Bu Standart, aşağıda yer alan varlıkların tarımsal faaliyetle ilgili ol-maları durumda, söz konusu varlıkların muhasebeleştirilmesinde uygulanır:
(a) Canlı varlıklar;
(b) Hasat zamanındaki tarımsal ürünler; ve
(c) Canlı varlıklara ilişkin devlet teşvikleri (Gerçeğe uygun değe-rinden tahmini pazar yeri maliyeti düşülmek suretiyle ölçülen);
Bu Standart aşağıdakilere uygulanmaz:
a- Tarımsal faaliyetle ilgili arsalar; ve
b- Tarımsal faaliyetle ilgili maddi olmayan duran varlıklar.
Bu Standart, işletmenin hasadı yapılmış canlı varlıkları olan tarımsal ürünlerine, sadece hasat noktasında uygulanır. Bunun sonrasında,
“TMS 2 Stoklar” Standardı veya diğer uygun olan bir Standart uy-gulanır. Dolayısıyla bu Standart, hasat sonrası söz konusu ürünlerin işlenmesini düzenlemez (örneğin üzümü yetiştiren bir şarap tücca-rının, söz konusu üzümü şaraba dönüştürmesi işlemi). Söz konusu işlemler tarımsal faaliyetin mantıklı ve doğal bir uzantısı ve gerçek-leştirilen faaliyetler biyolojik dönüşüme benzerlik gösterir
nitelik-te dahi olsa, bu tür işleme faaliyetleri bu Standartta yer alan tarım-sal faaliyet kapsamına alınmamıştır.
Tarımsal faaliyet, geniş kapsamlı bir faaliyet grubunu kapsar; örne-ğin, hayvan yetiştiriciliği, ormancılık, yıllık veya daha uzun süreli mahsul yetiştiriciliği, meyve bahçesi ve fidan ekiciliği, çiçekçilik, ve su ürünleri yetiştiriciliği (balık çiftçiliği dahil).
4.2. Tarımsal varlıkların değerlemesi
İşletme, sadece aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi durumunda canlı bir varlığı veya tarımsal bir ürünü muhasebeleştirir:
a- İşletmenin, söz konusu varlığı geçmiş olayların sonucu olarak kontrol etmekte olması;
b- Varlığa ilişkin gelecekteki ekonomik faydaların işletmeye akta-rılmasının muhtemel olması; ve
c- Varlığın gerçeğe uygun değerinin veya maliyetinin güvenilir olarak ölçülebilmesi.
Canlı varlıklar ilk muhasebeleştirildikleri tarihte ve her bilanço ta-rihinde, gerçeğe uygun değerin güvenilir olarak ölçülemediği du-rumlar hariç, gerçeğe uygun değerlerinden tahmini Pazar yeri mali-yetleri düşülmek suretiyle değerlenir.
Bir işletmenin canlı varlıklarından elde edilen tarımsal ürünler, ha-sat noktasında, gerçeğe uygun değerlerinden tahmini pazar yeri ma-liyetleri düşülmek suretiyle değerlenir. Söz konusu ölçüm, “TMS 2 Stoklar” Standardının veya uygun başka Standardın uygulandığı ta-rihteki maliyettir.
Pazar yerindeki maliyetler; aracılara ve simsarlara ödenen
komis-yonlar, düzenleyici kuruluşlar ve mal borsaları tarafından tahsil edi-len vergiler, transfer ve gümrük vergilerini içerir. Nakliye maliyet-leri ve varlığın piyasaya getirilmesi için gerekli diğer maliyetler, pa-zar yerinde katlanılan maliyetlere dahil değildir.
Canlı bir varlık veya tarımsal ürüne ilişkin gerçeğe uygun değerin belirlenmesi işlemi, söz konusu canlı varlık veya tarımsal ürünlerin önemli özelliklerine göre gruplandırılmaları suretiyle kolaylaştırıla-bilir; yaşları veya kaliteleri gibi. İşletme söz konusu özellikleri, pi-yasada fiyatlamaya esas teşkil eden özellikleri dikkate alarak belir-ler.
Canlı varlık veya tarımsal ürüne ilişkin aktif bir piyasanın bulunma-sı durumunda, bu piyasada açıklanmış olan fiyat, gerçeğe uygun de-ğerin belirlenmesine uygun bir esas teşkil eder. İşletmenin farklı pi-yasalara ulaşması söz konusu ise, ilgili işletme bunlardan en uygun olanını kullanır. (Örneğin işletme, iki aktif piyasaya ulaşmakta ise, kullanılması beklenen piyasada geçerli olan fiyat dikkate alınır.) Aktif bir piyasanın bulunmaması durumunda işletme, elde edilebil-diği takdirde aşağıdaki bilgilerden biri veya daha fazlasını gerçeğe uygun değerin belirlenmesinde kullanır:
a) İşlem tarihi ile bilanço tarihi arasında ekonomik koşullarda önemli bir değişiklik olmaması kaydıyla, en son piyasa işlem fi-yatı;
b) Farklılıkları yansıtan düzeltmelerin yapıldığı, benzer varlıkların piyasa fiyatları;
c) Bir meyve bahçesinin sandık, kilo veya hektar başı değeri ile bir sığırın et kilosu cinsinden değeri gibi sektör emsalleri.
Bazı durumlarda canlı bir varlığın mevcut durumu açısından piyasa-da oluşmuş bir fiyat veya değer bulunmayabilir. Bu durumpiyasa-da işlet-me, gerçeğe uygun değerin tespitinde, ilgili varlıktan elde edilmesi beklenen net nakit akışlarının piyasada oluşan cari vergi öncesi is-konto oranı ile isis-konto edilmeleri sonucunda bulunacak bugünkü değerlerini kullanır.
Maliyet, özellikle aşağıdaki durumlarda gerçeğe uygun değere yak-laşır:
(a) İlk maliyetin yüklenilmesinden bu yana çok az bir biyolojik dö-nüşüm gerçekleşmiş olması (örneğin bilanço tarihinden hemen ön-ce ekilen meyve ağacı fideleri); veya
(b) Biyolojik dönüşümün fiyatlar üzerinde önemli bir etkisi olması-nın beklenmemesi (örneğin 30 yıllık bir çam korusu üretim sürecin-deki ilk büyüme)
Canlı varlıklar genellikle fiziksel olarak araziye bağlı bir konumda-dır. Araziye bağlı söz konusu canlı varlıkların ayrı bir piyasası bulun-mayabilir; ancak, canlı varlıklar, işlenmemiş arazi ve arazi geliştir-melerinin bir paket halinde var olduğu birleşik varlıkların aktif bir piyasası olabilir. Bir işletme, birleşik varlıklara ilişkin bilgiyi canlı varlığın gerçeğe uygun değerinin belirlenmesinde kullanabilir. Ör-neğin; işlenmemiş arazi ve arazi geliştirmelerinin gerçeğe uygun değeri, canlı varlıkların gerçeğe uygun değerinin tespit edilmesini teminen, birleşik varlıkların gerçeğe uygun değerinden düşülebilir.
4.3. Kazanç ve zararlar
Canlı bir varlığın gerçeğe uygun değerinden tahmini pazar yeri ma-liyetlerinin düşülerek ilk muhasebeleştirilmesi sırasında doğan ka-zanç veya zarar ile, ilgili varlığın gerçeğe uygun değerindeki
deği-şiklikten doğan kazanç veya zarar oluştuğu dönem kar veya zara-rında dikkate alınır.
Canlı varlığın ilk muhasebeleştirilmesi sırasında bir zarar doğabilir;
çünkü, tahmini Pazar yeri maliyeti, bir canlı varlığın gerçeğe uygun değerinden tahmini pazar yeri maliyetleri düşülmek suretiyle yapı-lan hesaplamada düşülür. Bir buzağının doğmasında olduğu gibi, bir canlı varlığın ilk muhasebeleştirilmesinde kazanç da doğabilir.
Tarımsal ürünlerin gerçeğe uygun değerinden tahmini pazar yeri maliyetleri düşülerek ilk muhasebeleştirilmesi sırasında doğan ka-zanç veya zararlar, oluştukları dönemde kar veya zararın hesaplan-masında dikkate alınır.
Hasat sonucunda, tarımsal ürünlerin ilk muhasebeleştirilmesi sıra-sında kazanç veya zarar oluşabilir.
4.4. Gerçeğe uygun değerin güvenilir biçimde ölçülememesi Canlı varlıkların gerçeğe uygun değerinin güvenilir bir biçimde öl-çülebileceği varsayılır. Ancak, bu varsayım yalnızca, piyasa fiyatı veya değeri bulunmayan ve gerçeğe uygun değere ilişkin alternatif tahminlerin güvenilir olmayacağının açık olarak anlaşıldığı canlı varlıkların ilk muhasebeleştirilmesi esnasında yok edilebilir. Böyle bir durumda söz konusu canlı varlık, maliyetinden buna ilişkin her türlü birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü karşılıkla-rının düşülmesi suretiyle ölçülür. Söz konusu varlığın gerçeğe uy-gun değerinin güvenilir olarak belirlenebilir hale gelmesi durumun-da işletme, anılan varlığı gerçeğe uygun değerinden tahmini pazar yeri maliyetlerini düşmek suretiyle ölçer.
Canlı varlıklarını daha önce gerçeğe uygun değerden tahmini pazar yeri maliyetlerinin düşülmesi suretiyle ölçmüş bir işletme, söz
ko-nusu varlıkları elden çıkarana kadar gerçeğe uygun değerlerinden tahmini pazar yeri maliyetlerinin düşülmesi suretiyle ölçmeye de-vam eder.
İşletme bir tarımsal ürünü her zaman, hasat noktasında, gerçeğe uy-gun değerinden tahmini pazar yeri maliyetini düşmek suretiyle öl-çer. Bu Standart, tarımsal ürünlerin, hasat noktasında, gerçeğe uy-gun değerinin her zaman güvenilir bir biçimde ölçülebildiği bakış açısını yansıtır.
İşletme; maliyet, birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklü-ğü zararlarının tespit edilmesinde, “TMS 2 Stoklar”, “TMS 16 Mad-di Duran Varlıklar” ve “TMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü”
Standartlarını dikkate alır.
4.5. Devlet teşvikleri
Gerçeğe uygun değerinden tahmini pazar yeri maliyeti düşülmek suretiyle ölçülen canlı varlıklara ilişkin koşulsuz olarak yapılan devlet teşvikleri, söz konusu teşviklerin ancak alacak haline gelme-leri durumunda gelir olarak muhasebeleştirilir.
Gerçeğe uygun değerden tahmini pazar yeri maliyeti düşülmek su-retiyle ölçülen canlı varlıklara ilişkin devlet teşvikleri; ilgili işlet-menin belirli tarımsal faaliyetlerde bulunulmaması da dahil olmak üzere, şartlı olarak verilmiş olmaları durumunda, sadece ilgili dev-let teşviğine ilişkin koşullar karşılandığında gelir olarak muhasebe-leştirilir.
Devlet teşviklerinin koşul ve şartları farklılık arz eder. Örneğin; bir devlet teşviğinde, işletmenin belirli bir yerde 5 yıl süreyle tarımsal faaliyette bulunması gerekli kılınmış ve bu faaliyetin 5 yıldan daha
az bir süre yapılması durumunda tüm teşviğin iade edilmesi gereke-cek olabilir. Bu durumda, söz konusu yardım 5 yıllık süre dolmadık-ça işletme tarafından gelir olarak muhasebeleştirilmez. Diğer taraf-tan, ilgili devlet teşviğinde, zaman içerisinde bunun belli bir kısmı-nın işletmece alıkonulmasına izin verilmesi durumunda, söz konu-su teşvik işletme tarafından zamanla orantılı bir şekilde gelir olarak muhasebeleştirilir.
Herhangi bir devlet teşviğinin, maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü karşılıklarının düşülmesi suretiyle öl-çülmüş canlı bir varlığa ilişkin olması durumunda; “TMS 20 Dev-let Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve DevDev-let Yardımlarının Açıklanması” Standardı uygulanır.
Bu Standart, herhangi bir devlet teşviğinin, gerçeğe uygun değerin-den tahmini pazar yeri maliyeti düşülmek suretiyle ölçülmüş canlı bir varlığa ilişkin olması veya söz konusu devlet teşviğinde işletme-nin belirli tür bir tarımsal faaliyette bulunmamasının öngörülmüş olması durumunda, TMS 20’den farklı bir uygulamayı gerekli kılar.
TMS 20, sadece, maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş de-ğer düşüklüğü karşılıkları düşülmek suretiyle ölçülen canlı varlıkla-ra ilişkin devlet teşviklerine uygulanır.
5. MADDİ DURAN VARLIKLAR