Türkiye’de Gelir Dağılımında Öngörülen Gelişmeler ve Hedefler

1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur Devlet Planlama Teşkilatının kurulmasıyla 1963 yılından itibaren beş yıllık kalkınma planları hazırlanmıştır. 2011’de DPT Kalkınma bakanlığı adını alarak yeniden organize edilmiştir. 2014-2018 yıllarını kapsayan 10’nuncu kalkınma planı ele alındığı zaman, gelir dağılımındaki adaletsizliklerin giderilmesi ve yoksulluğun minimum seviyeye düşürülmesi temel amaçları arasındadır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için uygulanacak politikalardan ilki vergi düzenlemeleridir. Vergilerin gelir dağılımındaki adaletsizlikleri azaltıcı yönde olması amaçlanmaktadır. Ayrıca yoksulluğun nesilden nesile aktarımının önüne geçmede en etkili kalem olan eğitim başta olmak üzere tüm kamu hizmetlerine ulaşmada fırsat eşitliği sağlanmalıdır.

Kırsal ve kentsel alanlarda yaşanan bölgesel farklılıkları asgari düzeye indirmek için tüm yerleşim yerlerinde temel yaşam kalitesi standartlarının sağlanması, tüm bölgeleri kapsayan bir kalkınma süreci

118

hazırlanmalıdır. Üretimin belli bölgelerde yoğunlaştığı için bölgeler arası gelişmişlik farklarına yol açmıştır. Bu ise gelir dağılımının daha dengesiz dağılmasına sebep olmuştur. Üretimi yurt geneline daha dengeli yayılması gerekmekte, bunun için de bölgelerin rekabet güçlerini göz önüne alarak birbiriyle ilişkisini de arttıracak bir üretim organizasyonu gereklidir.

119

SONUÇ

Ülkelerin ekonomi politikaları ekonomik büyümeyi ve istikrarı sağlamanın yanında bireyler ve toplum arasında adaletli bir gelir dağılımını sağlamak yer almaktadır. Burada önemli olan nokta toplam gelirin belirli bir kesimin elinde yoğunlaşmasını önleyerek bütün topluma adil olarak dağıtılması ve kişi başına düşen ortalama gelirin arttırılmasıdır.

Sosyal devletin bir gereği olan adaletli bir gelir dağılımı sağlandığında toplum refahında bir artış olmaktadır. Gelir dağılımında adalet sağlanmadığında ise beslenme, barınma, sağlık, eğitim, çevre ve kültür düzeyinde olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Aynı zamanda adaletsiz bir gelir dağılımı beraberinde yoksulluk sorununa doğurmaktadır. Ülkeler bazı hedefleme yöntemleri ile yoksulluk sorunundan kurtulmayı amaçlamaktadır. Son yıllarda dünyada ve Türkiye’de gelir dağılımında bireylerin adaletli bir pay alabilmeleri için çalışmaların yapıldığı ve yoksulluğu azaltmaya yönelik stratejiler geliştirdiği görülmektedir.

120

Türkiye’de milli gelirden en yüksek payı alan %20’ lik grup ile en düşük pay alan %20’ lik grubun gelir oranları (P80/ P20 oranı) arasında çok büyük farklar bulunmaktadır. Ayrıca gini oranlarının 0.40 düzeyinde seyretmesi gelir dağılımının oldukça adaletsiz olduğu göstermektedir.

Türkiye diğer ülkeler ile kıyaslandığında gelir dağılımının daha adaletsiz olduğu görülmektedir. Bu durumun en önemli nedenleri ise;

ü Yüksek oranlarda seyreden enflasyon, ü Vergi adaletinin yeterince sağlanamaması, ü İç borçlanmanın yüksek oranlarda yapılması, ü Nüfusun önemli bir bölümünün tarım sektöründe

çalışması,

ü Kayıt dışı ekonominin fazla olması ü Nüfus artış hızının yüksek olması ü Faiz yükünün fazla olması

Sonuç olarak gelir dağılımının adaletsiz olması sorunu yoksulluk sorununu beraberinde getirmektedir. Yoksulluğun önüne geçilebilmesi için, yoksulların

121

durumlarını iyileştirecek, yaratılacak gelirin toplumun daha geniş kesimlerine ulaşmasını sağlayacak, gelirin belli bir kesimin elinde birikmesini engelleyecek uygulamalara öncelik verilmesi gerekmektedir. Bunun yanında ekonomik büyümeyi esas alan, toplumun refah seviyesini yükselten, bölgesel gelişmişlik farklarını azaltan, eğitim ve sağlıkta fırsat eşitliği yaratan, gelir dağılımını iyileştirici ekonomik ve sosyal politikaların eş zamanlı ve birbiriyle uyum içinde uygulanması şarttır. Gerek eşitsizlik, gerekse yoksullukla mücadelede sadece bireyin değil devletin, özel sektörün, sivil toplum kuruluşlarının ve uluslararası örgütlerin de topyekûn işbirliği gerekmektedir.

122

KAYNAKÇA

Aktan Coşkun Can ve İstiklal Yaşar Vural, “Gelir Dağılımında Adalet(Siz)Lik ve Gelir Eşit(Siz)Liği: Terminoloji, Temel Kavramlar ve Ölçüm Yöntemleri”, Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara, Hak-İş Konfederasyonu Yayınları, 2002, s.1-21.

Altınışık İsa ve Hasan Sencer Peker, “Eğitim ve Gelir Dağılımı Eşitsizliği”, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi İİBF Dergisi, S.15, Aralık 2008, s.102.

Alp Salih, “Refah Devleti Düşüncesinin Gelişimi Ve Bir Liberal Alternatif Olarak Üçüncü Sektör”, Maliye Dergisi, Sayı: 156, Ocak-Haziran 2009, s.265-279.

Baş Kemal, “Küreselleşme ve Gelir Dağılımı Eşitsizliği”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.18, S.1, 2009, s.49–70.

123

Çakır Yafes, “Sağlık Hizmetlerinde Katılım Payı Uygulaması Ve Bu Uygulamanın Sosyal Devlet İlkesi ve Sosyal Güvenlik Hakkı Bakımından İncelenmesi”, Sayıştay Dergisi, S.80, s.85-105

Çalışkan Şadan, “Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk”, Sosyal Siyaset Konferansları, S. 59, 2010, s. 89–132.

Derviş Kemal, “Küreselleşme, Büyüme ve Gelir Dağılımı”, Uluslar Arası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sayı:27, Kasım 2007, s.7.

Erdal Süleyman, Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti

Uygulamaları Açısından İsveç Modelinin

Araştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2012.

Güçlü Sami ve Mehmet Bilen, “1980 Sonrası Dönemde Gelir Dağılımında Meydana Gelen Değişmeler”, Yeni Türkiye Dergisi, S.6, Ekim 1995, s.160.

124

Gül Hüseyin ve Songül Sallan Gül, “Sosyal Devletten Refah Devletine Geçişte Sosyal Haklar ve Yoksullar”, Amme İdaresi Dergisi, C.40, S.3, Eylül 2007, s.1-30

Gümüş Ali Tarık, Sosyal Devlet Anlayışının Gelişi ve Dönüşümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010.

Karaman Banu ve Melih Özçalık, “Türkiye’de Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin Bir Sonucu: Çocuk İşgücü”, Yönetim ve Ekonomi, C.14, S.1, 2007, s.1-17.

Kirmanoğlu Hülya, Kamu Ekonomisi Analizi, 4. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları, Ocak 2013.

Kuştepeli Yeşim ve Umut Halaç, Türkiye’de Genel Gelir

Dağılımının Analizi Ve İyileştirilmesi,

http://debis.deu.edu.tr/userweb//yesim.kustepeli/d osyalar/gelir-sbe.pdf, Erişim Tarihi: 20.10.2017.

125

Pınar Abuzer Maliye Politikası, 5. Baskı, Ankara, 2012.

Ülgen Gülden, İktisat Bilimine Giriş, 3. Basım, İstanbul, Der Yayınları, 2007.

Tayyar Ahmet Emrah, Türkiye’de Gelir Dağılımı ve Makro Ekonomik Faktörlerin Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkisi, Yayımlanmamiş Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011. https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/index.z ul Erişim Tarihi:02.02.2018 https://biruni.tuik.gov.tr/gosterge/?locale=tr Erişim Tarihi: 18.02.2018 https://biruni.tuik.gov.tr/secilmisgostergeler/tabloYilSutu nGetir.do?durumErişim Tarihi: 21.02.2018

127

4.BÖLÜM