Yerel Tarihin Tanımı ve Önemi

Tarihsel açıdan mekânlar (yerler) önemli bir yere sahiptir. Mekânlar tarihi anlama ve hayal etmede çok önemlidir. Öğrencilerin tarihî mekân algılarını geliştirmek için gezi-gözlem yöntemi kullanılabilir. Çocukların, “tarih” denilen alanın, çevrelerinde gördükleri bina ve işaretleri kapsadığını öğrenmelerinin; onları heyecanlandırdığı bilinmektedir. Bu noktada yerel tarihin önemi ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamında, çevredeki tarihsel yapılar yanında eski resimler, haritalar, basılmış mektup ve günlükler değişim ve sürekliliği kavramalarında önemli bir başlangıç olabilir (Güngör Akıncı, 2011: 50– 51).

Değişim ve sürekliliği algılama becerisi ile “Benzerlik ve farklılıkları bulma, Zamanla oluşan süreklilik ve değişimi algılama, Geçmişteki problemleri neden-sonuç ilişkisi içinde tanıma, Bugünkü çağdaş medeniyetin uzun bir zaman diliminin birikimi ile oluştuğunun farkında olması” amaçlanmıştır (Şimşek, 2005: 11).

2.3. Yerel Tarihin Tanımı ve Önemi

Yerel tarih nedir? Tarih eğitiminde ve öğretiminde sağlayacağı faydalar nelerdir? Öncelikle Yerel tarihin tanımını yapmak doğru olacaktır.

Aynur İlyasoğlu (2001: 38) yerel tarihi şöyle tanımlamaktadır:

Bir anlamda yerel tarihçilik, tarihin merkezine insanları, insanların deneyimlerini, bu deneyimlerin tarihini, bu deneyimlerin tarihine ilişkin insanların hafızalarında biriktirdiklerini önemli bir tarih bilgisi olarak görüyor ve

33

bunu kaybetmenin çok önemli olduğunu düşünen çoğumuzun bildiği gibi bu, tarih araştırmasında kendi başına önemli bir çalışma alanı.

Danacıoğlu’na (2010:7) göre yerel tarih; “bir veya birkaç köy, küçük veya orta ebatta bir kasaba (büyük bir liman veya başkent “yerel ”in kavrayışının ötesindedir) veya eyalet/vilayetten daha büyük olmayan bir coğrafi birimin araştırılmasıdır.”

Yerel tarih belirli bir yerde yaşamış veya yaşamakta olan toplumların kökenlerini, gelişimlerini, yaşam biçimlerini, sosyal-kültürel-ekonomik gelişmelerini inceleyen bir alandır (Metin ve Oran, 2014: 206).

Yerel tarih kavramı; bir yörenin sahip olduğu özellikleri, o yörenin tarihi gelişimi ve bu gelişim sonucu o yörede oluşan tarihi izleri ifade eder (Işık, 2008: 291).

Calkin’in (1942) yerel tarih tanımı ise şöyledir: “Ülkenin tümü veya büyük bölümlerinin ele alındığı tarihin tam karşıtı yerel tarihtir. Adından da anlaşılacağı üzere yerel tarih sınırlı alanlarla ilgilenir. Bir devletin, bir kırsal alanın, bir ilçenin, bir şehrin veya diğer yerel alanların ya da o yerdeki insanların tarihi yerel tarihin konusudur. Yerel tarih yerel olanın hikâyesidir” (Akt. Akçalı, 2007: 37-38).

Yakın çevre tarihi, yöre tarihi, bölgesel tarih (local history), mikro tarih gibi çeşitli tanımlamalarla karşımıza çıkan yerel tarih, etrafımızı kuşatan geçmişe ait her şeyi bünyesinde barındırır. Yerel tarih çalışmaları tarihsel olarak bir sınırlılığı yoktur. Araştırılan yerler çok büyük olmadığı için coğrafi yönden bir sınırlılığa sahiptir. Daha çok bir veya birkaç köy, küçük veya orta ebatta bir kasaba veya eyaletten daha büyük olmayan bir coğrafi birim araştırılır (Örten, 2008: 17).

"Yerel tarih dediğimizde, öncelikle sınırları belli bir coğrafi alanı, mekânsal bir sabitliği kastediyoruz: Yerel tarih, tarihin bir fiziğe kavuştuğu bir alan, ama bu, yerelin tanımının sadece bir parçası. Çünkü mekân, tek başına pasif bir cüz; dolayısıyla yerel tarih iki temel cüzün yani insanın ve mekânın bir araya geldiği bir bütünlüğü ifade ediyor" (Danacıoğlu, 2010: 6).

Yerel tarih bir bakıma kişinin doğup büyüdüğü, yaşamını devam ettirdiği yakın çevresinin tarihidir. Yakın çevre içinde doğup büyüdüğümüz yaşadığımız yer olarak tanımlanır. Bu tanımda sadece mekânsal olarak bir tanımlama yapılmıştır. Ne kadar büyük veya küçük çevremiz olursa olsun bu çevre coğrafi, jeolojik, tarihi, fikri tasarımlar ve kavramlar ile birlikte insanların düşünceleri ile

34

kültür hayatımızın temel taşını teşkil eder. Yakın çevre sevgisi, vatan sevgisi, millet duygusu ve millet sevgisi ile birlikte gelişir (Göç,2008: 22).

Tarihte yerellik ifadesi kişiden kişiye farklı anlamlar çağrıştırmaktadır. En genel ifadesiyle yerel tarih; bir yörenin tarihinin sahip olduğu “kendine özgü" niteliklerdir. Bir yörenin geçmişten günümüze tarihi gelişimi ve bu gelişim sonucu o yörede oluşan tarihi izlerdir. Yörenin tarihi geçmişi ve o geçmişten kalan izler o yörenin, bölgenin yerel tarihini oluşturmaktadır (Işık, 2008: 291).

“Yerel tarihin son yıllarda büyük bir gelişme göstermesinin ardında, her ailenin ve her mekânın kendi tarihi olduğu ve bu tarihin, sunacağı bilgilerle kapsamlı çalışmalara katkıda bulunacağı fikri gizlidir” (Caunce, 2011: 8).

Yaşam, çeşitli grupların ve toplulukların bir parçası olarak yerel sınırlar içinde yaşanır. Yaşadığımız toplumun ve ekonominin şekillenmesinde tüm bireyler rol oynamıştır. He birimizin yaşamı başkasının yaşamından ne daha çok ne de daha az önemlidir. İnsanlar yaşadıkları coğrafyayı tanımak ve bilmek, kendi bölgesinde gezmek, yaşadığı çevreyi iyi tanıyarak çevresine daha duyarlı olmayı amaçlamıştır (İlyasoğlu, 2001: 40).

“Herkesin yerel tarih ile ilgili bir formasyonu vardır. Çünkü günümüzde, özellikle ilkokul döneminde öğrencilere çevresini tanıması amacıyla verilen dersler, yurt bilgisinden ziyade bölge bilgisi alanına girmektedir ve bu konular da yerel tarihten beslenmektedir “(Neuman, 2001:105).

Yerel tarihçilik, tarihin merkezine insanları alır, insanların tecrübelerini, bu tecrübelerin tarihini ve tarihle ilişkisini irdeler. İnsanların düşüncelerini bir tarih bilgisi olarak görür ve bunun değerlendirilmesinin önemi üzerinde durur (Metin ve Oran, 2014: 206).

Tarihî yerlerin kullanılması geçmiş ile bugün arasında diyalog kurmanın ve öğrencilerde tarih anlayışı geliştirmenin en iyi yollarından birisidir. Tarihî yerler somut ve gerçektir ki öğrenciler dokunabilir, görebilir, tarihi havayı soluyabilir ve duyabilirler. Öğrencilerde tarih bilinci oluşturmada en önemli araçlardan birisi olan tarihî yerler geçmişin aynası olarak ifade edilebilirler (Gökkaya ve Yeşilbursa, 2009: 484).

Yerel tarih, bir yörenin, bir bölgenin tarihinin sahip olduğu “kendine özgü” nitelikleri, geçmişten günümüze tarihi gelişimi ve bu gelişim sonucu o bölgenin yerel

35

tarihini oluşturmaktadır. Bir bakıma yerel tarih kişinin doğup büyüdüğü çocukluğunun, gençliğinin geçtiği, öğrenim hayatının sürdüğü yakın çevrenin tarihidir. Kişinin kendi geçmişini, kendi çevresinin geçmişini öğrenmek, kişinin belleğini güçlendirebileceği gibi, yaşamı üzerindeki etkileri anlamakta kendisine yardımcı olacaktır. Yerel tarih öğretiminde tarihi mekânlar, nesneler ve yapıtların birer öğretim aracı olarak kullanılması son derece önem taşımaktadır (Yeşilbursa, 2008: 216-217).

Sosyal bilgiler derslerinde konuların yerel tarihle işlenmesi öğrenciler güncel hayatla yaşamları arasında bir bağ kurmaya başlamışlar, yerel tarihe dayalı yapılan etkinlikler de öğrencilerde olumlu davranış değişikliği meydana getirmiştir. Bu değişiklikleri üç grupta toplayabiliriz. Bunlar eğitimsel, psikolojik ve tarihsel. Ayrıca Sosyal bilgiler dersinde yerel tarihe dayalı yapılan etkinlikler sayesinde öğrenci, okul dışında pek çok insanla iletişim kurar, araştırma ve inceleme yapar ve hayatı sorgular. Öğrencinin sınıf içinde kazanamayacağı pek çok bilgi beceri ve davranışı bu etkinliklerle okul dışında kazanmaktadır. Bunun en önemli nedeni de, öğrencinin ait olduğu çevreye ve topluma dayalı yapılan çalışmalara daha fazla ilgi göstermesidir (Demircioğlu, 2005: 79).