Kaz üretme istasyonu işletme dönemi gelir ve giderleri hesaplanırken tam kapasite ile çalıştığı hesap edilerek sonuçlar yazılmıştır. Bu nedenle tam kapasite gelir ve giderleri üretim dönemi gelir ve giderlerini kapsamaktadır.
7.1.5.1. İşletme sermayesi tespiti
Kaz üretim istasyonunda işletme sermayesini yem, aşı ve ilaç, altlık, personel, ısıtma ve aydınlatma, amortisman, beklenmeyen ve genel giderler oluşturmaktadır. Bu ürünlerin toplam gider masrafı 279.390,00 TL’dir (Tablo 7.2.4.2). Bu giderin öncelikle Bozok Üniversitesi öz kaynaklarından karşılanacağı, üretim sonunda da elde edilen gelirler ile devam edileceği öngörülmektedir. Personelin Bozok Üniversitesi tarafından hizmet alımı yoluyla karşılanacağı düşünülmektedir. İşletmenin kamu kurumu olması nedeniyle bütün gelir ve giderlerini nakit olarak gerçekleştirecektir. Bu nedenle brüt ve net işletme sermayeleri belirtilmemiştir. İşletme sermayesinin kaynaklarını iç kaynaklar ve karlarla finanse edilmesi planlanmıştır. İşletme sermayesinin hesaplanmasında
toplam masraf tutarına göre işletme sermayesi hesaplanmıştır. İşletmede gelir elde edilmeye başlandıktan sonra devamlı nakit bulundurulması sağlanacaktır.
7.2.6. Proje analizi
Mali ve ekonomik analizler 7.2.6.1. Sermayenin karlılığı
Yıllık net kar / genel yatırım tutarı x 100 165.484,20 / 278.000,00 x 100= 59,53 7.2.6.2. Projenin geri ödeme süresi
Toplam yatırım / (net kar + amortismanlar)
278.000,00 / (165.484.20 + 23.040,00=188.524,20) = 1.5 dönem 7.2.6.3. Projenin ekonomik ömrü
Toplam yatırım / amortismanlar 278.000,00 / 23.040,00= 12,1 yıl 7.2.6.4.Yatırımın katma değeri 7.2.6.4.1. Brüt katma değer
Personel gideri + amortismanlar + brüt kar
105.600,00 + 23.040,00 + 201.810,00 = 330.450,00 TL 7.2.6.4.2. Net katma değer
Brüt katma değer – amortismanlar 330.450,00 – 23.040,00 = 307.410,00 TL 7.2.6.5.Sermaye hasıla oranı
7.2.6.5.1. Brüt sermaye hasıla oranı Brüt katma değer / toplam yatırım 330.450,00 / 278.000,00 = 1,19 7.2.6.5.2. Net sermaye hasıla oranı Net katma değer / toplam yatırım 307.410,00 / 278.000,00 = 1,11 7.2.6.6. Devletin kazancı Vergiler ve stopajlar 36.325,80 TL
Kaz üretim istasyonu işletme fayda maliyet analizi
Fayda maliyet analizi yıllar itibariyle elde edilen gelir ve giderlerin hesaplanmasıyla ortaya konulmuştur. Hesaplamalar yapılırken “Tablo 7.2.1.1. Kaz üretme istasyonu tahmini üretim potansiyeli” dikkate alınmıştır. Hesaplamalar yapılırken bugünkü değerlerin olumlu senaryosu ile devam edilmiştir. Girdi yem, aşı ve ilca ile altlıkta 2020 için %3 artış, 2025 yılı için %4 artış ve 2050 için %6 artış öngörülmüştür. Personel sayısı 2020 yılında 6, 2025 yılında 8 ve 2050 yılında 12 adet olarak hesaplanmıştır ve 2020 için %3, 2025 için %4 ve 2050 için %6 artış öngörülmüştür. Gelirlerde 2020 yılı palaz satış ücreti 35 TL, damızlık kaz satışı ücreti 150 TL, 2025 yılı için palaz satış ücreti 30 TL, damızlık kaz satışı ücreti 140 TL, 2050 yılı için palaz satış ücreti 25 TL, damızlık kaz ücreti de 120 TL olarak hesaplanmıştır. Tablo 7.2.2.1’e göre elde edilecek palazlara göre hesaplama yapılmış olup, elde edilen palazların %70’i palaz satışında geri kalanların ise yıllara göre belirtilen oranları damızlığa ayrılıp, diğerleri damızlık kaz satışında kullanılmıştır.
Tablo 7.2.6.1. Kaz üretiminde fayda maliyet analizi
Yıllar 2017 2020 2025 2050
Üretim miktarı 1000 3000 5000 10000
Giderler (M)
Yem 141.750,00 438.007,50 737.100,00 1.502.550,00
Aşı ve ilaç 1.500,00 4.635,00 7.800,00 15.900,00
Isıtma ve aydınlatma 2.500,00 2.600,00 3.000,00 5.000,00
Altlık 2.000,00 6.060,00 10.300,00 20.600,00
Personel 105.600,00 163.152,00 219.648,00 335.808,00
Amortisman 23.040,00 23.750,00 24.000,00 24.500,00
Beklenmeyen 1.000,00 4.000,00 6.000,00 12.000,00
Genel 2.000,00 6.000,00 10.000,00 20.000,00
TOPLAM 279.390,00 648.204,50 1.017.848,00 1.936.358,00
Gelirler (F)
Kaz palazı 235.200,00 705.600,00 1.008.000,00 1.680.000,00 Damızlık kaz 240.000,00 816.000,00 1.246.000,00 2.136.000,00
Gübre 6.000,00 18.000,00 30.000,00 50.000,00
TOPLAM 481.200,00 1.539.600,00 2.284.000,00 3.866.000,00
F/M 1,72 2,37 2,24 1,99
F: fayda, M: maliyet
Tablo 7.2.6.1’de görüldüğü üzere kaz üretim istasyonu yatırıma uygun ve faydası yüksek bir yatırım olacaktır. Fayda/maliyet oranı 1’den yüksek olduğu görülmektedir ve bu yatırımın karlı ve uygun olduğunu göstermektedir. Devlete katkısı ise KDV olarak yaklaşık (2017-2050) 6.660.391,00 TL’dir. Bu süre zarfında direk olarak iş gücü istihdamına 12 kişi olarak destek verecektir. Ayrıca giderler kısmında yem, aşı ve ilaç, altlık, beklenmeyen ve genel giderler kısmı ile de özel sektöre katkı sunacaktır.
Üretimin geliştirilmesiyle üretime yan kollar da eklenebilecektir. Bu üretim modelleri kesimhane, kuluçkahane ve yem fabrikası olacaktır. Bu haliyle ekonomik
olarak katkı sağlayan üretim, ayrıca yeni iş gücü istihdamı da sağlayacaktır. Bu şekilde sosyal hayata da katkı sunmuş olacaktır.
Tohum eleme tesisi ve kaz üretme istasyonu projelerinin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri
Tablo 7.2.6. . Projelerin
No Ekonomik etkileri Çevresel etkiler Sosyal etkiler
1
Tohum eleme tesisi ve kaz üretme istasyonu sektör ve pazar analizi A. Tohum eleme tesisi
Tohum eleme tesisi için yapılan analizlerin güvenilirliğini artırmak amacıyla tohumculuk sektörü ve pazarı irdelenmiştir.
Öncelikli olarak bu raporda daha önce yapılan tohumluk üretimi rakamlarına baktığımızda 2016 yılı Yozgat ili tohumluk üretimi miktarı 14.273 tondur. Ve bu üretimin yoğunlukla Yerköy ve merkez ilçede gerçekleştiği görülmektedir. Gelecek tahminlerinde Yozgat ili Tohumluk üretim tahminleri ise 2023 yılında 50.000 ton ve 2050 yılında 100.000 olarak hesaplanmıştır. Bu üretimi karşılayacak işletme yapısı da projeye konu olmuştur. Proje tohumluk eleme tesisi hizmet işi gelecek tahmini de bu sayılara göre belirlenmiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının tohumluk üretimi ve sertifikalı tohumluk desteğine ilişkin açıklamaları bu tahminleri destekleyici
yöndedir. Çünkü bakanlığın üretim ve ürünlerine destek vermesi yetiştiriciliği dolayısıyla üretimi artıracaktır. Hali hazırda tohumluk eleme hizmeti işi resmi ücretlendirmesi bulunmamaktadır bu nedenle rakamsal analizler yapılamayacaktır.
Tohumluk eleme hizmeti ürün satışına dayanmadığı için pazar konusunda herhangi bir sıkıntı yaşanmayacaktır. Çünkü üreticilerin yükünü azaltacak bu proje rekabet etmeyecek katkı sunacaktır. Ayrıca Yozgat ili hayvancılığının devlet destekleriyle büyümeye başlamış olması tohum eleme sonu atık ürünlerin yem tüketimi olarak satışında da problem olmayacağını göstermektedir.
Tesisin sektörel olarak katkısı olacağı şüphesizdir. Bununla birlikte sertifikalı üretime uygun olması avantaj sağlamaktadır. Hizmet işi olduğu için pazar problemi yoktur. Tohum eleme tesisi pazarını tohumluk üretimi gerçekleştiren firma, üretici ve müteşebbisler oluşturmaktadır.
B. Kaz üretme istasyonu
Kaz üretme istasyonu için yapılan analizlerin güvenilirliğini artırmak amacıyla kaz yetiştiriciliği damızlık sektörü ve pazarı irdelenmiştir.
Türkiye’de damızlık kaz üretimi yapılmamaktadır. Bu nedenle rakamsal verilerin incelenmesi mümkün olmamıştır. Sadece varlık üzerinden bir analiz yapılacak olursa;
kaz varlığının artış göstereceği bunun da damızlık kaz ihtiyacına talebi artıracağı öngörülmektedir. Yozgat ili için üretim tahminleri irdelendiğinde 2050 yılında 180.000 adet damızlık kaz üretimi gerçekleştirileceği tahmin edilmiştir. Bu rakamın tutarlı olacağı, hali hazırdaki taleplerden anlaşılmaktadır. Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesinden yıllık yaklaşık 40.000 ile 50.000 adet palaz talebi bulunmaktadır. Bu talep hiç üretim olmadan sadece basında çıkan araştırma haberleri sayesinde olmaktadır.
Üretimin gerçekleşmesiyle bu sayının 4-5 katına çıkacağı kesindir.
Türkiye kaz varlığı 850. 694 adettir. Bu varlığın her yıl artış göstereceği tahmin edilmektedir. Varlık 2.5- 3 milyon adete ulaştığında sektör duraklama dönemine girecektir. Çünkü tüketim talepleri toplumun tamamına hitap etmemektedir. Bu nedenle gelecek tahminleri ve analizler buna göre irdelenmiştir. Sektör müteşebbislerin müracaat ettiği ve denemeye aldığı bir dönem yaşamaktadır. Hali hazırda resmi bir sektör oluşmamıştır. Bu nedenle Yozgat ili damızlık üretimini gerçekleştirerek bir adım öne geçecektir. Pazarlama ve Pazar oluşturmada hiçbir sıkıntı yaşanmayacaktır. Çünkü
üretici ve müteşebbislerin profesyonel olmayan üretimleri devamlı damızlık ve palaz girdisine ihtiyaç duymaktadır.
Kaz üretme istasyonunun pazarını kaz yetiştiriciliği yapacak olan müteşebbisler ve yapan üreticiler oluşturmaktadır.
Risk analizi
Tohumluk eleme tesisi için en önemli riski hizmet alımı yapan üreticilerin bu tesisi tercih etmemesidir. İlk 5 yıllık süreçte bir sıkıntı çıkmayacağı yapılan analizlerden ortaya çıkmaktadır. Çünkü sektör desteklenmeye başlamış ve sertifikalı olmayan hiçbir üretime devlet desteği sağlanmayacaktır. Bu nedenle tesis kısa sürede yatırım maliyetini karşılayacaktır. Daha sonra Üniversitenin kendi iç ihtiyacını karşılaması bile sürdürülebilir bir proje olduğunu ortaya koymaktadır.
Kaz üretme çiftliği için en önemli risk girdilerde meydana gelecek öngörülenden daha yüksek artışların meydana gelmesidir. Fakat yüksek kar gelirleri ve kaz yetiştiriciliğinin meraya dayalı olarak da gerçekleşebiliyor olmasından dolayı bu risk en aza indirilebilir. Üniversitesinin kamu kurumu olması nedeniyle yapılan yatırımların ayrıca araştırma, deneme ve AR-GE faaliyetleri için kullanılabilir olması risklerin önemini azaltmaktadır.
Yapılan yatırımların kamu hizmeti olarak değerlendirilmesi gerektiği için risklerin getirdiği ek yükler kabullenebilir.