Türkiye Grameen Mikro Projesi’nin İşleyişi

Yoksulluk TGMP kapsamında ülkemizin 100’üncü yılına girmeden önce yoksulluk ve neden olduğu olumsuzlukların tamamıyla giderilmesini amaçlamaktadır. TGMP ülkemizde var olan yoksulluğun nedenini bireylerin tembellik ve ya zekâ eksikliği nedeniyle değil sermaye yetersizliklerinden dolayı oluştuğunu temel almaktadır (Akgül, 2003: 9-10).

59.’uncu Hükümet’in bir kanun tasarısı olarak hazırladığı” Mikro Finans Kuruluşları Hakkındaki Kanun Tasarısı” ile izin verilmiş olan iki kapsamlı finans kuruluşu türü var olmaktadır. İlk olarak yerli ve yabancı yatırımcılar ile ticari bankaların kurabilecekleri kuruluşlar, ikinci olarak ise mevduat kabul etmeyen kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. Temel ayrımda mevduat kabul edip bu kapsamda işlem yapabilen kuruluşlar ile mevduat kabul etmeyen kuruluşlar olarak hazırlanan yasa tasarısı kapsamında tanımlamada bulunulmuştur. (Akgül, 2004: 26- 27).

TGMP’nin temel felsefesi kişilere yemesi için balık vermek veya sadece balık tutmayı öğretmek yerine kişilere balık tutmak için bir ağ veya kayık kiralaması veya almasını sağlamaktır. Bu amaç çerçevesinde hedef kitle şu şekilde sıralanabilir(Akgül, 2003: 9):

 Kadınlar ve İşsiz Gençler

 Topraksız Köylüler

 Küçük Ölçekli Çiftçiler

 Sokaktaki Sahipsiz Çocuklar

 Orman Köylüleri

Temel alınan faaliyet felsefesi TGMP için bireylere ekonomik olarak belirli düzeyde desteklenme değil, bireylerin kendi ekonomik kazanım ortamlarının oluşturulmasında yardımcı olunmasını sağlayabilmektir. Bu süreçte gereklilik arz eden araç ve gereçlerin bireylere sağlanabilir olmasında yardımcı olunmaktır.

4.1.1.1. TGMP’de Grup Oluşumu ve Kredinin Dağıtılması

Sağlanan kredi faaliyetlerinde TGMP kentsel ve ya kırsal alanda en fazla ihtiyaç gösteren kadınlara oluşturacakları gruplar kapsamında kredi sağlamaktadır. Bu grup oluşumunun gerekliliği ise ihtiyaç ve isteklerin yetkililere iletişimde ki kopuklukların grupsal olarak üstesinden gelinebilmesinin avantajından dolayıdır. (TGMP, 2005: 11-12).

Mikro kredi sisteminde sağlanan gruplaşma kapsamında grup üyelerinin her birine ayrı ayrı ödemede bulunulur. Bu ödemenin var kılınabilmesi için grup

üyelerinin birbirlerine kefil olabilmesi gerekmektedir. Grup oluşumu aynı fikir ve yapıyı taşıyan, aynı bölgede ikamet eden ve güvenirlik oluşturan bireylerden üye seçimi sağlamaktadır. Sağlanan ödemeler ile geri ödeme süreci bir hafta sonra başlayıp 46 haftaya bölünerek ödeme sağlanmaktadır.(Akbıyık ve Şahin, 2010).

Bireyin grup üyesi olarak kredi sağlanacak müşteri konumunda olabilmesi için kırsal alanda ekilebilir 10 dönümden az toprağının ya da kentsel konumda bu değeri taşıyacak varlığının olması gereklilik taşımaktadır. TGMP kurallarına çalışanların desteği ile uyumluluk göstererek kendi içlerinde organize olmayı sağlarlar. Grup kapsamında üyelerin birbirlerini tanıması ve güven duyması gerekliliği, üye seçim sürecinde daha belirgin bir kapsamda var olur. Üye seçim sürecinde merkez müdürü tarafından uygulanan soru yanıt sürecinde alınan cevapların tatmin edici konumda olması sonucunda ikinci aşamaya geçiş sağlanır. Bu aşamada ise merkez müdür, üyelerin evlerine ziyaret gerçekleştirir. Seçim işleminin tamamlanması ardından grup kapsamına 8 günlük zorunluluk içeren grup eğitimi sağlanarak, üyelerin grup bilinciyle hareket edebilmeleri kazandırılması amacı taşımaktadır. Sağlanan eğitim sonucunda projeden sorumlu müdür eğitimden tatmin olursa ilgili merkeze onay raporunu göndererek grupların kuruluşu tamamlanır. Süreçler soncunda grup üyelerinin onayı ve haftalık olarak sağlanan grup toplantılarının ardından kredi teminatı kazanımı gerçekleşmektedir (TGMP, 2005: 12-25).

İzlenen süreç sonucunda kredi hakkı kazanmış grup, kendi içerisinde ki ihtiyacı en acil olan 3 kişiye ödemeler ilk yapılır. Bu bireylerin geri ödemeleri düzenli ödemeleri sağlanır ise diğer üyelere de ödemeler gerçekleştirilir (TGMP, 2005: 25).

Bireysel olarak kredi limit oranı belirlenerek, üyenin kapasitesine ve kullanım amaç talebine göre 100 TL ile 700 TL arasında değişiklik göstermektedir. Bu tutarlar yıl kapsamında ve üyelikte sağlanan performansa göre şekillenerek artış gösterebilmektedir (TGMP, 2008: 13).

Kredi sağlanan gruplarda kredi tutarının geri ödenmemesi konusunda herhangi bir yaptırım yer almayı, kredi sağlanan kadınlar grup oluşturularak kendi aralarında her hafta bir grup üyesinin evinde toplanıp fikir alışverişi ve motivasyon kazanımı

sağlayarak, proje görevlisi bu yapılan toplantılarda is geri ödemeleri toplama imkân bulmaktadır (Altay, 2007: 65).

Türkiye’de verilen Mikro Kredi’lerin geri dönüş oranı %100’dür (www.tgmp.net, 21.08.2010).

İmkânların daha fazla bireye ulaşabilir olunabilmesi ve mikro kredi sisteminin sürdürülebilmesi amacıyla, bu süreçlerde çalışanların masraflarının ve işletmelerin giderlerinin karşılanması için hizmet karşılığı olarak alınan bir mali bedel bulunmaktadır. Bu oranda TGMP’den kredi alan bireylerden yıllık %15’lik hizmet maliyeti alınmaktadır. Alınan bu ücret kapsamında mikro kredi faaliyetine dair tanıtımların sağlanabilir olması, çalışan personel giderleri, haberleşme ve ulaşım masrafları gibi işletme giderlerine pay edilmektedir (Akbıyık ve Şahin, 2010: 1739).

Ülkemizde TGMP’nin uyguladığı proje kapsamında sağlanan kredi türleri 4 adettir. Bunlar, temel kredi, sözleşmeli kredi, girişimci kredisi ile mücadeleci vatandaş kredisi o0larak bulunmaktadır. Kredi türünde il olan temel kredi türünde sözleşme süresi bir yıllık var olup, haftalık olarak eşit oranda taksitlerle ödeme sağlanmaktadır. Sistemde kalmak ve herhangi bir sorun çıkarmamak kaydıyla limit artışı sağlanabilmektedir. Üye aldığı kredi tarihi itibariyle 6 ay sonra ödediği kadar miktarı tekrar kredi olarak kullanabilmekte ve üyeye isterse gönüllü para hesabına para yatırma imkânı sağlanıp tasarruf yapma olanağı mümkün kılınmaktadır. Diğer sağlanan kredi sistemi olan sözleşmeli kredi TGMP’nin direk olarak sağladığı bir kredi ödemesi olmayıp, üyenin geri ödeme dâhilinde yaşadığı herhangi bir sıkıntıdan dolayı ödeme süresinin otomatik sistemde uzatılıp gerekli ödeme imkânlarının oluşumunun sağlanmasıdır. Girişimci kredisinde ise üyeler arasında yetenekli, başarılı ve çalışkanlık gösterenler arasında uygulana bir kredi türüdür. Son kredi türü olan mücadeleci vatandaş kredisinde ise sokaklarda geçimini dilenerek, yaşamını çok yoksul koşullarda ve sokakta yaşayarak sağlayan bireylere sağlanmaktadır. Bu kredinin temel amacında bireylerin yaşamlarını idame ettirebilme imkânlarını onurlu bir biçimde kazanabilmesi için teşvik edici ve yönlendirici olarak sağlanmaktadır ve 2006 yılından itibaren ülkemizde uygulanmaktadır (TGMP, 2008: 8-11).

Temel ilke ediniminde TGMP var olan kaynakların israfı sağlanmadan mümkün olabildiğince yıl boyunca topraksız olarak tarım sağlayabilmeyi, sebze yetiştirip, yemeyi ve fazlasını ise satmayı edinim sağlamaktadır. Bu ilke koşulunda mikro sera uygulaması adıyla, dar gelirli bireylerin dengeli beslenme ve ek bir gelir elde etmeleri amaçlanmaktadır (Akgül, 2009:5-7).

Türkiye’de Mikro Kredi uygulaması halen 53 il ve toplam 70 şubede uygulanmaktadır (www.tgmp.net, 21.05.2011).

Kredi alan kadın sayısı her yıl artış göstermektedir. Kredi alan kadın sayısı 2008’de 10.000 iken, 2009 yılında 21.000’e yükselmiştir (Akbıyık ve Şahin, 2010:1742-1743).

2010 Ağustos ayı itibariyle 36.386 olan bu sayı 2011 Mayıs ayında 45.642 kişiye ulaşmıştır. Kullandırılan kredi miktarı yaklaşık olarak 94 milyon TL’dir (www.tgmp.net, 21.05.2011).

Diyarbakır gerek kredi kullanana kadın sayısı gerekse verilen kredi miktarı bakımından ilk sırada yer almaktadır. TGMP’nin başlatıldığı ilk olmasından dolayı Diyarbakır’daki TGMP şube sayısı da Türkiye genelinde en fazladır. Diyarbakır’dan sonra 3 TGMP şubesine sahip olan Kahramanmaraş verilen kredi miktarı bakımından ikinci sırada yer almaktadır. Kahramanmaraş’tan sonra sırası ile Şanlıurfa, Gaziantep, Eskişehir, Mardin, Bursa, Aydın, Batman, Tokat gelmektedir. Aydın, Batman ve Tokat illeri sadece bir tane TGMP şubesine sahip olmasına rağmen birden fazla şubeye sahip olan Erzincan, Elazığ ve Hatay illerinden daha fazla miktarda kredi dağıtmıştırlar. TGMP kapsamında açılan şube sayısı Türkiye’de her geçen gün artmakta şubelerin artışına paralel bir şekilde kredi müşterilerinin de sayısı artış göstermektedir.