Maddi Duran Varlıkların Değerlemesi

Maddi duran varlıklar, başlangıçta maliyet bedeli ile değerlenir.

Maddi duran varlıklarla ilgili bütün maliyetler oluştuğu tarihteki değerleriyle muhasebeleştirilir. Bu maliyetler, bir maddi duran var-lık kaleminin ilk elde etme veya inşa edilmesi aşamasında oluşan ve sonradan; ekleme, kısmi yenileme ve bakım için katlanılan mali-yetleri içerir.

Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti, muhasebeleştirme tari-hindeki peşin fiyatın eşdeğeri olan tutardır. Eğer ödeme vade içeri-yorsa peşin fiyat eşdeğeri ile toplam ödeme arasındaki fark (TMS 23’te izin verilen alternatif yöntem çerçevesinde defter değerinde taşınmadığı sürece) kredi dönemi boyunca finansman gideri olarak finansal tablolara yansıtılır.

Araç ve gereçler gibi tek başına önemsiz kalemlerin toplanarak, muhasebeleştirilme ilkelerinin toplam değere uygulanması uygun olabilir. Yedek parça ve bakım malzemeleri genel olarak stoklarda

izlenir ve kullanıldıklarında gelir tablosuna yansıtılır. Ancak, bir iş-letmenin bir dönemden fazla kullanmayı beklediği önemli yedek parça ve yedek malzemeleri maddi duran varlık olarak değerlendi-rilir. Aynı şekilde, eğer yedek parça ve bakım malzemeleri sadece bir maddi duran varlık kalemiyle ilişkili olarak kullanılabiliyorsa, maddi duran varlık olarak dikkate alınırlar.

Maddi duran varlık kalemlerinin günlük bakım maliyetleri aktifleş-tirilemez. Bu maliyetler oluştukları tarihte gelir tablosu ile ilişkilen-dirilirler. Günlük bakım maliyetleri esas olarak, işçilik, sarf malze-meleri ve küçük parça maliyetlerini içerir. Bu harcamaların amacı genel olarak maddi duran varlık kaleminin ‘tamir ve bakım’ı olarak tanımlanır.

Bazı maddi duran varlık kalemlerinin parçalarının düzenli aralıklar-la yenilenmesi gerekebilir. Yenileme kapsamındaki bir parçanın ma-liyeti ilgili maddi duran varlık kaleminin defter değerine dahil edi-lerek muhasebeleştirilir.

5.4.2. Dönem sonu değerlemesi

Bir işletme muhasebe politikası olarak başlangıç değerlemesinden sonra gelen her bilanço tarihi itibariyle maliyet modelini ya da ye-niden değerleme modelini seçer ve bu politikayı ilgili maddi duran varlık sınıfının tamamına uygular.

1- Maliyet modeli: Bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak mu-hasebeleştirildikten sonra, finansal tablolarda maliyetinden birik-miş amortisman ve varsa birikbirik-miş değer düşüklüğü zararları indiril-dikten sonraki değeri ile gösterilir.

2- Yeniden değerleme modeli: Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülebilen bir maddi duran varlık kalemi, varlık olarak

mu-hasebeleştirildikten sonra, yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilir. Yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihinde-ki gerçeğe uygun değerinden, müteatarihinde-kip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiy-le bulunan değerdir.

Arazi ve binaların gerçeğe uygun değeri genellikle, piyasa koşulla-rındaki kanıtların mesleki yeterliliğe sahip değerleme uzmanları ta-rafından değerlendirilmesi sonucu saptanır. Maddi duran varlık ka-lemlerinin gerçeğe uygun değeri genellikle değerleme yoluyla be-lirlenmiş piyasa değerleridir.

Bir maddi duran varlık kalemi yeniden değerlendiğinde, yeniden değerleme tarihindeki birikmiş amortisman aşağıdaki yöntemler-den birine göre işleme tabi tutulur:

(a) Varlığın brüt defter değerindeki değişiklikle orantılı olarak dü-zeltilir ve böylece yeniden değerleme sonrasındaki varlığın def-ter değeri yeniden değerlenmiş tutarına eşit olur.

(b) Varlığın brüt defter değeri ile netleştirilir ve net tutar yeniden değerleme sonrasındaki değere getirilir. Bu yöntem genellikle binalar için kullanılır.

Birikmiş amortismanın düzeltilmesi veya elimine edilmesinden kaynaklanan düzeltmeler, varlıkların defter değerlerinde meydana gelen artış veya azalışların bir parçasını oluşturur.

Eğer bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda artmış-sa, bu artış doğrudan özkaynak hesap grubunda yeniden değerleme değer artışı adı altında muhasebeleştirilir. Ancak, bir yeniden değer-leme değer artışı, aynı varlığın daha önce gelir tablosu ile

ilişkilen-dirilmiş bulunan yeniden değerleme değer azalışını tersine çevirdi-ği ölçüde gelir olarak muhasebeleştirilir.

Eğer bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda azal-mışsa, bu azalma gider olarak muhasebeleştirilir. Ancak, sözkonu-su varlıkla ilgili olarak daha önce bir yeniden değerleme değer artı-şı oluşturulmuşsa, bu azalış önceki yeniden değerleme farkını tersi-ne çevirdiği ölçüde özkaynak hesap grubundaki yeniden değerleme değer artışı hesabından düşülür.

Bir maddi duran varlık kalemine ilişkin özkaynak hesap grubunda-ki yeniden değerleme değer artışı, ilgili varlık bilanço dışı bırakıldı-ğında doğrudan geçmiş yıl kârlarına aktarılabilir. Aynı husus varlığın kullanımdan çekilmesi veya elden çıkarılması durumunda da geçer-li olabigeçer-lir. Öte yandan, değer artışının bir kısmı, varlık işletme tara-fından kullanıldıkça da aktarılabilir. Bu durumda, aktarılan değer ar-tışı, varlığın yeniden değerlenmiş defter değeri üzerinden hesapla-nan amortisman ile orijinal maliyeti üzerinden hesaplahesapla-nan amortis-man arasındaki fark kadar olur. Yeniden değerleme değer artışından geçmiş yıl kârlarına aktarım kâr veya zarar üzerinden yapılamaz.

Maddi duran varlıkların yeniden değerlemesinden kaynaklanan, varsa, gelir vergilerinin etkileri “TMS 12 Gelir Vergileri” Standar-dına uygun olarak muhasebeleştirilir ve açıklanır.