Türkiye’de Moda Fotoğrafçılığının Gelişimi

Türkiye’de moda fotoğrafının bir meslek olarak ortaya çıkışının çok yeni olduğunu söyleyen Ak (2001, s. 25) Türkiye’deki moda fotoğrafı tarihini incelerken, stüdyo fotoğrafçılığının gelişimden yola çıkmanın yararlı olacağını belirtmekte ve şunları eklemektedir: “Fotoğrafın ortaya çıktığı ilk dönemlerde Osmanlı’daki fotoğrafçıların genellikle İstanbul’da çalıştığını ve Müslüman olmayan azınlıklar olduğunu görmekteyiz. Bunun nedeni, o dönemde Batı’da yaşanan sanayi devrimiyle beraber gelişen fotoğraf teknolojilerinin, ancak aydınlar ve gayrimüslim sanatçılar aracılığıyla Osmanlı’ya ulaşabilmesidir.”

27

Kanburoğlu (2003, s. 9) ise benzer bir şekilde fotoğrafın; Osmanlı İmparatorluğu’na gezginler yolu ile girdiğini, Hıristiyan dinine mensup Ermeni ve Rumlardan çıktığını ifade etmiştir.

İlk Müslüman fotoğrafhanesi 1910 yılında Rahmizade Bahaddin tarafından açılmıştır. İlk Osmanlı fotoğrafçıları fotoğraflarında model olarak Hıristiyanları kullanmışlardır. Beyaz peçeleri ile gösterilen Türk kadını diye adlandırılan bu zarif hanımlar da İslami giysiler içindeki Hıristiyan modeller olmuştur. 19. yüzyılda matbaa baskısı konusundaki teknik şartlar elvermediğinden, bu fotoğraflar bugünkü kartpostal görevini üstlenmiştir (Kanburoğlu, 2003, s. 9).

1917 yılında ise ilk kez bir profesyonel kadın fotoğrafçının İstanbul’da portre fotoğrafları çekmeye başlaması oldukça ilginç bir anekdot olarak görülebilir. Eşinin Kurtuluş Savaşı’na gitmesiyle dükkânı devralan Naciye Hanım, kadınların başı açık fotoğraflarının yanı sıra Fransız subaylarının eşlerini de çarşafla fotoğraflayan ilk kadın fotoğrafçıdır. Sultan Reşat’ın torunlarına da fotoğraf dersi vermesi onun tanınmasına daha da yardım etmiştir (Dayı, 2006, s. 115).

Kadınlara ait bir dergi olan ‘İnci’ dergisi 1919 yılında yayınlanmaya başlamıştır. Dergide edebiyata, oyuna geniş yer verilmiştir. Güzellik, moda, çocuk bakımı, batılı ve Türk kadın ünlüler anlatılır. Bu derginin bir özelliği de sinema ve sinema artistlerine yer vererek onları tanıtıcı yazılar ile fotoğraflarının birlikte verilmesi olmuştur. Dönemin dergilerinden ‘Hanım’ dergisi de ilk sayısında ağırlıklı olarak moda konularına yer vermiştir (Aşa, 1986, s. 967).

“Cumhuriyet gazetesinin teşvik ettiği güzellik yarışmalarında Feriha Tevfik, ilk Türkiye güzeli seçilmiştir. 1932 yılında ise Keriman Halis, Türkiye ve ardından Dünya güzeli olmuştur. Gazetenin isteği üzerine güzellerin fotoğrafları birçok fotoğrafçı tarafından çekilmiştir” (Ak, 2001, s. 99).

“Cumhuriyet Döneminde basın sektörü ivme kazanmış ve ajanslar kurulmuştur. Bu dönemde dergilerin sayısı da arttırılmıştır. Şevket Rado’nun çıkardığı ‘Resimli Hayat’ dergisi dönemin önemli dergilerindendir. Hemen ardından 1956 yılında çıkarılan ‘Hayat’ mecmuası da dergiler arasında hatırı sayılır değere sahiptir. Dergilerin ortak özelliği, kadın, moda, tiyatro, sinemadır. ‘Hayat’ dergisinde Ara Güler, Ozan Sağdıç, İnal Tengizman, Necdet İşler gibi fotoğrafçıların fotoğraf röportajlarına yer verilmiştir” (Erel, 2010, s. 29). “Hayat dergilerinin farklı yıllarında yapılan taramalarında, moda fotoğraflarındaki değişim çok belirgin bir durumdadır. Derginin ilk sayılarında reklam fotoğrafları daha çok bir çizim veya illüstrasyon şeklindeyken ilerleyen sayılarda fotoğraf ağırlıklı olmuştur. Hayat Dergisindeki en önemli isimlerden birisi ise moda alanında yazan ve fotoğraflayan Suavi

28

Sonar’dır. Sonar’ın Avrupa’dan gönderdiği moda sayfalarında o yılların gözde modellerinin fotoğraflarının yanı sıra elbise tanıtımlarına da rastlanmaktadır” (Dayı, 2007, s. 118). “Dergi incelendiğinde derginin dönemlere göre profilini değiştirdiği dikkati çekmektedir. Önceleri kapağında yalnızca Avrupalı artistlerin fotoğrafları yer alırken 70’li yıllardan itibaren Türk artistlerin fotoğraflarına da yer verilmeye başlanmıştır. Özellikle bu dönemde sınıf farklılıklarının ortaya çıkması, orta sınıfın burjuvaziyi izleme isteği bu dergilerin her sınıf için etkin olmasına neden olmuş ve özendirmeler ortaya çıkmaya başlamıştır” (Erel, 2010, s. 30). “Ülkemizde moda fotoğrafına dair ilk örneklerin 1900’lü yıllarda saptanmasına karşın, bugünkü anlamına kavuşmasının 1950’li yıllarda başladığı görülmektedir” (Tekkılıç, 2012, s. 1).

1960’larda moda fotoğrafı çeken; Yaşar Atankazanır, Haluk Doğanbey, Gültekin Çizgen, Othmar Pferschy gibi çok az fotoğraf sanatçısı vardır ve 60’lı yıllardan sonra Türkiye’de reklam fotoğrafçılığının oluşmasına yardım eden, ilk fotomodeli kullanan Haluk Doğanbey’in çektiği fotoğraflar Hayat dergisinde yayınlanmaya başlamıştır (Dayı, 2007, s. 121).

“1970’lere gelinmesine rağmen portre ve reklam fotoğrafçılığında uzmanlaşmış kişiler moda ile ilgili çekimleri gerçekleştirmektedirler. Moda fotoğrafçılığı hala ayrı bir kategori olarak kabul görmemektedir. 70’li yıllarla birlikte Türkiye’deki çalkantılı siyasi dönem yeni pazarlanmaya başlayan reklam sektörüne de darbe vurmuştur. Zaten sayısı çok az olan reklam fotoğrafçıları güçlükle ayakta durmaya çalışmaktadır” (Tekkılıç, 2012, s. 34).

“1970’li yıllarla birlikte fotoğraflara kurgu da dahil olmuştur” (Erel, 2010, s. 30,31).

1990’larda Türkiye’de moda fotoğrafçılarının sayısı hızlı bir artış göstermiş ve bu fotoğrafçılar sadece moda fotoğrafı alanında çalışmaya başlamışlardır. Bazı fotoğrafçılar kendi üsluplarını oluşturmaya çalışmıştır. Fotoğrafçılar üsluplarında batıdan etkilenmiştir. Modanın hızla değişen döngüsü beraberinde moda fotoğraflarını gerekli hatta zorunlu hale getirmekte böylece moda fotoğrafçılığına olan talebi artırmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi son yıllarda Türkiye’deki moda fotoğrafçıları da bu talep doğrultusunda artmaktadır. Moda da olduğu gibi, her yıl ve her sezon moda fotoğrafları da değişen trendlerden payını almaktadır.

Türkiye’de son yılların başarılı moda fotoğrafçıları arasında; 1998 yılında ‘Fabrika’ ismindeki fotoğraf stüdyosunu kuran Tamer Yılmaz, 2005’te ‘Pantene Png’ en iyi fotoğrafçı, 2006 ‘Fashıon Tv’ en iyi fotoğrafçı, 2009 ‘Altın Kelebek’ en iyi video, 2009 ‘Tüketici Akademisi AB Onur Ödülü’ gibi ödüller alan Nihat Odabaşı, 2003’ten bu yana ünlü moda dergilerinde fotoğrafları yayınlanan Koray Birand, bunların yanı sıra Lara

29

Sayılgan, Şenol Altun, Nurhan Artar, Murat Sargın, Sedef Delen, Onur Doğu, Koray Erkaya, Hasan Hüseyin, Bennu Gerede, Zeynel Abidin Ağgül, Adil Gültekin, Cüneyt Akeroğlu sayılabilir.