için sürekli yardıma ihtiyaç duyabilmesi, az gören öğrencinin bilgisayarda okuyacağı metni kendisine en uygun Ģekilde uyarlayabilmesi için kendisini yönlendirecek ek bir programa ihtiyaç duyması ve az gören öğrenciyi yönlendirecek ek programı (sesli program, büyütme programları) pek çok az gören öğrencinin yeterli düzeyde kullanamaması bu dezavantajlardan bazılarıdır.

Bu araĢtırma bulguları büyütecin az gören öğrencilerde okuma hızını desteklemede etkili bir sağaltım tekniği olduğunu ortaya çıkarsa da büyütecin az gören öğrenciler için kullanılmasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisi, büyüteçler için kullanıma yönelik değerlendirmenin ve kullanım reçetesinin bir az gören uzmanı veya optometrist tarafından yapılmasıdır. Diğer bir nokta büyüteçlerin büyütme oranının 2x ila 16x büyütme oranı aralığında değiĢmesi ve büyütme oranının artması durumunda büyütülen alanın daralmasıdır. Az gören uzmanı tarafından büyütecin kullanımı ile ilgili az gören öğrenciye eğitim verilmesi gerekir. Farklı görevler için farklı türde büyüteçlerin gerekli olduğu da unutulmamalıdır. Öğrenci büyütecin kullanımı ile ilgili eğitime ihtiyaç duyduğu gibi bakımı için de eğitime ihtiyaç duyacaktır. Büyüteç üzerinde oluĢabilecek çiziklerin büyütmenin kalitesini etkileyebileceği unutulmamalı bu nedenle az gören öğrencilerin kullanmıĢ oldukları büyüteçler mutlaka düzenli olarak kontrol edilmelidir.

Az görenlerin okuma hızını destekleme ile ilgili genel olarak yapılan araĢtırmaların baskı boyutu (punto) ve optik araç gereç (büyüteç) alanlarında yapıldığı destek teknoloji (uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi) ile ilgili ise alanyazındaki araĢtırmaların oldukça sınırlı sayıda olduğu görülmektedir (Alves vd. 2009; McLeish, 2007). Bu durumun Kelly ve Smith‟in (2011) 1965-2009 yılları arasındaki 256 makaleyi inceleyerek, görme yetersizliği olan bireyler tarafından kullanılan destek teknolojiler hakkında yaptıkları alanyazın taramasıyla da tutarlılık gösterdiği görülmektedir. Kelly ve Smith yaptıkları alanyazın taramasında bu alanda görme engelliler için bilgisayar kullanımı ve programcılığına yönelik olarak dikkate değer bir alanyazın bulunmakla beraber destek teknoloji kullanımının etkililiğine yönelik araĢtırmaların neredeyse yok denecek kadar az olduğu sonucuna ulaĢmıĢlardır.

Günümüz toplumunda okuma, yaĢamın devam etmesi ve yaĢama uyum sağlayabilmek için kazanılması gereken en önemli becerilerden birisi olarak kabul edilmektedir. Okuma becerisi kazanılmadığında ya da okuma ile ilgili problemler düzeltilmediğinde öğrenciler,

gerek okul yaĢantılarında gerekse mesleki yaĢantılarında önemli sınırlılıklarla karĢılaĢmaktadırlar (Mandell ve Gold, 1984).

Okumanın bu denli önemli bir beceri olduğu düĢünüldüğünde az gören öğrencilerin okuma ile ilgili ciddi problemler yaĢıyor olmaları az gören öğrenciler için okuma becerilerinin önemini bir kat daha artırmıĢtır. Okuma az gören öğrencilerin gerek akademik hayatlarında gerekse günlük yaĢamlarında en çok problem yaĢadığı alanlardan birisi olması nedeniyle okuma problemlerine basit çözümler üretilmesi az gören bireylerin hem akademik hayatlarında hem de günlük yaĢamlarında daha baĢarılı, daha üretken ve toplumla daha çok bütünleĢmiĢ bireyler olmalarını sağlayacaktır.

Türkiye‟de Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı okullarda pilot çalıĢmaları gerekleĢtirilen Fatih Projesi kapsamında interaktif bir eğitim ortamı sağlamak amacı ile öğrencilere tablet dağıtımı yapılması planlanmaktadır (http://fatihprojesi.meb.gov.tr). Az gören öğrencilerin tablet bilgisayarda okuma yapmalarının bu araĢtırmada yer alan uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniği ile paralellik göstereceği düĢünülmektedir. Ancak araĢtırma bulguları ve büyütecin az gören öğrencilerin günlük yaĢamını destekleme potansiyelinin fazla olması, taĢınabilirliğinin ve ulaĢılabilirliğinin kolay olması gibi avantajları göz önüne alındığında tablete ek olarak az gören öğrencilere büyüteç temin edilmesinin faydalı olacağı düĢünülmektedir.

Bu araĢtırma ülkemizde az gören öğrenciler ile ilgili, az gören öğrencilerin okuma hızını desteklemede büyüteç kullanma sağaltım tekniğinin punto büyütme sağaltım tekniği ve uyarlanmıĢ bilgisayar teknolojisi sağaltım tekniğine göre etkili bir sağaltım tekniği olduğunu göstermesi ve alanyazında yapılan araĢtırma sonuçlarıyla paralellik gösteren sınırlı sayıdaki araĢtırmalardan birisi olması nedeniyle önemli olduğu düĢünülmektedir. Bu bulgulara rağmen alanyazında diğer sağaltım tekniklerinin de etkililiğini ortaya koyan araĢtırmalar mevcuttur. Lueck vd. (2003) yaptıkları çalıĢmada az gören öğrencilerde okuma hızı ve çalıĢma mesafesi için yapılan deneysel çalıĢmaları incelemiĢlerdir. AraĢtırmanın sonuçlarına göre az gören katılımcıların okuma hızlarının baskı boyutu küçüldükçe azaldığı, baskı boyutu büyüdükçe arttığı görülmüĢtür. Ayrıca az gören katılımcılar görenlere kıyasla okumak için daha yakın mesafeleri tercih etmektedir. Buultjens vd. (1999) Ġngiltere‟de Uluslararası Genel Orta Öğretim Sertifikası sınavlarına giren az gören öğrenciler için baskı boyutu ve baskı (yazı) stilinin (tipinin) okumaya etkilerini araĢtırmıĢlardır. AraĢtırma sonuçlarına göre baskı boyutunun ve yazı tipinin hız ve doğruluğu etkilediği sonucuna ulaĢılmıĢtır. Bu araĢtırmada, büyüteç kullanma sağaltım

tekniğinin etkili bir sağaltım tekniği olduğu ve bazı avantajları olduğu sonucuna ulaĢılmıĢ olsa da uygulanan diğer sağaltım tekniklerinin de öğrencilerin baĢlangıç düzeylerine göre okuma hızlarında artıĢ sağladığı göz ardı edilmemelidir (Buultjens vd. 1999; Lueck vd. 2003).

Her az gören öğrencinin kendine özgü bireysel farklılıkları vardır ve bireylerin görme düzeyleri birbirlerinden farklıdır. Buna bağlı olarak her öğrenci için mutlaka klinik ve iĢlevsel görme değerlendirmelerinin yapılması, öğrencilerin kullanmaları uygun olan cihazları edinmeleri, bu cihazların kullanımına iliĢkin bir eğitim almaları ve öğrencilerin cihaz tercihlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Bu gerekliliğin yerine gelebilmesi için de uzmanların disiplinler arası iĢbirliğini sağlamaları az gören öğrencilerin akademik hayatlarını ve günlük yaĢam becerilerini destekleyici önlemlerin alınmasını sağlayacaktır. Özetle bu araĢtırma büyüteç kullanmanın az gören öğrencilerin okuma hızını desteklemede etkili bir teknik olduğunu göstermektedir. Büyüteç kullanma becerisi gerek günlük hayatta gerekse akademik hayatta az gören öğrencileri desteklemede etkili bir sağaltım tekniği olması nedeniyle az gören öğrencilere kazandırılması gerekli olan önemli becerilerdendir.