Kuruluşu ve Zaman İçindeki Gelişimi

Chitagong Üniversitesi’nin bulunduğu Bengladeş 1974 yılında büyük yoksulluk ile karşı karşıya kalmıştır. Bu yoksulluğun sonucu insanlar yaşamlarını kaybetmişler ve belirli bölgelerde çok büyük hayat kayıpları yaşanmıştır. Üniversite profesörlerinden Muhammed Yunus bu soruna çare aramış ve araştırmalar ı sonucunda Grameen Bank düşüncesini ortaya atmış ve banka bu düşünce temelinde ortaya çıkmıştır.

Yaşanan yoksulluk neticesinde insanların en temel yaşam gereksinimlerinden uzak kalması nedeniyle fiziksel ve psikolojik olarak değişimleri beraberinde getirerek ülke genelinde toplumsal göçler meydana gelmiştir. İnsanların yoksulluk nedeniyle hayatlarının son bulması, temel aile ve birey yaşanma koşullarının yok olması ve ülke nüfusunun bu nedenler dâhilinde büyük ölçüde azalım göstermesi Bengladeş’in güneydoğusunda bulunan insanların yoksulluğun neden olduğu olayların adlandırılması için kullanılabilmektedir (Yunus, 1999: 13-14).

Bengladeş insanı yaşadığı bu yoksulluğa rağmen hiçbir yerden bir şey talep etmemiştir. İnsanlar yoksul insanların yaşadıkları bu drama kaygısız kalmamışlardır. Akademik olarak anlatılan bütün iktisadi anlatımların gerçek olan bu duruma çare olmadığı görülmüştür. Yunus yoksulların bu sıkıntılarından, yoksulluklarından nasıl kurtulabileceklerine çare aramıştır. Üniversite şehrin dışında ve merkeze uzak bir yerde bulunmaktadır. Köye yakın olması Yunus için alan çalışması yapılabilmesine olanak sağlamıştır (Yunus, 1999: 14-15).

Ülkenin güneydoğusunda yaşanan bu olumsuzluklara rağmen bölge insanı herhangi bir yerden ya da ülkeden bir talepte bulunmamıştır. Fakat insanlar Bengladeş’de insanların yaşadığı bu yoksulluk ve yoksulluğun neden olduğu olumsuzluklara kayıtsız kalmamışlardır. Yoksul insanların ve yoksulluğun sebep oluşturduğu olumsuzlukların ekonomik tabanda giderilebilir olunabilmesi için kurulan Grameen Bank, Bengladeş’de ilk uygulamasında Muhammed Yunus dâhilinde 42 yoksul insana 27 ABD doları vererek, yoksulların yararlanabilmesi için mikro kredi sistemine öncülük eden bir kurum olmuştur (Latifee, 2006: 5-6).

Muhammed Yunus’un 42 insana sağladığı 27 ABD doları borcun vermesinde ki asıl amaç, insanların ellerinde ki ürünleri istedikleri ölçüde satabilmeleri kapsamında fikir yürütmüştür (Yunus, 1999: 21-23).

1983 yılında kurulan Grameen Bank bağımsız bir kuruluş olarak var olmayı hisselerinin %40 devlet %60 ise müşteriler oranında paylaştırılmıştır. 1985- 1900 yılları arasında hisselerinin büyük çoğunluğunun %75 oranında müşterilerin elinde bulunması ile tam bağımsız bir banka oluşumu gerçekleşmiştir (Yunus, 1999: 210- 220).

Bankanın görevleri; Üye kimselerin yoksulluktan kurtulabilmeleri için ihtiyaç duydukları finansal desteğe erişimlerini kolaylaştırmak, Borçlu kredi kullanıcısı ile banka arasında güven temelli bir ilişki kurmak, Borçlu birey ile banka arasındaki borç ilişkisinde kefil aramaksızın kapıda banka hizmeti sağlamak, %95’inin yoksulların olduğu bankanın tüm karının yine yoksul kimselere gitmesi, GB’den yararlananların %97’si kadındır. Bankanın 12 kişilik yürütme kurulunda yoksul köylüler de yer almaktadır. Şubelerle yayılmış olan ve ulusal nitelikte merkezden oluşan bir sistemdir. 1995 yılından bugüne dağıtılan kredilerin %100’ü üyelerce yapılan geri ödemelerle temin edilmektedir.

Yoksul aile oranın yükselmesi sebebiyle 1997 yılında Mikro Kredi zirvesi başlatılmıştır. Yaklaşık 100 milyonluk bir yoksul ailenin 2015 yılında yoksulluktan kurtulabilmesi amaçlanmaktadır. Bu temel amaçlar kapsamında Mikro Kredi projesinin önem kazanarak büyümesi sağlanmıştır (Morshed, 2006: 3-4).

Grameen Bank’ın 2003 yılında toplam geliri 60,98 milyon ABD doları olarak tahmin edilmektedir. Bu gelirin %77 oranı kredi kullanıcılarından elde edilen faizlerden var olmaktadır. Bu oranlar kapsamında daha henüz geri ödenmemiş kredilerin %100 kapsamında bankanın kendi fon ve mevduatları tarafından sağlanmış olmasıdır. Talepleri ve yoksullukla mücadele politikalarında ki süreçleri kendi imkânları ile tahsis eden bir kurum olması nedeniyle dışa bağımlılık durumu söz konusu olmamaktadır (Khawari, 2004: 11).

Dağıtılacak olan kredilerin finansmanın kredi müşterilerinin geri ödemiş oldukları paralar ile karşılanıyor olması GB’nin finansal olarak kendi kendine yeterli bir kurum olduğunu göstergesidir. Bu da kurumun dışa bağımlılığının olmadığının ifadesidir. Yoksullukla mücadelede önemli bir misyon üstlenmiş olan Grameen Bank, 2006 Haziran ayında vermiş olduğu kredilerin büyük oranını kadınlara vermesiyle birçok geri ödeme dönüşü olmuştur. Yoksullukla mücadele sürecinde GB’ın temel açıdan banka olmasından daha çok bir kalkınma amacı taşıyan bir kurum çehresinde bulunmaktadır. Toplumlar kapsamında kalkınma bilincinin oluşabilmesi ve gerçekleşebilmesi için bir güç noktası olanağında GB bulunmaktadır (Latifee, 2006: 6).

Kredi kullandırma ile müşterilerin karlılık durumları yanında GB yaşam standartlarının yükseltilebilir olması konularında müşterilerine sağlamış olduğu danışmanlık ve yönlendirmeleri ile bireylerin yaşam kalitelerinin yükseltilebilir konumda olmasını sağlamıştır. Bu süreçler ile GB, müşterilere kredi sağlama konusunda ayrıca bir süreçte başarı elde etmiştir (Yunus, 1999:290–292).

2009 yılı kapsamında GB’ın şube ve çalışan sayısı yüksek oranda artarak, bu konum ve işgücü ile 82.000’ni aşan köye yoksullukla mücadele kapsamında hizmet sunmuştur. Bu açıdan hem bir banka işlevine sahipken hem de farklı toplumsal programlar ile işlevsellik kazanmıştır (Morshed, 2010: 99).

Bu programlar: Krediler, Konut Kredileri, Küçük ölçekli işletme kredileri, Dilencilere kredi, Burs – eğitim kredisi, Özendirici tasarruf kredisi, Taşınabilir telefonlar için krediler. Farklı birçok hizmet sektöründe şirketsel yapıya sahip olan ve Grameen şirketleri yapısına kavuşan GB, eğitim, Telekom ve enerji gibi farklılık gösteren sosyal amaçları gerçekleştirmek üzere toplam 26 şirketten Grameen şirketleri meydana gelmektedir. Şirketlerin temel amacı kar amacı taşımayan ve sosyal amaçlar kapsamında hizmet üreten yağıda bulunmaktadırlar (Morshed, 2010: 98- 100).