Tahkikte Esas Alınan Nüshalar Hakkında Bilgi: a-) Esad Efendi 660 Nüshası :

287 × 197mm, 228 × 127 mm boyutlarında, 218 yaprak, 25 satırdan oluşan nesih yazılı bu nüshanın, istinsah kaydı yoktur. Ancak temlik eden kişilerin adı verilmektedir. Bunlardan en önemlisi Abdulkadir b. Muhammed eminzâde’dir. Dar’ul hilafet-ül âliye’de kadı olduğu notu mevcuttur. -a- diye gösterilen ilk sayfanın en üs kısmında kelime-i şahadet yazmaktadır ve altında onu yazan kişinin Abdulmüznib Süleyman olduğu belirtilmiştir. Bu sayfadan sonraki iki sayfada (b ve c) esere ait içindekiler bilgisi verilmiştir. d diye gösterilen sayfada kitabın ismi, yazarı ve Đmam Ebu Hanife’nin görüşleri dikkate alınarak yazıldığı belirtilmektedir. Ayrıca temlik eden şahsısların isimleri yer almaktadır. Abdulkadir b. Muhammed Eminzâde’ye ait temlik kaydı mevcuttur. Kütüphane tarafından verilmiş harflerden sonraki sayfalardan sonra eser Arapça rakamlarla devam etmektedir. Bir numaralı varakın b yüzünde besmele, kısa bir dua ve esere giriş vardır. On iki satırlık bu girişten sonra eserin kelam usulü bölümü başlamaktadır. Her varak toplam elli satır olmak üzere sayfalar yirmi beş satır olarak yazılmıştır. Eserin en son sayfasında kitabın yazarı eser hakkında kısa bir bilgi vermektedir. Ve bu bilgi, müellifin eserini yazarken faydalandığı, akaid, fıkıh usulü ve fıkıh eserlerini kapsamaktadır. Ayrıca yazarın eserini yazdığı tarihte burada verilmektedir. Ancak istinsah kaydı bulunmamaktadır. Diğer nüshalarda istinsah kaydı bu son sayfada belirtilmiştir.

21 Feyzullah Efendi nüshasında olduğu gibi, bu nüshada da muhtemelen müellifin ismi müstensih olarak

b-) Reisü’l Küttap424:

263 × 185mm, 202 × 135 mm boyutlarında, 159 yaprak, 27 satırdan oluşan, nesih yazılı bu nüsha reisül küttap 425 ile benzer özellikleri taşımaktadır. Đki eserdeki damgada aynıdır. Muhtemelen her ikiside aynı kişi için istinsah edilmiştir. Ancak iki eser arasında biçimsel farklılıklar mevcuttur. Ayrıca metinlerde de farklılıklar vardır. Reisül küttap 424, 941’de istinsah edilmiştir. Müstensih ismi yer almamaktadır.

c-) Reisül Küttap425:

270 ×182 mm, 203 ×132 mm boyutlarında, 135 yaprak, 33 satırdan oluşan, arap hattıyla yazılan bu nüshanın mihrabiyesi şekil itibariyle sultani bir nüshadır. Üzerindeki damgadan sultani nüsha olmadığı ancak önemli bir kişi için istinsah edildiği anlaşılmaktır. Diğerinde fihrist yokken bu nüshada furû fıkıh bölümünün fihristi vardır. Ayrıca mihrabiyede tüm nüshaların son sayfasında olan bilgiler mihrabiye de verilmiştir. Bu esere müstensih 956 da başlayıp recebin 957’sinde bitirmiştir. Ancak müstensih ismi yer almamaktadır.

Şehid Ali Paşa Nüshası:

269×180 mm, 203×132 mm, 117 yaprak, 37 satırdan oluşan, nesih yazılı bu nüsha Ahmed

b. Necmüddin eş-Şafî tarafından istinsah edilmiştir. Bu nüshada eser adı, “el-havil kudsi” ve “fetâvâ hâvî” ayrı ayrı yazılmıştır. Nüshada, bir Medine’de bulunan diğeri de Đstanbul’da

görev yapan iki kadıya ait temlik kayıtları mevcuttur. Müellifin ferah kaydını eserin sonunda aynen alınmıştır. Đlk iki sayfada Havî’nin ismleri farklı şekilde yazılmıştır. Bu iç kapaklardan sonra gelen üç sayfada bütün bölümlere ait ayrıntılı bir fihrist mevcuttur.

d-) Laleli 878 Nüshası:

182 × 130 mm, 125 × 85 mm boyutlarında, 251 yaprak, 23 satırdan oluşan, talik yazıyla yazılan bu nüsha, diğerleri içinde en değerli olan ve tarih bakımı ndan en eski olandır. a,b, c, d, e, f şeklinde kodlanan giriş sayfalarının ikincisinde yani b- sayfasında kırmızı mürekkeple “kitabu’l el-havi’l kudsî” ve “fî fıkhî alâ mezhebi îmami azâm…” başlığı vardır. Kırmızı ve siyah mürekkepli –celî- yazılar Đbn Nüceym’in kendi el yazısıyla yazılmıştır. -b sayfasındaki furu fıkıha ait fihrist ve küçük haşiyeler diyecebileceğimiz kısa notlarda Đbn Nüceyme aittir. Đstinsah tarihi 760 olarak gözükmektedir.

Ebu Bekir b. Rüstem Şirvâni isimli meşhur bir kitap koleksiyoncusuna ait bir kayıt da mevcuttur ve yine bu sayfada eserin 1042 yılında Ebu Suud’un torunu Şah Ahmed’in²² eline geçtiği belirtilmiştir. O c, d, e ,f, sayfalarındaki fihristi hazırlamıştır. III. Mustafa’nın vakfı olduğuna dair bir kayıt da mevcuttur. Kanuni döneminde Şeyhülislamlık yapmış olan Çivizâde esere küçük notlar düşmüştür. Özetlersek, nüsha Ebu’s-Suud ailesinin eline geçmiş, Đbn Nüceym ve Şeyhülislâm Çivizâde tarafından notlar düşülmüştür. Sayfa kenarlarına oldukça küçük celi yazıyla not düşen Çivizâde’nin yanı sıra Ahmed b. Muhammed el-Suğdî tarafından bölüm başlığı diyebileceğimiz notlar mevcuttur. Ayrıca

22 Ebû Suud’un Đkinci oğludur. Şemseddin Ahmet efendi 944/1537 tarihinde Đstanbul’da doğmuştur. Önce Taşköprülüzade Ahmet efendiden sonra babasından tahsil görüp mülazım olmuştur. Ulema evladı kuralı gereğince ilmiye sınıfına dahil olmuştur. On dokuz yaşında Üsküdar’daki Rüstem paşa medresesine safer 963/ Aralık 1555 tarihinde müderris olarak atanmıştır. Muharrem 966/ Ekim 1558 Avret pazarındaki haseki Sultan dâhiline, muharrem 967-Aralık 1561 de Şehzade medresesine tayin edilmiştir. Burada müderris iken genç yaşta vefat etmiştir (Demir, 2006:25-26).

sultani bir nüshadır. Bunlar eseri değerli kılan özelliklerdir. Nüshanın sonunda diğerlerinde olduğu gibi müellifin ferağ kaydı aynen alınmıştır.

e-) Yenicami 408 Nüshası :

275 × 177 mm, 190 × 106 mm boyutlarında , 133 yaprak, 35 sütundan oluşan nesih yazılı, mukavva ciltli bu nüsha, Sultan Ahmet han b. Gazi Muhammet han için yazılmış sultani bir nüshadır ve istinsah tarihi 936 dır. Đç kapaktan hemen sonra eser başlamaktadır. Müellifin ferağ kaydı aynen yer almaktadır. Nüshanın sonunda Hanefi tabakatlarına ait bilgiler mevcuttur.