Türkiye’nin AB-28 ve Ortadoğu pazarı

Bu bölümde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan AB-28 ile krizle beraber önemi artmaya başlayan Ortadoğu pazarı genel hatlarıyla incelenmiştir. Grafik 3.3’te 2001-2013 döneminde Harmonize Sistem (HS) 2 dijit fasıllarına göre Türkiye’nin AB- 28’e ihraç ettiği en önemli mal gruplarının pay gelişimi gösterilmiştir. AB-28’e yapılan ihracat yapısına bakıldığı zaman kriz öncesinde ve sonrasında ayrıştığı görülmektedir. 2001 yılında AB-28’e en fazla tekstil ürün grubunda ihracat gerçekleştirilirken, zamanla gelişen sanayi yapısıyla birlikte tekstilin payı gerilerken kara ve deniz taşıtları ihracatı kriz dönemine kadar kademeli şekilde artış kaydetmiştir. Krizle birlikte taşıt

106 106

ihracatı önemli oranda gerilerken tekstil ihracatındaki düşüş durmuş ve yatay seyirde devam etmiştir. AB-28’e yapılan ihracatta kriz öncesi dönemde taşıt, makina gibi orta teknolojili ürünler ağırlıklı iken kriz sonrası dönemde tekstil ihracatı kısmen artarken taşıt ve makine ihracatı ise dalgalı bir seyir izlemiştir.

Grafik 3.3. Türkiye’nin AB-28 İhracatının Ürün Gruplarına Göre Payları241 (Yüzde pay)

Kaynak: UN-COMTRADE ,http://comtrade.un.org/data/, 23.11.2014 verilerinden yararlanılmıştır. Şekil 3.3’te ise daha önceki sistemle hesaplanmış olan ürün grupları kullanılarak Türkiye’nin AB-28’e ürün grupları bazında ihracat artış hızı ve AB-28’in bu ürünlere yönelik küresel piyasalardaki talep artış hızı gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi 2002-2013 döneminde sebze grubu haricindeki diğer ürün gruplarında talep artışının üzerinde ihracat artışı gerçekleştirildiği görülmektedir. Taşıtlar ürün grubunda AB-28 grubunun talep artış ortalaması yüzde 6,7 iken Türkiye’nin bu ürün grubunda bölgeye ortalama ihracat artışı yüzde 19,9 olarak hesaplanmıştır. AB-28 grubunda 2002-2013 döneminde talebi en fazla artan ürün grupları sebze, gıda ve metaller olurken bu ürün gruplarının bölgeye yapılan toplam ihracat içerisindeki payı kısmen düşük gerçekleşmiştir. 2002-2013 döneminde AB-28’de belirtilen ürün gruplarında artan

241 _{Harmonize Sistem’in (HS) ilk 2 dijiti olan fasıllara göre ürün grubu fasılları: Taşıtlar;86-87-88-89,} Metaller; 72-73-74-75-76-77-78-79-80-81-82-83, Makine;84-85, Gıda Ürünleri; 16-24 aralığı, Sebzeler; 6-14 aralığı ve Tekstil; 50-63 aralığı şeklindedir.

107 107

talebe karşılık Türkiye’nin mevcut üretim kapasitesi ve kalitesini artırma yoluyla ihracatını artırabilme potansiyeli bulunmaktadır.

Şekil 3.3. Türkiye-AB-28 Pazarında İhracat-İthalat Değişimi (2002-2013) (Yüzde pay)

Kaynak: UN-COMTRADE, http://comtrade.un.org/data/, 23.11. 2014 verilerinden yararlanılmıştır. AB-28, Türkiye açısından en önemli ihracat pazarı olmakla birlikte aynı zamanda Çin açısından da oldukça önemli bir pazar olmuştur. 2012 yılına kadar Çin’in en büyük ihracat pazarı olan bölge, daha sonra ABD’nin gerisinde kalmıştır. Tablo 3.4’te 2001-2013 döneminde HS2 sınıflandırılmasına göre hazırlanmış ürün grupları bakımından iki ülkenin bölgeye gerçekleştirmiş oldukları ihracat dağılımı hesaplanmıştır. 2001 yılında Türkiye’nin AB-28’e gerçekleştirdiği toplam ihracat 19,6 milyar dolar iken, 2013 yılında yaklaşık 3,5 katına çıkarak 71,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde Çin bölgeye toplam ihracatını yaklaşık olarak 5,4 katına çıkarak 76,7 milyar dolardan 417,3 milyar dolara yükseltmeyi başarmıştır. Ürün grubu bazında incelendiğinde tekstil ürünlerinde nisbi olarak Türkiye’nin yüksek rekabet düzeyine sahip olmasına karşın tekstil ihracatı 2001 yılında 4,2 milyar dolardan 2013 yılında 9,5 milyar dolara yükselmiştir. Çin ise aynı dönemde tekstil ihracatını 10,8 milyar dolardan 55,7 milyar dolara yükselmiştir. Bunun yanında Çin’in bölgeye yapmış olduğu ihracatın önemli bir kısmının makina ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Çin’in makine ürünleri ihracatı 2001-2013 döneminde 27,8 milyar dolardan 195,2 milyar dolara yükselirken bölgeye gerçekleştirilen toplam ihracatın

108 108

yarısını oluşturmuştur. Tabloda dikkati çeken bir diğer durum 2009 yılı krizinin iki ülkenin ihracatında önemli kayıplara yol açmasına karşın Çin’in krizin etkilerini daha çabuk atlatması ve 2010 yılında ihracatını önemli ölçüde artırması olmuştur. Türkiye ise Çin’in aksine kriz öncesi ihracat seviyesini ancak 2013 yılında yakalayabilmiştir. Türkiye’nin kriz sonrasında AB-28 pazarında kademeli olarak gerilemesi sonrasında kısa vadede alternatif Pazar olarak son dönemde ihracatını AB-28’den Ortadoğu Bölgesi’ne kademeli olarak kaydırmaya başlamıştır.

Tablo 3.4. Türkiye ve Çin’in AB-28’e Ürün Gruplarına Göre İhracatı (2001- 2013)

(Milyar dolar)

Kaynak: UN-COMTRADE, http://comtrade.un.org/data/, 23.11.2014.

Çin’in, AB-28 pazarına gerçekleştirmiş olduğu ihracatın toplam ihracat içerisindeki payı 2008-2009 döneminde yaşanan küresel krize kadar yaklaşık olarak yüzde 20 civarında gerçekleşirken 2013 yılında yüzde 15,4 düzeyine gerilemiştir. (Bkz. Tablo 2.2) Çin’in gerileyen AB-28 pazarına karşılık Türkiye’nin Çin’in gerileyen pazar payını ele geçirmesi ve ihracat düzeyini artırması fırsatı meydana gelmiştir. Türkiye’nin, AB-28’de Çin’le rekabet içerisinde olduğu tekstil ve makine ürün gruplarında rekabetçiliğini artırarak pazar payını artırması olası görünmektedir.

AB-28’in ardından 2013 yılında Türkiye’nin ikinci en büyük ihracat pazarı olan Ortadoğu Bölgesi’ne yapılan ihracatın ürün bazında gösterildiği Grafik 3.4’te 2001- 2008 döneminde bölgeye metal ihracatının kademeli artış gösterdiği görülmektedir.

109 108

yarısını oluşturmuştur. Tabloda dikkati çeken bir diğer durum 2009 yılı krizinin iki ülkenin ihracatında önemli kayıplara yol açmasına karşın Çin’in krizin etkilerini daha çabuk atlatması ve 2010 yılında ihracatını önemli ölçüde artırması olmuştur. Türkiye ise Çin’in aksine kriz öncesi ihracat seviyesini ancak 2013 yılında yakalayabilmiştir. Türkiye’nin kriz sonrasında AB-28 pazarında kademeli olarak gerilemesi sonrasında kısa vadede alternatif Pazar olarak son dönemde ihracatını AB-28’den Ortadoğu Bölgesi’ne kademeli olarak kaydırmaya başlamıştır.

Tablo 3.4. Türkiye ve Çin’in AB-28’e Ürün Gruplarına Göre İhracatı (2001- 2013)

(Milyar dolar)

Kaynak: UN-COMTRADE, http://comtrade.un.org/data/, 23.11.2014.

Çin’in, AB-28 pazarına gerçekleştirmiş olduğu ihracatın toplam ihracat içerisindeki payı 2008-2009 döneminde yaşanan küresel krize kadar yaklaşık olarak yüzde 20 civarında gerçekleşirken 2013 yılında yüzde 15,4 düzeyine gerilemiştir. (Bkz. Tablo 2.2) Çin’in gerileyen AB-28 pazarına karşılık Türkiye’nin Çin’in gerileyen pazar payını ele geçirmesi ve ihracat düzeyini artırması fırsatı meydana gelmiştir. Türkiye’nin, AB-28’de Çin’le rekabet içerisinde olduğu tekstil ve makine ürün gruplarında rekabetçiliğini artırarak pazar payını artırması olası görünmektedir.

AB-28’in ardından 2013 yılında Türkiye’nin ikinci en büyük ihracat pazarı olan Ortadoğu Bölgesi’ne yapılan ihracatın ürün bazında gösterildiği Grafik 3.4’te 2001- 2008 döneminde bölgeye metal ihracatının kademeli artış gösterdiği görülmektedir.

109

Metal grubunun yanı sıra aynı dönemde makine ihracatı artarken tekstil ürünleri ihracatı ise kademeli olarak gerilemiştir. Kriz öncesi dönemde Türkiye’nin metal ve makine ürün grubu ağırlıklı olan ihracatı kriz sonrasında kısmen değişmeye başlamıştır. Kriz sonrası dönemde metal ihracatı önemli oranda yavaşlarken tekstil ürünleri ihracatındaki düşüş yerini yatay harekete bırakmıştır. Bölgeye taşıt, gıda ve sebze grubu ürün ihracatında ise önemli değişiklikler yaşanmamıştır.

Grafik 3.4. Ortadoğu Bölgesine İhracatın Ürün Gruplarına Göre Gelişimi (2001- 2013)

(Yüzde pay)

Kaynak: UN-COMTRADE, http://comtrade.un.org/data/, 23.11.2014 verilerinden yararlanılmıştır.