GEREÇ VE YÖNTEMLER
TANIMLAYICI ĠSTATĠSTĠKLER
ÇalıĢma, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Polikliniği’ne muayeneye veya kontrole getirilmiĢ olanlardan DEHB tanısı alan çocuklar belirlenerek, 16.01.2012-02.04.2012 tarihleri arasında, 101 çocuğun toplam 181 ebeveyni üzerinde yapılmıĢtır. 80 çocuğun her iki ebeveyni çalıĢmaya alınmıĢtır. 21 çocuğun %85,71’inin (n=18) sadece annesi, %14,29’unun ise (n=3) sadece babası çalıĢmaya alınmıĢtır. Olguların %54,1’i (n=98) kadın, %45,9’u (n=83) erkekti. Kadın olguların yaĢları 27-53 arasında değiĢmekte olup, ortalama 37,35±5,63 yıldı. Erkek olguların yaĢları 28-62 arasında değiĢmekte olup, ortalama 41,34±6,47 yıldı.
Ortalama gelirler incelendiğinde; ailelerin %22,8’i az, %75,0’i orta ve %2,0’si yüksek gelire sahipti.
Ailelerin %34,6’sı (n=35) bir çocuk, %50,5’i (n=51) iki çocuk, %13,9’u (n=14) üç çocuk ve %1,0’i (n=1) dört çocuk sahibiydi.
Ebeveynlerin ilk evlilik yaĢları incelendiğinde; “15-18 yaĢ” aralığında evlenmiĢ olan 21 (%11,6) olgu, “19-22 yaĢ” aralığında 74 (%40,9) olgu, “13-27 yaĢ” aralığında 66 (%36,5) olgu ve “28 ve üzeri yaĢ aralığında 20 (%11,0) olgu bulunmaktaydı.
Çocukların %0,9’unun evinde iki, %29,9’unun evinde üç, %46,5’inin evinde dört, %16,8’inin evinde beĢ ve %5,9’unun evinde altı kiĢi yaĢamaktaydı.
Ebeveynlerin %39,2’si (n=71) ilkokul, %13,8’i (n=25) ortaokul, %32,6’sı (n=59) lise ve %14,4’ü (n=26) üniversite mezunuydu. Annelerin %42,9’u (n=42) ilkokul, %14,3’ü (n=14) ortaokul, %30,6’sı (n=30), lise ve %12,2’si (n=12) üniversite mezunuydu. Babaların %34,9’u
36
(n=29) ilkokul, %13,3’ü (n=11) ortaokul, %34,9’u (n=29) lise ve %16,9’u (n=14) üniversite mezunuydu.
Anne ve babaların eğitim durumları istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemekteydi ( p>0,05) (Tablo 3).
Tablo 3. Anne, babalara iliĢkin eğitim durumlarının dağılımı
Pearson Ki-kare Test.
Ebeveynlerin %28,7’si (n=52) okul döneminde baĢarılı iken, %43,6’sının (n=79) akademik baĢarısı orta düzeyde, %23,8’inin (n=43) ortanın altında ve %3,9’unun (n=7) zayıf düzeydeydi.
Annelerin %36,7’si (n=36) okul döneminde baĢarılı iken, %44,9’unun (n=44) akademik baĢarısı orta düzeyde, %16,3’ünün (n=16) ortanın altında ve %2,0’sinin (n=2) zayıf düzeydeydi. Babaların ise %19,3’ü (n=16) baĢarılı iken, %42,2’sinin (n=35) akademik baĢarısı orta düzeyde, %32,5’inin (n=27) ortanın altında ve %6’sının (n=5) zayıf düzeydeydi.
Anne ve babaların akademik baĢarıları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,015) (Tablo 4). Annelerin baĢarılı olma oranları babalara göre anlamlı düzeyde yüksekken, babaların akademik baĢarılarının ortanın altında olma oranı annelere göre anlamlı düzeyde yüksekti.
Ebeveynlerin %54,1’i (n=98) bir iĢte çalıĢmaktaydı. Ebeveynlerin %0,6’sı (n=1) altı aydır iĢsiz, %7,2’si (n=13) ise bir yıldır iĢsizdi, %8,3’ü (n=15) iĢ bulursa çalıĢmakta ve %29,8’i (n=54) hiçbir iĢte çalıĢmamıĢtı.
Annelerin %28,5’i (n=28) bir iĢte çalıĢmakta, %8,2’si (n=8) bir yıldır iĢsiz, %8,2’si (n=8) iĢ bulursa çalıĢmakta ve %55,1’i (n=54) hiçbir iĢte çalıĢmamıĢtı. Babaların %84,3’ü
Ebeveyn
Anne (n=98) Baba (n=83) Toplam (n=181)
n % n % n % Eğitim Durumu Ġlkokul 42 42,9 29 34,9 71 39,2 Ortaokul 14 14,3 11 13,3 25 13,8 Lise 30 30,6 29 34,9 59 32,6 Üniversite 12 12,2 14 16,9 26 14,4 p=0,641
37
(n=70) bir iĢte çalıĢmakta, %1,2’si (n=1) altı aydır iĢsiz, %6,0’sı (n=5) bir yıldır iĢsiz, %8,43’ü (n=7) iĢ bulursa çalıĢmaktaydı.
Tablo 4. Anne, babalara iliĢkin akademik baĢarı durumlarının dağılımı
Pearson Ki-kare Test, *p<0,05.
Anne ve babaların mesleki faaliyetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,024). Babaların çalıĢma oranı annelere göre anlamlı düzeyde yüksekti.
Olguların %13,3’ü (n=24) memur, %24,3’ü (n=44) iĢçi, %8,3’ü (n=15) esnaf, %5,5’i (n=10) emekli, %4,4’ü (n=8) çiftçi, %38,7’si (n=70) ev hanımı ve %5,5’i (n=10) geçici iĢçi ve diğer mesleklerdendi. Annelerin %9,2’si (n=9) memur, %13,3’ü (n=13) iĢçi, %2,0’i (n=2) esnaf, %1,0’i (n=1) çiftçi, %71,4’ü (n=70) ev hanımı ve %3,1’i (n=3) geçici iĢçi ve diğer mesleklerdendi. Babaların ise %18,1’i (n=15) memur, %37,3’ü (n=31) iĢçi, %15,7’si (n=13) esnaf, %12,1’i (n=10) emekli, %8,4’ü (n=7) çiftçi ve %8,4’ü (n=7) geçici iĢçi ve diğer mesleklerdendi.
Olguların %49,7’sinin (n=90) ehliyeti bulunmaktaydı. Annelerin %19,4’ünün (n=19), babaların ise %85,5’inin (n=71) ehliyeti vardı. Anne ve babaların ehliyet sahibi olma oranları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,001). Babaların ehliyet sahibi olma oranları annelere göre anlamlı düzeyde yüksekti.
WENDER UTAH ÖLÇEĞĠNE ĠLĠġKĠN DEĞERLENDĠRMELER
Tüm olguların Wender Utah puanı 0-94 arasında değiĢmekte olup, ortalama 19,19±15,27 olarak saptandı.
Annelerin Wender Utah puanı 1-58 arasında değiĢmekte olup, ortalama 17,46±13,58 ve babaların Wender Utah Puanı 0-94 arasında değiĢmekte olup, ortalama 21,24±16,90 olarak saptandı.
Ebeveyn
Anne (n=98) Baba (n=83) Toplam (n=181)
n % n % n % Akademik BaĢarı Durumu BaĢarılı 36 36,7 16 19,3 52 28,7 Orta 44 44,9 35 42,2 79 43,6 Ortanın Altı 16 16,3 27 32,5 43 23,8 Zayıf 2 2,0 5 6,0 7 3,9 p=0,015
38
Olguların %85,1’inin (n=154) Wender Utah puanı 36’nın altında olup, %14,9’unun (n=27) 36 ve üzerinde bulundu.
Annelerin %86,7’sinin (n=85) Wender Utah puanı 36’nın altında olup, %13,3’ünün (n=13) 36 ve üzerindeydi. Babaların %83,1’inin (n=69) Wender Utah puanı 36’nın altında olup, %16,9’unun (n=14) 36 ve üzerinde saptandı.
Wender Utah puanı 36’nın altında olan 85 (%55,2), 36 ve üzerinde olan 13 (%48,1) anne bulunmaktaydı. Wender Utah puanı 36’nın altında olan 69 (%44,8), 36 ve üzeri olan 14 (%51,9) baba bulunmaktaydı. Buna göre anne ve babaların Wender Utah puanlarının 36’nın altında veya üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Annelerin toplam Wender Utah puanlarının ortalaması 17,46±13,58, babaların toplam Wender Utah puanları ortalaması 21,24±16,90’dı. Buna göre anne ve babaların Wender Utah puanlarının ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05) (Tablo 5).
Tablo 5. Ebeveynlere göre Wender Utah puanına iliĢkin değerlendirmeler
Olguların Wender Utah puanı ile olguların yaĢları arasında istatistiksel olarak anlamlı iliĢki saptanmamıĢtır (p>0,05).
Annelerin yaĢ ortalamaları 38,35±5,63, babaların 41,34±6,47 olup, ortalamalar arasındaki fark istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlıdır (p=0,001). Babaların yaĢ ortalaması anlamlı düzeyde yüksekti.
Ebeveyn
Wender Utah puanı < 36 Puan (n=154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181) Toplam Puan n % n % n % Ortalama Anne 85 55,2 13 48,1 98 54,1 17,46±13,58 Baba 69 44,8 14 51,9 83 45,9 21,24±16,90 p=0,639 p=0,499
39
Eğitim durumuna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,010). Ġlkokul mezunu olguların Wender Utah Puanının 36 ve üzerinde olma oranı, lise mezunu olguların ise 36’nın altında olma oranı anlamlı Ģekilde yüksekti.
Eğitim durumuna göre olguların Wender Utah puanları incelendiğinde; ilkokul mezunu olguların Wender Utah puanlarının ortalaması 22,18±18,14; ortaokul mezunu olguların 19,64±15,51; lise mezunu olguların 15,17±11,17 ve üniversite mezunu olguların 19,73±13,14’dü. Buna göre lise mezunu olguların Wender Utah puanlarının ortalaması diğer olgulara göre düĢük olmasına rağmen, eğitim düzeylerine göre olguların Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05) (Tablo 6).
Tablo 6. Eğitim durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Ġlkokul mezunu annelerin Wender Utah puanlarının ortalaması 21,27±16,61; ortaokul mezunu annelerin 16,20±13,19; lise mezunu annelerin 18,10±16,10; üniversite mezunu annelerin ortalama puanı ise 17,82±14,25’di. Buna göre annelerin eğitim durumuna göre toplam Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Ġlkokul mezunu babaların Wender Utah puanları ortalaması 24,26±21,79; ortaokul mezunu babaların 23,36±18,06; lise mezunu babaların 17,07±12,73; üniversite mezunu babaların 21,79±11,84’dü. Buna göre babaların eğitim durumuna göre toplam Wender Utah Puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Eğitim Durumu
Wender Utah puanı < 36 Puan (n=154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181) Toplam Puan n % n % n % Ortalama Ġlkokul 54 35,1 17 63,0 71 39,2 22,18±18,14 Ortaokul 22 14,3 3 11,1 25 13,8 19,64±15,51 Lise 57 37,0 2 7,4 59 32,6 15,17±11,17 Üniversite 21 13,6 5 18,5 26 14,4 19,73±13,14 p= 0,010 p=0,179
40
Akademik baĢarı durumuna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,039). Olguların akademik baĢarıları incelendiğinde; baĢarılı olan 52 olgunun 49’unun (%31,8) Wender Utah puanı 36’nın altındayken, 3 (%11,1) olgunun ise 36 ve üzerindeydi; bu da anlamlı düzeyde yüksekti. Orta düzeyde baĢarılı olan 79 olgunun 68’inin (%44,2) Wender Utah puanı 36’nın altındayken, 11 (%40,7) olgunun ise 36 ve üzerindeydi. BaĢarısı ortanın altında olan 43 olgunun 32’sinin (%20,8) Wender Utah puanı 36’nın altındayken, 11 (%40,7) olgunun ise 36 ve üzerindeydi. BaĢarısı zayıf olan 7 olgunun 5’inin (%3,2) Wender Utah puanı 36’nın altındayken, 2 (%7,4) olgunun ise 36 ve üzerindeydi. Buna göre orta düzey, ortanın altı ve zayıf olgulardaki Wender Utah puanları arasında anlamlı farklılık görülmemiĢtir. Akademik baĢarıya göre olguların Wender Utah ortalama puanları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,001). BaĢarılı olguların Wender Utah puanlarının ortalaması diğer akademik baĢarıya sahip olgulara göre anlamlı düzeyde düĢüktü (Tablo 7).
Tablo 7. Akademik baĢarı düzeyine göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Evli olan 174 olgudan %97,4’ünün (n=150), boĢanmıĢ olan 6 olgudan %1,9’unun (n=3) ve eĢi ölmüĢ 1 (%0,6) olgunun Wender Utah puanı 36’nın altında; evli olan olguların %88,9’unun (n=24), boĢanmıĢ olguların ise %11,1’inin (n=3) 36 ve üzerindeydi.
Olguların kaçıncı evlilikleri olduğu incelendiğinde; 36 puanın altında olan 154 kiĢinin 152’sinin birinci evliliği olup, 36 ve üzerinde olan 27 kiĢinin 24’ü birinci evliliğini yapmıĢtı.
Akademik BaĢarı
Wender Utah puanı < 36 Puan (n= 154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181) Toplam Puan n % n % n % Ortalama BaĢarılı 49 31,8 3 11,1 52 28,7 12,25±12,46 Orta 68 44,2 11 40,75 79 43,6 20,09±14,46 Ortanın Altı 32 20,8 11 40,75 43 23,8 23,47±13,97 Zayıf 5 3,2 2 7,4 7 3,9 34,43±27,54 p=0,039 p=0,001
41
Ġkinci evliliği olan 5 olgunun %1,3’ünün Wender Utah puanı 36’nın altında, %11,1’inin 36 ve üzerinde olup, ortalama puanları 32,40±14,54’dü. 36 puanın altında olan 154 kiĢinin 2’si, 36 ve üzerinde olan 27 kiĢinin 3’ü ikinci evliliğini yapmıĢ olup, kiĢi sayısının yetersiz olmasından dolayı istatistiksel olarak değerlendirme yapılamadı.
Gelir durumuna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Az gelire sahip olguların Wender Utah puanlarının ortalaması 22,61±18,56 ve orta gelire sahip olguların 18,18±14,22’ydi. Buna göre gelirlerine göre olguların Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Olguların %33,7’sinin (n=61) 1 çocuğu, %51,4’ünün (n=93) 2 çocuğu, %13,8’inin (n=25) 3 çocuğu ve %1,1’inin (n=2) 4 çocuğu bulunmaktaydı. Çocuk sayısına göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Evde yaĢayan kiĢi sayısına göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Wender Utah puanına göre olguların mesleki faaliyetlerine iliĢkin oranlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Olgulara “halen çalıĢıyorsanız çalıĢtığınız yerden ayrılmayı düĢünür müsünüz” diye sorduğumuzda, Ģu an herhangi bir iĢte çalıĢan 98 olgu ve iĢ bulursa çalıĢan 5 olgu yanıt vermiĢtir. Bu 103 olgunun %87,4’ü (n=90) iĢten ayrılmayı düĢünmediğini, %12,6’sı (n=13) ise ayrılmayı düĢündüğünü belirtmiĢtir. ĠĢten ayrılmayı düĢünen 13 olgunun 11’inin (%12,8) Wender Utah puanı 36’nın altında ve 2’sinin (%11,8) 36 ve üzerindeydi. Bu olguların 5’i ücreti az olduğundan, 2’si daha iyi imkanlar aradığından, 3’ü ailevi nedenlerden ve 3’ü diğer nedenlerden dolayı iĢ yerinden ayrılmayı düĢünmekteydi. ĠĢ yerinden ayrılmayı düĢünme durumuna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
“Son 1 yılda iĢ devamsızlığı yaptınız mı” sorusuna Ģu an herhangi bir iĢte çalıĢan 98 olgu ve iĢ bulursa çalıĢan 5 olgu olmak üzere 103 olgu yanıt vermiĢtir. Son 1 yılda iĢ devamsızlığı yapan 15 olgu bulunmaktaydı. Bu olgulardan 12’sinin (%14) Wender Utah puanı 36’nın altında, 3’ünün (%17,6) 36 ve üzerindeydi. Son 1 yılda iĢ devamsızlığı yapma durumuna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Son 1 yılda iĢ
42
devamsızlığı yapma durumuna göre olguların Wender Utah puanlarının ortalamaları arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Son 1 yılda iĢ devamsızlığı yapan olguların 4’ü fiziksel hastalıklardan dolayı, 1’i yorgunluk, 1’i psikolojik, 2’si ailevi nedenler ve 7’si diğer nedenlerden dolayı iĢ devamsızlığı yapmıĢtı.
Evliliği “1 yıldan az” süre olan 2 olgunun Wender Utah puanları 36’nın altında iken; “1- 5 yıl” olan 1 olgunun 36 ve üzerindeydi. Evlilik süresi “6-10 yıl” olan 36 olgudan 30’unun (%19,5) puanı 36’nın altında iken, 6’sının (%2,2) 36 ve üzerindeydi. Evlilik süresi “11-20 yıl” olan 122 olgunun 106’sının (%68,8) puanı 36’nın altında, 16’sının (%59,3) 36 ve üzerindeydi. “20 yıldan fazla” süredir evli olan 20 olgunun ise 16’sının (%10,4) puanı 36’nın altında, 4’ünün (%14,8) 36 ve üzerindeydi. Buna göre evli olarak geçirdikleri toplam sürelere göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Her gün alkol kullanan 2 olgu bulunmakta olup, her 2 olgunun Wender Utah puanı da 36 ve üzerindeydi, ortalama puanları 66,00±39,60’dı. Haftada birkaç gün alkol kullanan 18 olgunun 16’sının (%10,4) Wender Utah puanı 36’nın altında ve 2’sinin (%7,4) 36 ve üzerindeydi; ortalama puanları ise 22,78±14,86’ydı. Ayda birkaç gün alkol kullanan 19 olgunun 15’inin (%9,7) Wender Utah puanı 36’nın altında, 4’ünün (%14,9) 36 ve üzerindeydi; ortalama puanları ise 18,68±13,77’ydi. Yılda birkaç gün alkol kullanan 41 olgunun 34’ünün (%22,1) Wender Utah puanı 36’nın altında ve 7’sinin(%25,9) 36 ve üzerindeydi; ortalama puanları ise 19,32±14,67’ydi. Hiç alkol kullanmayan 101 olgunun 89’unun (%57,8) Wender Utah puanı 36’nın altında, 12’sinin (%44,4) 36 ve üzerindeydi; ortalama puanları ise 17,67±14,06’ydı. Buna göre olguların alkol kullanma sıklıklarına göre Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Olguların alkol kullanmalarına göre ortalama Wender Utah puanları arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05) (Tablo 8).
Olguların %85,1’i (n=154) kötüye kullanımı olan ve bağımlılık yapıcı madde kullanmazken, %14,9’u (n=27) sigara kullanmaktaydı. Madde kullanımına göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
GeçmiĢte yasalarla sorun yaĢayanların Wender Utah puanı 36’nın üzerinde olan olguların oranı anlamlı düzeyde yüksek olarak saptanmıĢtır (p=0,004). Olguların %95,6’sı
43
(n=173) geçmiĢte yasalarla sorun yaĢamazken, %4,4’ü (n=8) geçmiĢte yasalarla sorun yaĢamıĢtı. Bu 8 olgunun 6’sı 1 kez, 1’i 4 kez, diğeri de 5 kez sorun yaĢamıĢtı. Bu olgulara ait Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları Tablo 9’da görülmektedir.
Tablo 8. Alkol kullanma sıklığına göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Tablo 9. GeçmiĢte yasalarla sorun yaĢama durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Alkol Kullanma Sıklığı
Wender Utah puanı < 36 Puan (n=154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181) Toplam Puan n % n % n % Ortalama Her gün 0 0 2 7,4 2 1,1 66,00±39,60 Haftada birkaç gün 16 10,4 2 7,4 18 9,9 22,78±14,86 Ayda birkaç gün 15 9,7 4 14,9 19 10,5 18,68±13,77 Yılda birkaç gün 34 22,1 7 25,9 41 22,7 19,32±14,67 Hiç kullanmaz 89 57,8 12 44,4 101 55,8 17,67±14,06 p=0,657 p=0,375 GeçmiĢte Yasalarla Sorun
Wender Utah puanı
< 36 Puan (n=154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181)
n % n % n % Yok 150 97,4 23 85,2 173 95,6 Var 4 2,6 4 14,8 8 4,4 1 kez 4 100 2 50,0 6 75,0 4 kez 0 0 1 25,0 1 12,5 5 kez 0 0 1 25,0 1 12,5 p=0,004
Pearson Ki-kare Test, Kruskal Wallis Test.
Her gün alkol kullanan 2 olgu sadece dağılım olarak verilmiĢ olup, her iki değerlendirmeye de alınmamıĢtır.
44
Olguların %96,7’si (n=175) intihar giriĢiminde bulunmazken, %3,3’ü (n=6) intihar giriĢiminde bulunmuĢtu. Ġntihar giriĢiminde bulunan olguların 4’ünün (%2,6) Wender Utah puanı 36’nın altında, 2’sinin (%7,4) 36 ve üzerindeydi. Bu olgulardan 4’ü ilaç alarak, 1’i silahla diğeri ise diğer yöntemlerle intihar giriĢiminde bulunmuĢtu. Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olmalarına göre olguların intihar giriĢiminde bulunma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Ġntihar giriĢiminde bulunmalarına göre ortalama Wender Utah puanları arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Olguların %96,1’i (n=174) Ģimdiye kadar kendine zarar verici herhangi bir davranıĢta bulunmamıĢ olup, ortalama puanları 18,78±14,36’ydı. Olguların %3,9’u (n=7) ise kendine zarar verici davranıĢta bulunmuĢ olup, ortalama puanları 29,43±30,31’di. Kendine zarar veren 7 olgunun 5’inin (%3,2) Wender Utah puanı 36’nın altında, 2’sinin (%7,4) 36 ve üzerindeydi. Buna göre olguların Wender Utah puanlarının 36’nın altında ve üzerinde olmasına göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Kendilerine zarar verici davranıĢta bulunmalarına göre olguların ortalama Wender Utah puanları arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05).
Olguların %85,1’i (n=154) son 1 yıl içerisinde 15 gün veya fazla süreyle günlük iĢlerini aksatacak kadar üzüntü, ümitsizlik ve moral bozukluğu yaĢamamıĢ olup, ortalama puanları 17,80±13,43’tü. Olguların 27’si (%14,9) ise iĢlerini aksatacak kadar üzüntü, ümitsizlik ve moral bozukluğu yaĢamıĢ olup, ortalama puanları 27,15±21,82’ydi. Moral bozukluğu yaĢayan 27 olgunun 20’sinin (%13,0) Wender Utah puanı 36’nın altında, 7’sinin (%25,9) 36 ve üzerindeydi. Buna göre olguların Wender Utah puanlarının 36’nın altında ve üzerinde olmasına göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Moral bozukluğu yaĢamalarına göre olguların ortalama Wender Utah puanları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢ olup (p=0,032); son 1 yıl içerisinde 15 gün veya fazla süreyle günlük iĢlerini aksatacak kadar üzüntü, ümitsizlik ve moral bozukluğu yaĢayan olguların ortalama Wender Utah puanları anlamlı düzeyde yüksekti.
Arabaya bindiğinde emniyet kemerini sürekli kullanan 76 olgunun 70’inin (%45,5) Wender Utah puanı 36’nın altında, 6’sının (%22,2) 36 ve üzerindeydi. Emniyet kemerini bazen kullanan 78 olgunun 66’sının (%42,9) Wender Utah puanı 36’nın altında, 12’sinin (%44,5) 36 puan ve üzerindeydi. Emniyet kemerini kullanmayan 27 olgunun ise 18’inin (%11,6) Wender Utah puanı 36’nın altında, 9’unun (%33,3) 36 ve üzerindeydi. Buna göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel
45
olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,006). Emniyet kemerini sürekli kullanan olguların Wender Utah puanının 36’nın altında olma oranı yüksekken, emniyet kemerini kullanmayanların 36 ve üzerinde olma oranı yüksekti.
Emniyet kemerini sürekli takan olguların ortalama Wender Utah puanı 15,11±12,05; bazen kullananların 19,53±13,65; emniyet kemerini kullanmayanların ise 29,74±21,86’ydı. Buna göre olguların toplam Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,001). Emniyet kemeri kullanmayan olguların Wender Utah puanlarının ortalaması diğer olgulara göre anlamlı düzeyde yüksekti (Tablo 10).
Tablo 10. Emniyet kemeri kullanma durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Ehliyet sahibi olan 90 olgunun %2,2’si (n=2) “1 yıldan az” süredir ehliyet sahibi iken;
%11,1’i (n=10) “1-5 yıldır”; %12,2’si (n=11) “6-10 yıldır” ve %74,4’ü (n=67) “10 yıldan fazla” süredir ehliyet sahibiydi. Araba kullanırken emniyet kemeri takmalarına göre olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında anlamlı farklılık görülmekteydi (p=0,001). “Her zaman emniyet kemeri kullanırım” ve “sıklıkla emniyet kemeri kullanırım” diyen olguların puanlarının 36’nın altında olma oranları anlamlı düzeyde yüksek olarak saptanmıĢtır (p<0,01). “Genellikle kullanmam” ve “kullanmam” diyenlerin ise Wender Utah puanlarının 36 ve üzerinde olma oranları anlamlı düzeyde yüksekti (p=0,001) (Tablo 11).
Alkollüyken asla araç kullanmam” diyen 58 (%69,6) olgunun 51’inin (%72,9) Wender Utah puanı 36’nın altında, 7’sinin (%53,8) 36 ve üzerinde olup, Wender Utah puan ortalaması 18,24±14,60; “1-2 bardaktan az içmiĢsem kullanırım” diyen 19 (%22,9) olgunun 15’inin (%21,4) Wender Utah puanı 36’nın altında, 4’ünün (%30,8) 36 ve üzerinde olup, Wender Utah puan ortalaması 25,05±20,54 ve “2 bardaktan fazla içsem bile kullanırım” diyen 6 (%7,2) olgunun 4’ünün (%5,7) Wender Utah puanı 36’nın altında, 2’sinin (%15,4) 36 ve
Emniyet Kemeri Kullanımı
Wender Utah puanı < 36 Puan (n=154) ≥ 36 Puan (n=27) Toplam (n=181) Toplam Puan n % n % n % Ortalama Sürekli 70 45,5 6 22,2 76 42,0 15,11±12,05 Bazen 66 42,9 12 44,5 78 43,1 19,53±13,65 Kullanmaz 18 11,6 9 33,3 27 14,9 29,74±21,86 p=0,006** p=0,001**
46
üzerinde olup, Wender Utah puanı ortalaması 29,17±20,95’di. Buna göre alkollü araç kullanımına göre olguların ortalama Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmemekteydi (p>0,05). Olguların Wender Utah puanının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında da istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmemekteydi (p>0,05).
Tablo 11. Araç kullanırken emniyet kemeri kullanımına göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Olguların %59,0’u (n=49) herhangi bir sebepten dolayı trafik cezası almazken, %41,0’i (n=34) trafik cezası almıĢtı. Trafik cezası alan 34 olgunun 27’sinin Wender Utah puanı 36’nın altında, 7’sinin 36 ve üzerindeydi. Bu 34 olgudan 27’si (%79,4) 1 kez ceza alırken, 4’ü (%11,8) 2 kez ve 3’ü (%8,8) 3 kez trafik cezası almıĢtı. Olguların Wender Utah puanlarının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Trafik cezası almayan olguların toplam Wender Utah puanları ortalaması 17,10±14,12 ve trafik cezası alan olguların puanlarının ortalaması 25,62±19,12’ydi. Buna göre trafik cezası alan olguların Wender Utah puanlarının ortalaması istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksekti (p=0,009) (Tablo 12). Trafik cezası alan olguların ceza alma sebeplerine iliĢkin dağılımları Tablo 13’de görülmektedir.
Olguların %96,3’ünün (n=79) alkollü araç kullanımı nedeniyle ehliyetleri geri alınmazken, %3,7’sinin (n=3) ehliyeti geri alınmıĢtı. Ehliyeti geri alınan 3 olgunun 1’inin (%1,4) Wender Utah puanı 36’nın altında, 2’sinin (%15,4) 36 ve üzerindeydi. Buna göre olguların, alkollü araç kullanma nedeniyle ehliyetlerinin geri alınması ile Wender Utah puanlarının 36 puanın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Ehliyeti geri alınmayan olguların toplam Wender Utah
Araç Kullanırken Emniyet Kemeri Kullanımı
Wender Utah puanı
< 36 Puan (n=70) ≥ 36 Puan (n=13) Toplam (n=83)
n % n % n %
Her Zaman 27 38,6 2 15,4 29 34,9
Sıklıkla 19 27,1 2 15,4 21 25,3
Aklına Geldikçe Seyrek 21 30,0 3 23,1 24 28,9
Genellikle Kullanmaz 1 1,4 3 23,1 4 4,8
Kullanmaz 2 2,9 3 23 5 6,0
p=0,001**
47
puanı ortalaması 19,52±14,60 ve ehliyeti alınan 3 olgunun puanının ortalaması 53,00±39,15’di. Ehliyeti alınan 3 olgunun yetersiz olması nedeniyle istatistiksel olarak değerlendirme yapılamamıĢtır.
Tablo 12. Trafik cezası alma durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Tablo 13. Trafik cezası alma sebeplerine göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Olguların %82,9’u (n=68) araçla herhangi bir kazaya karıĢmazken, %17,1’i (n=14) “1-4 kez” kazaya karıĢmıĢtı. Kazaya karıĢan 14 olgunun 11’inin Wender Utah puanı 36’nın altında,
Trafik Cezası Alma Durumu
Wender Utah puanı < 36 Puan n:70 ≥ 36 Puan n:13 Toplam n:83 Toplam Puan n (%) n (%) n (%) Ortalama Yok 43 (%61,4) 6 (%46,2) 49 (%59,0) 17,10±14,12 Var 27 (%38,6) 7 (%53,8) 34 (%41,0) 25,62±19,12 1 kez 21 (%77,8) 6 (%85,7) 27 (%79,4) 27,19±20,38 2 kez 4 (%14,8) 0 (%0) 4 (%11,8) 21,25±8,77 3 kez 2 (%7,4) 1 (%14,3) 3 (%8,8) 17,33±18,58 p=0,471 p=0,009**
Trafik Cezası Alma Sebepleri
Wender Utah puanı
< 36 Puan ≥ 36 Puan Toplam Toplam Puan
n (%) n (%) n (%) Ortalama
Alkollü Araç
Kullanma 1 (%3,7) 2 (%28,6) 3 (%8,8) 53,00±39,154
Hatalı Park Etme 4 (%14,8) 0 (%0) 4 (%11,8) 15,25±4,992
Trafik IĢık, ĠĢaretlerine Uymama 6 (%22,2) 3 (%42,8) 9 (%26,5) 30,78±19,90 Hız Kurallarına Uymama 8 (%29,7) 0 (%0) 8 (%23,5 18,63±11,96 Diğer 5 (%18,5) 1 (%14,3) 6 (%17,6) 25,50±10,41 Alkollü Araç Kullanma ve Emniyet Kemeri Takmama 0 (%0) 1 (%14,3) 1 (%2,9) Hatalı Park etme, Hız
Kurallarına Uymama 2 (%7,4) 0 (%0) 2 (%5,9) 8,00±8,48 Trafik IĢık, ĠĢaretlerine Uymama ve hız kurallarına uymama 1 (%3,7) 0 (%0) 1 (%2,9)
48
3’nün ise 36 puan ve üzerindeydi. Buna göre olguların Wender Utah puanlarının 36’nın altında ve üzerinde olmalarına göre kazaya karıĢma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıĢtır (p>0,05). Kazaya karıĢan 14 olgunun 13’ü (%92,9) araçta hasar yaratmayan kazaya karıĢırken, 1’i araçta hasar olan ama can kaybı olmayan kazaya karıĢmıĢtı. Kazaya karıĢmayan olguların toplam Wender Utah puanlarının ortalaması 18,85±14,37; kazaya karıĢanların ise 29,86±24,37’ydi. Buna göre olguların kazaya karıĢma durumlarına göre toplam Wender Utah puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,049). Kazaya karıĢan olguların puanı anlamlı düzeyde yüksekti (Tablo 14).
Tablo 14. Kazaya karıĢma durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
PSĠKĠYATRĠK BOZUKLUKLARA ĠLĠġKĠN DEĞERLENDĠRMELER
Sadece çocukluk döneminde DEHB görülen (ÇDEHB) 15 olgudan 2 (%1,3) olgunun Wender Utah puanı 36’nın altında, 13 (%48,1) olgunun 36 puan ve üzerinde olup, ortalama 42,60±8,47’ydi. EriĢkinlik döneminde DEHB (EDEHB) olan 18 olgudan 6 (%3,9) olgunun Wender Utah puanı 36’nın altında, 12 (%44,4) olgunun 36 ve üzerinde olup, ortalama 41,78±19,66’ydı. DEHB görülmeyen 148 olgudan 146 (% 94,8) olgunun Wender Utah puanı 36’nın altında, 2 (%7,4) olgunun 36 ve üzerinde olup, ortalama 14,07±9,45’di. Buna göre olguların Wender Utah puanlarının 36’nın altında ve üzerinde olma oranları arasında istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,001). ÇDEHB olguları ile EDEHB olgularının Wender Utah puanlarının 36 ve üzerinde olma oranı yüksekken, DEHB görülmeyen olgularda Wender Utah puanının 36’nın altında olma oranı yüksekti. Olgularda
Kazaya KarıĢma Durumu
Wender Utah puanı < 36 Puan n:69 ≥ 36 Puan n:13 Toplam n:82 Toplam Puan n (%) n (%) n (%) Ortalama KarıĢmadı 58 (%84,1) 10 (%76,9) 68 (%82,9) 18,85±14,37 1-4 Kez KarıĢtı 11 (%15,9) 3 (%23,1) 14 (%17,1) 29,86±24,37 Hasar Yaratmayan 10 (%90,9) 3 (%100) 13 (%92,9) 31,31±24,73
Hasar Olan, Can
Kaybı Olmayan 1 (%9,1) 0 (%0) 1 (%7,1) 11,00+0
p=0,687 p=0,049*
49
DEHB görülme durumuna göre toplam Wender Utah puanlarının ortalamaları arasında da istatistiksel olarak ileri düzeyde anlamlı farklılık saptanmıĢtır (p=0,001; p<0,01). DEHB görülmeyen olguların Wender Utah puanlarının ortalaması diğer olgulara göre anlamlı düzeyde düĢüktü (Tablo 15).
Tablo 15. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu görülme durumuna göre Wender Utah puanı değerlendirmeleri
Olguların %51,9’unda (n=94) herhangi bir psikiyatrik bozukluk (DEHB, Eksen I tanısı, kiĢilik bozukluğu) görülmezken, %48,1’inde (n=87) psikiyatrik bozukluk görülmüĢtür.
Olguların %18,2’sinde (n=33) DEHB görülmüĢtür. Bunların %8,3’ü (n=15) sadece çocukluk döneminde, %9,9’u (n=18) eriĢkinlik döneminde DEHB tanısı almıĢlardır. Sadece çocukluk döneminde DEHB tanısı konulan olgular çocukluk DEHB grubu (kısmi remisyonda DEHB) (ÇDEHB); eriĢkinlik döneminde de DEHB tanı kritelerlerini karĢılayan olgular