Türkiye Ekonomisinde KOBİ’lerin Yeri ve Önemi

KOBİ’ler hem az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çoğunlukta yer alan işletmeler olup hem de gelişmiş ülkelerde KOBİ’lere özel önem verilmektedir. Kalkınmanın itici gücü olarak görülen KOBİ’ler, birer denge unsuru olarak nitelendirilmektedir. Çünkü KOBİ’ler, ekonomik gelişmenin sağlanmasına, istihdam yaratma kapasitesinin arttırılmasına ve üretim düzeyinin genişlemesine önemli katkılar sağlamaktadır (Topçuoğlu, 2004: 8).

Ülkeler arasında farklılık gösterse bile, KOBİ’ler bütün ülkelerde faaliyet gösteren işletmelerin %95-%99’unu oluşturmakta ve istihdamın %40-80’i ve gayri safi milli hâsılanın %30-70’i KOBİ’ler tarafından sağlanmaktadır. Ekonomik gelişmişlik seviyesi ne olursa olsun, KOBİ’ler bütün ülkelerde gerek nicel gerekse

istihdam oluşturma hususunda ekonomik ve toplumsal düzenin önemli bir parçasıdır (Yılmaz, 2004: 2).

TÜİK’in 25.11.2016 tarihinde yayınlamış olduğu “Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri” verilerine göre, Türkiye’de KOBİ olarak faaliyet gösteren 2 milyon 677 girişimci bulunmaktadır. Türkiye’de toplam girişimin %99,8’ini, istihdamın %73,5’ini, maaş ve ücretlerin %54,1’ini, cironun %62’sini, faktör maliyetiyle katma değerin %53,5’ini, toplam yatırımın %55’ini ve toplam ihracatın ise %55,1’ini gerçekleştirmiştir. KOBİ’lerin ithalat oranı ise %37,7 seviyesindedir (TÜİK, 2016).

Ülkemizde KOBİ’ler, her dönemde ekonomik, sosyal ve politik önemlerini daima korumuşlar ve ülkenin politika ve stratejilerinin belirlenmesinde önemli bir etkiye sahip olmuşlardır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler, KOBİ’lerin önemini 1990’lı yıllardan sonra daha iyi anlamış ve buna karşın KOBİ’ler için destek sisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalara başlamışlardır. Ancak Gümrük Birliği sürecine girilmesi ve 1996 yılının “KOBİ Yılı” olarak ilan edilmesiyle birlikte Türkiye KOBİ’lere gereken ilgi ve önemi göstermeye başlamıştır (Ören, 2003: 107).

KOBİ’ler, uyumlu ve esnek bir yapıya sahiptirler. KOBİ’ler bu özelliklerinden dolayı değişen piyasa koşullarına, tüketicinin değişim gösteren ihtiyaçlarına ve farklılaşan isteklerine karşı kolay bir şekilde uyum sağlar ve ihtiyaç duyulduğu zaman kendilerine yenileyebilirler. KOBİ’ler mevcut ürünler üzerinde değişiklikler yaparak yeni ürünler geliştirme veya tamamen yeni bir ürün geliştirme yetenekleriyle, esnek üretim imkânlarına sahiptirler. Genellikle nihai ürün üretmek yerine ürünün bir kısmını üreten KOBİ’ler, gerektiğinde benzer parçaları kullanan işletmeler için üretim yaparak varlıklarını sürdürebilmektedirler (Duran, 2013: 32).

KOBİ’lerin yeni iş imkânları yaratması, sanayiye nitelikli iş gücü yetiştirmeleri, piyasada rekabetin korunması için çaba göstermeleri, makroekonomik seviyede bölgeler arası dengesizliğin giderilmesinde önemli bir paya sahip olmaları ve özellikle gelir dağılımı sorununa çözüm bulmaya çalışan işletmeler olmasından dolayı Türkiye için önemi yadsınamaz (Kulakoğlu, 2013: 22).

KOBİ’lerin bir diğer önemi de, büyük işletmelerin tamamlayıcısı konumunda olmalarıdır. KOBİ’ler ile büyük işletmeler birbirlerine rakip olmaktan ziyade birbirlerini tamamladıkları ve birbirlerine uyum sağladığı söylenebilir. Yani, KOBİ’ler, sadece bağımsız mal ve hizmet üreten işletmeler değil; aynı zamanda büyük ölçekli işletmelerin kendi üretiminde kullanmış oldukları mamul veya yarı mamul girdilerini üreterek büyük işletmelerin yan sanayisi durumundadır. Genellikle büyük nihai ürünleri tek başına üretme kapasitesi, uzmanlığı ve gücü olmayan KOBİ’ler, yatay örgütlenme yoluyla üretime katılarak fason üretim aracılığıyla büyük işletmeleri tamamlamaktadır. Bu özellikleriyle KOBİ’ler büyük işletmeleri destekleyerek, onların daha çok üretken olmasını ve ekonomiye katkılarının artmasını sağlar (Tatlı, 2015: 25).

KOBİ’lere önem atfedilen diğer bir hususta istihdam yaratma özellikleridir. Türkiye’de nüfusun hızlı bir şekilde artması ve genç nüfus oranının fazla olmasından dolayı hem çalışma çağındaki nüfus artmakta hem de işgücüne katılım oranı her yıl fazlalaşmaktadır. Bu durum da, Türkiye’nin en büyük problemi olan işsizlik sıkıntısını gündeme getirmektedir. İşsizlik sorununun giderilmesi için uzun dönemli istihdam yaratma özelliği olan yatırımların ortaya çıkması gerekmektedir. Bu bağlamda, KOBİ’ler istihdam yaratma ve iş olanağı sağlama yönünden ekonomide büyük önem taşımaktadır. Büyük işletmelere kıyasla, KOBİ’lerde bir kişinin istihdam etmesi için ihtiyaç duyulan yatırım harcamasının daha az olması işsizliğin azaltılması anlamına gelmektedir (Çatal, 2007: 26).

Yukarıda yapılan açıklamalardan yola çıkarak, KOBİ’lerin Türkiye ekonomisine katkılarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

-Esnek yapıları sayesinde, yeniliklere hızlı bir şekilde uyum, -Rekabetçi bir ekonomik yapının oluşması,

-Girişimciliğe teşvik,

-Büyük işletmelerin tamamlayıcısı olma, -İstihdam yaratma ve iş olanağı sağlama.

KOBİ’lerin ekonomik alanda önemli işlevlerinin olmasının yanı sıra, sosyal alanda da önemli roller üstlendiği vurgulanmalıdır. Farklı gelir grupları içerisinde yer alan KOBİ’ler, denge unsuru olarak görüldüğünden dolayı küçük birimlerin direk yatırıma aktarılmasında ve böylelikle üretim ve sanayinin yurt çapına yayılmasında etkili bir unsur olarak faaliyet göstermektedir. Dolayısıyla KOBİ’ler, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılmasında ve gelir dağılımı adaletinin sağlanmasında önemli katkılarda bulunmaktadır (Eleren ve Kayahan, 2008: 18).

Bir toplumda genellikle işsizlerin, yaşlıların, kadınların, çocukların, eğitim almamış ya da alamamış kişilerin, tarım sektöründe çalışanların, kırsal kesimlerde yaşayanların, güvencesi olmayan ya da geçici işlerde çalışanların vb. sosyal dışlanmaya maruz kaldıkları görülmektedir. Bu kişiler ya gelir elde edemedikleri ya da çok az düzeyde gelir elde ettiklerinden dolayı yoksulluk ve sosyal dışlanma sıkıntılarına maruz kalmaktadır. Yoksulluk ve sosyal dışlanmanın önlenmesinde kullanılan en etkili araç; istihdamın arttırılması ve sosyal koruma sisteminin geliştirilmesidir. KOBİ’ler istihdam sağlama özelliğiyle, dışlanma ile karşı karşıya kalan ve risk altında olan kişileri ya da grupları sosyal hayata dâhil etmektedir. Bu bağlamda KOBİ’lerin, toplumda yaşanan sosyal dışlanma ve yoksulluk sorunlarının azaltılmasında önemi büyüktür (Tatlı, 2015: 32).

Yine sosyal açıdan bakıldığında, yeniliklere açık ve yaratıcı fikirlerden yaralanan KOBİ’ler, bu özellikleriyle de gündelik hayata ve ekonomiye dinamizm katmaktadır. Çünkü modern üretim araç ve yöntemlerini kullanmaya istekli olan KOBİ’ler, yeni ürünlerin önemli bir kısmını ilk defa kendileri geliştirmektedirler (Özdemir vd., 2006: 46).