AB-Türkiye Vize Serbestisi Diyaloğu

85

amacıyla mali kaynak sağlama taahhüdünde bulunmuştur.³⁴⁵ AB verilecek yardımları değerlendirirken Türkiye’deki kurumsal gelişmişlik düzeyine de önem verileceği öngörülmüştür. Bu kapsamda Türkiye düzensiz göç ile mücadelede de AB’nin finansal desteğini de alarak işbirliği yoluna gitmiştir. Böylece AB Türkiye’ye yönelik finansal destekte bulunmayı taahhüt ederek Türkiye’nin yasa dışı göçü önlemesine ve kurumsal kapasitesini geliştirmesine yardım etmeyi kabul etmiştir.³⁴⁶

86

Bu çerçevede Yol Haritası yerine getirilmesi gereken 72 kriter içermektedir. Söz konusu Yol Haritasında yerine getirilmesi gereken tüm şartlar tamamlandığında AB Komisyonu 539/2001 Sayılı Vize Tüzüğünün değiştirilmesine yönelik AB Konseyine ve AB Parlamentosuna öneri teklifinde bulunacak teklif Konsey ve Parlamentoda ağırlıklı çoğunlukla oylanacaktır.³⁵¹ Bahse konu Yol Haritası yerine getirilmesi gerekilen maddeler itibarıyla bir takvim öngörmemekle birlikte sürecin hızı Türkiye tarafından yerine getirilmesi gereken yükümlülüklere bağlıdır. Ayrıca IPA 2 desteği kapsamında AB Komisyon’u Türk yetkililerin hukuki ve idari alanlardaki gelişimine mali konularda yardımcı olmaktadır.³⁵²

Bu çerçevede Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan ve Türkiye’ye sunulan Vize Muafiyeti Yol Haritasında³⁵³;

- Seyahat belgelerinin güvenliği ( Pasaport vb.)

- Pasaportların AB standartlarına uygun hazırlanması ( Biometrik Pasaport) - Pasaport, kimlik kartı ve diğer belgelerin güvenliğinin temin edilmesi - Göç yönetimi, sınırlarda yeterli kontrol ve gözetimin sağlanması

- Uluslararası koruma ve yabancılarla ilgili işlemlerde AB Müktesebatına uyum sağlanması

- Kamu düzeni ve güvenliği, örgütlü suçlar, terör ve yolsuzlukla mücadele edilmesi ve suçların önlenmesi

- Cezai konularda adli işbirliği yapılması - Kişisel verilerin korunması,

- Herkesin serbest seyahat imkanlarından yararlanması gibi yerine getirilmesi gereken başlıca kriterler bulunmaktadır.

Bununla birlikte vize muafiyeti sürecinde, Komisyon tarafından Vize Yol Haritasında yer alan kriterlerin tamamlanmasında hangi aşamada olunduğu takip edilmektedir. Bu çerçevede söz konusu Yol Haritasında hem vize muafiyeti hem de Geri Kabul Anlaşması’nın uygulanmasıyla doğrudan ilgili olmayan hususlar için AB Komisyon’u tarafından Açıklamalı

351 İbid.,

352 Nas, loc.cit.,

353 Reçber, Türkiye-AB Ortaklık Hukuku, op.cit., ss.266-270.

87

Yol Haritası yayımlanmıştır. Açıklamalı Yol Haritasında yer alan önemli olabilecek hususlar aşağıda belirtilmekte olup Türkiye³⁵⁴:

- Mültecilerin Hukuki Statüsüne ilişkin 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesi gereğince, coğrafi sınırlama anlamında ülkesinin doğrudan gelecekleri mülteci olarak kabul etmeyeceğine ilişkin çekinceyi kaldırmayı ancak AB’ye tam üye olma aşamasında değerlendirmeye alacağını, - Bazı üçüncü devletlere transit vizeyi de içeren AB’nin vize politikasını AB’ne üye olduğu takdirde üstleneceğini,

- Geri Kabul Anlaşmasının usulüne uygun olarak işlemesiyle doğrudan ilgisi bulunanlara taraf olacağını belirtmiştir,

Söz konusu yol haritasının yerine getirilmesi için süreç hala devam etmektedir. AB Komisyon’u tarafından yayımlanan son rapora göre, Türkiye tarafından yerine getirilmesi gereken 72 maddelik listeden 6’sı hala beklemektedir.³⁵⁵ Söz konusu bu 6 madde aşağıdaki hususları içermektedir.

- AB standartlarına tam uyumlu biometrik seyahat dokümanının kabul edilmesi, - Yol haritasında öngörülen yolsuzluğu engelleyecek önlemlerin kabul edilmesi, - Europol ile operasyonel işbirliği anlaşmasının sonuçlandırılması,

- Terörizmle mücadele yasasının AB ile uyumlu hale getirilmesi,

- Kişisel verilerin korunması mevzuatının AB ile uyumlu hale getirilmesi, - AB üyesi ülkelerle cezai alanda etkili adli işbirliğinin kabul edilmesini,

- ve son olarak Geri Kabul Anlaşması’nın tüm hükümleriyle kabul edilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte Komisyon, Türk yetkililerin Yol Haritası’nda belirtilen hususları yerine getireceğine dair bir kanaat oluşturduğu takdirde pasaportunu AB ile uyumlu hale getiren biometrik pasaport sahibi Türk vatandaşlarına yönelik olarak vizenin kaldırılması için 539/2001 Sayılı Vize Tüzüğü’nün değiştirilmesine ilişkin Komisyon öneri teklifinde bulunabilecektir.³⁵⁶

354 Türkiye'nin Vize Serbestisi Yol Haritasındaki Seyri, Üçüncü Rapor,

https://www.avrupa.info.tr/sites/default/files/201612/third_progress_report_on_turkey_visa_liberalisation_road map_en_0.pdf, (e.t. 24.10.2019)

355 Vize kriterleri 7’den 6’ya düştü, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/vize-kriterleri-7den-6ya-dustu-40869977, (e.t.24.10.2019)

356 Bilgin ve Sımone, loc.cit., s. 75-95;

88

Bu çerçevede AB Komisyon’u tarafından 18 Mart 2016’da öneri teklifinde bulunulmasına rağmen Konsey’de bir sonuca ulaşılamamıştır. Bununla birlikte Komisyon kalan tüm kriterlerin tamamlanması için Türkiye’yi teşvik etmeye devam etmekte ve kalan kriterlerin tamamlanması için yapıcı konuşmalarla sürecin devam etmesini sağlamaya çalışmaktadır.³⁵⁷

Diğer taraftan 539/2001 Sayılı Düzenleme’nin vize serbestliğine sahip olan ülkelerin vatandaşlarına yönelik vizesiz seyahatin askıya alınmasına ilişkin hükmün güçlendirilmesine ilişkin değişiklik kapsamında 539/2001 Sayılı Vize Tüzüğünü değiştiren 2017/371 Sayılı AB Konsey ve Parlamento Tüzüğü 1 Mart 2017’de kabul edilmiştir.³⁵⁸ Buna karşın AB ve Türkiye arasındaki Geri Kabul Anlaşması imzalanmasından bu yana dört yıl geçmesine rağmen Türkiye’nin negatif listedeki durumu halen değişmemiştir.

Genel anlamda Türkiye’nin Geri Kabul Anlaşması karşılığında vize muafiyeti elde edecek olmasının yararlarının olacağı açıktır fakat AB üyesi ülkeler tarafından Türk vatandaşlarına vize muafiyetinin sağlanması bu kişilerin AB üyesi ülkelere yerleşme ve oralarda iş bulma gibi olanaklardan yararlanma imkanı sağlamayacaktır.³⁵⁹ Geri Kabul Anlaşması turistik amaçlı vizeler için muafiyeti kapsadığından kısa süreli vize olarak adlandırılan turistik vizeyle AB üyesi ülkelere giden Türk vatandaşlarının 3 ay olarak belirlenen turistik amaçlı seyahatini tamamladıktan sonra Türkiye’ye dönmesi gerekmekte ve dönmediği takdirde Geri Kabul Anlaşması gereğince Türkiye’ye iade edilmesi gerekmektedir.³⁶⁰ Bu anlamda Geri Kabul Anlaşması, iş gereği sürekli AB üyesi ülkelere gitmek durumunda olan kişiler için kolaylık sağlayacağı açıktır fakat maddi durumu turistik gezi yapmaya elverişli olmayan kişi açısından vize muafiyetinin sağlanmasının bir yararı olmayacaktır. Bu kapsamda Türkiye’nin Geri Kabul Anlaşması’yla üstlendiği sorumluluklar, kazanacağı haklara oranla oldukça fazladır. Neticede, Geri Kabul Anlaşması itibarıyla Türkiye’nin üstlendiği yükümlülüklerin karşılığında Türk vatandaşlarına AB üyesi ülkelere gidebilmek için Türkiye’ye vize muafiyetinin sağlanacağının sözü verilmiştir. Bu anlamda Geri Kabul Anlaşması gereğince üstlenilen yükümlülüklerin karşılığında elde edilen menfaat arasında bir dengeden söz etmek çok mümkün olmamaktadır.³⁶¹

357 İbid.,

358 Regulatıon (Eu) 2017/371 Of The European Parlıament And Of The Councıl Of 1 March 2017, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32017R0371&from=EN, (e.t. 24.10.2019)

359 Şirin Öner., loc.cit.,

360 İbid.,

361 Reçber, Türkiye-AB Ortaklık Hukuku, op.cit., ss.266-270.

89

Öte yandan Geri Kabul Anlaşması gereğince iade edilecek düzensiz göçmenlerin iade masrafları gönderen devlet tarafından karşılanması öngörülmüştür. Bu çerçevede Türkiye’den AB üyesi ülkelere geçtikleri tespit edilerek Türkiye’ye iade edilen düzensiz göçmenlerin geri gönderme merkezlerinde tutuldukları süreden bağlı bulundukları ülkelere geri dönüşlerine kadar gerçekleşen masrafların Türkiye tarafından karşılanması gerekmektedir.³⁶²

2.2. AB ve TÜRKİYE İLİŞKİLERİNDEKİ SON GELİŞMELERİN TÜRK