Türkiye’de Havacılığın Tarihi Ve Sivil Havacılığın Doğuşu

Tarihimizin ilk uçan insanı olarak kabul edilen Hazarfen Ahmet Çelebi (1632) hava akımlarını ve kuşların uçuşlarını incelemiş ve bir sabah halkın gözleri önünde taktığı kanatları ile Galata Kulesi’nden aşağıya atlamış ve rüzgârın etkisi ile uçarak Boğaz’ı geçerek Üsküdar civarına inmeyi başarmıştır (75. Yılında THY).

1912 Türk havacılığı için önemli bir yıldır. İlk çalışmalar başlamış 1925 yılında Türk Teyyare Cemiyeti daha sonra adını Türk Hava Kurumu olarak değiştirmiştir. (SHGM, Tarihçe, 2017).

İlk Sivil Hava Taşımacılığı 20 Mayıs 1933‘de Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı 5 adet uçakla “Hava Yolları Devlet İşletmesi İdaresi” olarak kurulmuştur. Bu mütevazı bir başlangıç olmuştur, çünkü devletin elinde, iki adet Junkers, iki adet

27

King Bird ve bir adet de ATH-9 olmak üzere beş adet uçak, 28 adet koltuk ve yedisi pilot, sekizi makinist, sekizi memur biri de telsizci olmak üzere toplam 24 personel vardır. Ancak bu başlangıç hayati önem taşımaktadır; çünkü her geçen yıl başarılarına bir yenisini ekleyerek, bugün dünya çapında bir performansa ulaşan Türk Hava Yolları’nın doğuşu anlamını taşımaktaydı (75. Yılında THY).

Cumhuriyetimizin 10. yılında, Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı olarak kurulan “Havayolları Devlet İşletme İdaresi" Türkiye'de sivil hava yolları kurmak ve taşıma yapmak üzere görevlendirilmiştir. Dünya Sivil Havacılığı’nın hızlı bir gelişme göstermesi, teknolojide yaşanan büyük ilerleme karşısında, ulusal çıkarlarımızın korunması ile uluslararası ilişkilerimizin düzenli bir şekilde yürütülmesi ve denetlenmesi için 1954 yılında Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulan "Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı", 1987 yılında "Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü" olarak günün koşullarına göre yeniden teşkilatlandırılmıştır (SHGM, Tarihçe, 2017).

Bugün, ülkemizdeki havacılık faaliyetleri, 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ve bu kapsamda yayımlanmış olan İdari ve Teknik Yönetmelikler ve Havacılık Talimatları çerçevesinde yürütülmektedir (SHGM, Tarihçe, 2017).

Sivil Hava Taşımacılığında Kabin Personeli 2.3.

Dünyada sivil havacılık taşımacılığı 1920’lerde başlamış, ilgili meslekler bu dönemde ortaya çıkmıştır. 1922 yılında Britain’s Daimler Airway, ilk olarak ‘Steward ya da cabin boy’ diye adlandırdıkları erkek görevlilerle bu mesleğin temelini atmışlardır. İlk kabin personeli daha çok bagajarla ilgilenme, posta evraklarını dağıtma gibi yer hizmetleri sağlıyor, kabin hizmeti olarak sadece yolculara gazete dağıtıyorlardı. Bu dönemde hava yolları uçaklarda bayan

28

çalıştırmaya gönüllü değildi. Ancak 1930 yılında Boeing Transport’un sahibi Steve Stimpson yeni bir oluşumla ‘stewardess’ diye adlandırılan meslek grubunda ilk adımı atmış ve Ellen Church isimli hemşireyi ilk ‘stewardess’ olarak işe almıştır. Ellen hemşirelik yanında pilot lisansına sahip havacılığa gönül vermiş bir kişidir. Ellen şirkete bu vasıfla girmek için o dönemde ikinci pilotların yaptığı bagaj organizasyonu, yolculara yiyecek dağıtma gibi işleri kenisinin yapmasının çok daha iyi olacağını önermiş ve kabul ettirmiştir. Ellen Church ile beraber yedi bayan kabin personeli daha işe alarak Transport şirketi kabin personeli mesleğinde ilke imza atmıştır. Bunu dönemin diğer havayolları takip etmiş bayan kabin personeli ile yolcu hizmetine başlamıştır. O dönem kabin personeli alımında fiziksel uygunluk, temsile uygun görünüm, bekâr olma ve hemşire olma şartları aranıyordu. Görev ve sorumlulukları bugünden farklı olarak kabini temizleme, yakıt alımına yardımcı olmak ile iniş kalkışta yolcu koltuklarının kontrolü şeklindedir (Çolak, 2013).

Hemşire olmalarına rağmen tıbbi bilgilerini çok kullanmıyor sadece uçuşta midesi bulanan ya da uçmaktan korkan yolculara yardımcı oluyorlardı. Diğer yandan uçuşta acil bir durum yaşandığında müdahale etme sorumlulukları vardı, bu daha sonraki yıllarda en birincil görevleri olacaktı (http://time.com/3847732/first- stewardess-ellen-church/).

Dünyada hosteslik Ellen Cuhurch'la başlarken Türkiye'de ise tam 16 yıl sonra,1946 yılında Adile Tuğrul ile başlıyor. 1946 yılında DC-3 uçakları geldikten sonra halk arasında 'Hostes' resmi dilde 'Kabin Memuru (personeli)', 1946 yılında ise 'Havacı Kadın Kamarot' adı ile 3 bayan çalıştırılmaya başlanıyor. Daha sonra 13 Şubat 1946'da o zamanki adı olan Devlet Hava Yolları ilk yurtdışı seferi olan Atina

29

uçuşu için 5 yeni o zamanki tanımıyla 'havacı kadın kamarot' almıştır (http://www.gokyuzuhaberci.com/haber).

1950’lere gelindiğinde kabin personeli sayıları artmış, dönemin uçaklarının küçük olmasına rağmen yiyecek içecek servisi yapılır, yemek servisleri termosa benzer büyük kavanozlarla uçağa getirilirdi. Özellikle 1970-78’lerde uçak kazaları arttığı için kabin personelinin eğitimlerinde uçuş emniyet ve güvenliği ön plana çıkmaya başlamış, bu alanda sorumlulukları artmıştır. 1990’lara gelindiğinde emniyet ve güvenliğin yanında yolcu konfor ve memnuniyeti de önem kazanmış, kabin personeline sunum, nezaket gibi eğitimler de verilmeye başlanmıştır (TAA, Mart 2013, Sayı 2).

Son otuz yıl içinde havacılık sektöründe de teknolojik olarak büyük gelişmeler olmuş, bu da zaman yönetimi kavramını ortaya çıkarmıştır. Zamanın önemini anlayan insanlar zamanı daha verimli kullanmak için uçakları tercih etmektedir (Çolak, 2013).

Artık uçaklar daha konforlu ve eskiye oranla çok daha ucuz seyahat imkânı sağlıyorlar. Şirketler birbiri ile rekabet ederken artık sadece teknoloji değil insan faktörünü de kullanmak istiyorlar. Bu noktada yolcu ile en fazla iletişimde olan kabin memurları yolcu hizmetinde başarılı ise şirketine sadık yolcular kazandırmaktadır. Bu sebeple de şirketler kabin memuru alım kriterlerini genişletmiş çok daha seçici davranmaktadırlar. Son yıllarda üniversiteler kabin bölümleri açarak mesleği akademik ortama taşımıştır (Çolak, 2013).