TTK’nın 47. maddesinin ilk fıkrasında unvanın devamı bakımından ad değişikliği ele alınarak ticaret unvanında yer alan adın değişmesi veya yetkili makamlar tarafından değiştirilmesi durumunda unvanın aynen devam edebileceği düzenlenmiştir. Bu düzenleme, unvanın ad değişikliğine rağmen aynen kullanılacağının zorunlu olduğu anlamına gelmez. Aksine bu düzenlemeyi, unvandaki adda meydana gelen değişik sonucunda bu değişikliğe
uygun olarak unvanın da değiştirilebilmesinin mümkün olduğu şeklinde anlamak gerekir150
. Ayrıca ticaret unvanının tacirin hüviyetini açıklayıcı fonksiyonu gereğince tacir, ticaret unvanında kendi ismini kullanarak ticari işletmesi ile hüviyeti arasında bağ kurabilmektedir. Ancak tacirin adının herhangi bir surette değişikliğe uğraması durumunda söz konusu bağ ortadan kalkar. Bu nedenle yasada tacirin adının değişmesi durumunda yeni adın mutlak
51 surette ticaret siciline tescil edilmesi gerektiği belirtilmektedir. Özellikle gerçek kişi tacirin adının değişmesi durumunda unvanın aynen korunması yükümlülüğü bulunmadığından ticaret unvanı addaki değişikliğe göre değiştirilecektir.
Adın değişmesi durumunu geniş anlamak ve bu nedenle de tacirin soyadı değişikliği
durumunda da bu usulün uygulanması gerekmektedir151. Bir gerçek kişinin mahkemeye
başvurarak haklı sebeple adının ya da soyadının değiştirilmesini istemesi ve bu talebin mahkeme tarafından kabul edilmesi durumunda, tacir gerçek kişinin yeni soyadına göre, ticaret unvanında değişiklik yapmasının zorunlu olmadığı kabul edilmelidir152
.
Tacirin adının değişmesi durumu sadece gerçek kişiler bakımından söz konusu olmayacaktır. Ticari işletme işleten dernek ve vakıfların ticaret unvanı, dernek ya da vakfın adının aynı olacağından (TTK m. 44); TTK m. 47’de öngörülen ad değişikliğine ilişkin hükmün geniş anlaşılarak, ticari işletme işleten dernek ve vakıfların adlarının değişmesi durumu için de söz konusu olacağı şeklinde anlamak gerekmektedir153. Ancak gerçek kişi tacirin ya da ticari işletme işleten dernek ya da vakfın adının değişmesi durumunda unvanın da değişeceği şeklinde bir zorunluluk yoktur. Ayrıca dernek ve vakıfların adındaki değişikliğin unvana yansıtılması gerektiği söylense de bunun iyiniyet kuralları ve menfaatler dengesine uygun olarak yapılması gerekir. Zira dernek ve vakıfların meydana getirmiş olduğu iktisadi zenginliğe unvan değişikliği ile zarar verebilir154.
Ad değişikliğinden sonra unvanın değişikliğe uğraması zorunluluğu bulunmamakla birlikte ad değişikliğinin kötüye de kullanılmaması gerekir. Zira hem adın değiştirilmemesi, hem de değişikliğe uğrayarak ad değişikliğinin unvana yansıtılmamasının kötüye kullanılması mümkün bulunmaktadır.
Ad değişikliğinin gerçekleştiği bir başka durum ise kadının evlenmeden sonra kocasının soyadını alması (TMK m. 187) halinde görülmektedir. Bu durumda karşımıza evli kadının bekârlık soyadını unvanda kullanıp kullanamayacağı ile ilgili bir soru çıkabilir. Bu durum yasanın 47. maddesindeki adın değişikliği hallerinden biridir. Medeni Kanun uyarınca evlenen kadın kural olarak kocasının soyadını alır. Buna göre de soyadı unvanda yer alan kadın, unvandaki değerin korunması amacıyla evlenme ile soyadı değişmiş olsa da unvanda değişiklik yapılmasını talep etmek zorunda değildir. Yani unvan, soyadı değişikliğine rağmen
151Boyacıoğlu, s. 75. 152Boyacıoğlu, s. 77.
153Helvacı, s. 324; Boyacıoğlu, s. 76. 154Boyacıoğlu, s. 76.
52 aynen kalabilir. Bu durumda bayan tacir, evlenmeyle soyadı değişse bile, evlenmeden önceki soyadının bulunduğu ticaret unvanını kullanabilecektir155
.
Kadının ad değişikliği, evlenmesi durumunda kocasının soyadını alması şeklinde olabilirken; evli kadın bakımından da boşanma halinde ad değişikliği söz konusu olmaktadır. MK m. 173 hükmü gereğince kadın, boşanma durumunda evlenmeden önceki soyadını yeniden alacaktır. Ancak kadının, kocasının soyadını kullanmaya devam etmekte bir menfaati bulunması halinde ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğinin ispatlanması halinde kadının talebiyle hâkim, kocasının soyadını taşımasına karar verebilecektir. Bu noktada; evlenen kadının ticari bir faaliyete atılması ve kocaya ait soyadının unvanda yer alması durumunda, boşanmadan sonra kocaya ait soyadının unvanda kullanılıp kullanılmamasıyla ilgili bir sorun
gündeme gelebilir. Kural olarak kadın, TMK’nun 173/2. maddesi hükmü gereğince
korunmaya değer bir menfaatinin bulunduğunu ispat etmek suretiyle boşanmadan sonra da kocasının soyadını kullanmaya devam edebilecektir. Bu hüküm uyarınca “korunmaya değer menfaatin varlığı” koşulu arandığından; unvanda kocanın soyadının yer alması durumunda kadının korunmaya değer menfaatinin varlığı koşulunun gerçekleşmesi nedeniyle hâkim tarafından kadının boşandıktan sonra da kocasının soyadını kullanabilmesine izin
verilmelidir156. Bize göre de bu görüş kabul edilmeli ve kadının unvanda yer alan soyadının
boşanma davasında hâkim tarafından kocanın soyadının kullanılabilmesine izin verilmelidir. Ancak yine de bu izin verilirken gözetilmesi gereken koşul, korunmaya değer menfaatinin var olup olmadığıdır. Somut olay bakımından bu koşul gerçekleşmezse hâkim tarafından kocanın soyadının kullanılmasına izin de verilmemelidir. Örneğin kadının evlendikten sonraki soyadıyla, ticari işletmeyi bu ticaret unvanıyla tanıtıcı herhangi bir işlem yapmaması durumunda soyadın unvanda çıkarılması gerekmektedir. Buna göre kadının, boşandığı kocasına ait soyadını unvanda kullanmasının haklı bir sebebi ve korunmaya değer bir
menfaati bulunmamaktadır157
.
Mahkeme tarafından boşanma davası sırasında korunmaya değer bir menfaatin ve haklı sebebin bulunmaması göz önüne alınarak verilecek kararla, kadının boşandıktan sonra da kocanın soyadını taşımasına izin verilmemesi durumunda mahkeme aynı zamanda kadının bu soyadını taşımada ekonomik bir menfaati bulunmadığını da tespit etmiş olacaktır. Bu kararda kadın kocanın soyadını unvanda kullanmaktan men edilmiş ise soyadını kullanmaya devam
155 Domaniç/Ulusoy, s. 265; Boyacıoğlu, s. 77. 156Helvacı, N. 942.; Boyacıoğlu, s. 77. 157Helvacı, N. 943.
53 edemeyeceğinden, unvanın yeniden düzenlenmesi ve kadının değişen soyadına uygun şekle dönüştürülmesi gerekecektir158
.
Ad değişikliğinin söz konusu olabileceği bir başka durum ise evlat edinme ilişkisinde karşımıza çıkacaktır. Evlat edinme ilişkisinin kurulduğu kişi küçük ise evlat edinen soyadı almakta, ancak ergin ise evlat edinenin soyadını alabilmesi zorunlu olmamakla birlikte mümkündür. Bu çerçevede evlat edinilen küçük ya da erginin soyadı değişikliğe uğrarsa,
ticaret unvanındaki ad da değiştirilebilecektir. Ancak soyadı değişikliğinin unvana
yansıtılması mecburi değildir159 .