Türkiye’de eğitim diplomasisinin verimli bir şekilde yürütülebilmesi için birtakım uygulamalar geliştirilmiştir. Bunların başında; hareketlilik programları, burslar, dil okulları ve öğrenci değişim programları gibi uygulamalar gelmektedir. Bu uygulamalar sayesinde Türkiye’nin uluslararası öğrenci kontenjanı artmakta ve Türkiye’de eğitim gören uluslararası öğrencilere kolaylık sağlanmaktadır. Bütün bu gelişmeler neticesinde Türkiye’de öğrenim gören yabancıların sayısının önemli oranda arttığı görülmektedir. Örneğin YÖK Başkanı Yekta Saraç, YÖK tarafından organize edilen “Türk Yükseköğretiminin Uluslararasılaşması: Fırsatlar ve Tehditler Çalıştayı” kapsamında yaptığı konuşmada 2014 yılında 48.000 olan uluslararası öğrenci sayısının 2019 yılında 172.000’e ulaştığını vurgulamaktadır.252 Bu öğrencilerin
aldıkları eğitim sonrası izleyecekleri rol Türkiye’nin yumuşak gücü açısından önemli olarak değerlendirilebilecektir.
Türkiye’de, hareketlilik programları eğitim diplomasisi kapsamında özellikle de yükseköğretim kademesinde öne çıkan uygulamalardandır. Bu uygulamaların Türkiye’deki uzantıları; Mevlana, Erasmus+ ve Farabi değişim programları olmak üzere üçe ayrılmaktadır.253 Mevlana ve Farabi değişim programları hemen hemen
aynı yapıya sahipken Erasmus+ değişim programı; temel eğitim, ortaöğretim, yükseköğretim ve diğer eğitim alanları ve geniş yaş aralığı bakımından diğer hareketlilik programlarından ayrılmaktadır. Erasmus+ programının kapsadığı ülkeler, Mevlana değişim programı kapsamına girmemektedir. Bu bağlamda Erasmus+ programı dışındaki ülkeleri kapsayan Mevlana değişim programı, eğitim
252https://www.aa.com.tr/tr/egitim/turkiyedeki-uluslararasi-ogrenci-sayisi-172-bine-ulasti/1592552,
(Erişim Tarihi: 25 Mart 2020)
253Metin Kaya, Eğitim Diplomasisi: Kavramsal Bir Çerçeve, Türkiye Eğitim Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1,
95
diplomasisinin uygulanması açısından oldukça önemli bir hareketlilik programıdır. Ayrıca Mevlana değişim programı gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında yükseköğretim kurumları arasında köprü görevi görerek öğrenci ve öğretim elemanı değişimini sağlayan bir programdır. Türkiye’de hem eğitim gören uluslararası öğrencilere burs hem de öğretim üyelerine maddi destek sağlamaktadır. Finansmanı ise YÖK tarafından karşılanmaktadır. Farabi değişim programı ise yalnızca yurtiçi yükseköğretim programları arasında uygulamalar yaparak öğrenci ve öğretim elemanlarını kapsamaktadır.
Hareketlilik ve değişim programlarının yanı sıra uluslararası öğrencilere burs desteğinin sağlanması da eğitim diplomasisinin uygulandığı önemli alanlardan biridir. 2012 yılından itibaren Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Kurulu tarafından verilen karar doğrultusunda uluslararası öğrenciler, devlet bursu olan Türkiye Bursundan faydalanmaktadır.254Türkiye Bursunu idare eden kurum olarak bilinen Yurtdışı Türkler
ve Akraba Toplulukları Başkanlığı (YTB), uluslararası öğrencilerin bu burstan faydalanabilmesini sağlayan kurumdur. YTB başta Balkanlar, Orta Asya ve komşu ülkeler olmak üzere neredeyse dünyanın her yerindeki öğrencilere burs imkânı sağlayarak onları Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarına yönlendirmektedir.255 Zira
Türkiye’ye en çok bu bölgelerden yoğun bir talep gelmektedir. YTB’nin sağlamış olduğu bu burslar, öğrencilerin belli bir yükseköğretim kurumlarına yerleşmelerine olanak sağlayan ve maddi yönden öğrencilere destek olan burslardır. Bu kapsamda Türkiye’de, özellikle son yıllarda uluslararası öğrenci kontenjanlarında artış yaşanmasında, YTB’nin uygulamış olduğu program ve bursların etkisinin büyük olduğunu söylemek yanlış sayılmayacaktır. Bununla birlikte YTB dışında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), eğitim diplomasisinin uygulayıcısı sayılan bir aktördür. Daha önceleri yalnızca teknik yardım faaliyetleri sürdüren TİKA, yeniden yapılandırılarak uygulama alanlarını genişletmiştir. Bu çerçevede özellikle ele alınacak olan uygulama alanı eğitimdir. TİKA, eğitim alanında öğrencilerin destek ve yardıma ihtiyaç duyduğu mevcut altyapılarının iyileştirilmesine dayalı okul inşası ve onarımı gibi faaliyetler yapmaktadır. TİKA’nın e önemli projelerinden biri olan Türkoloji Projesi, Türk dili eğitimini yaygınlaştırmak amacıyla uygulamaya geçmiştir. Aynı zamanda yurtdışında eğitim veren hem yerli hem de yabancı üniversitelerde bulunan Türkoloji bölümlerine, gerek ders materyalleri temin etmesi gerekse öğretim üyesi görevlendirdiği de bilinmektedir.256 Büyüyen ve gelişen enformasyon çağında her
254 Kaya, a.g.m., s. 9.
255Mehmet Ali Bolat, Türkiye’nin Uluslararası Öğrenci Politikası: Durum Tespiti ve Öneriler,
Uluslararası Öğrencilik Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Perspektifler, İstanbul, 2017, s. 7.
256Cemal Özdemir, Günümüzde Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminin Durumu, Alatoo Academic
96
kurumun olduğu gibi TİKA’nın da hareket yönü ve çalışma alanı değişmeye başlamıştır. TİKA, 1995’li yıllarda özellikle aynı ortak kültürel geçmişe sahip ülkelerde sosyal, ekonomik ve kültürel alanda faaliyetlerini gerçekleştirirken, 1995’ten günümüze kadar geçen sürede bu durum değişikliğe uğramış, eğitim ve kültürel işbirliği çalışmalarına ağırlık verilmeye başlanmıştır. Başarılı bir devletin arkasında en başta nitelikli ve iyi yetişmiş bir insan topluluğu bulunmaktadır. Zira eğitim devi olan ülkelere bakıldığı zaman görülmektedir ki bilim ve teknoloji anlamında da oldukça ileri seviyeye ulaşmışlardır. Bu kapsamda iyi bir eğitim sistemine sahip olan her devlet ya da millet, beraberinde bilim ve teknolojinin gelişmesini hızlandırmakta ve buna bağlı olarak sürdürülebilir kalkınma ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla TİKA, Türkiye’nin eğitim devi ülkeler ile aynı statüye erişmesini kolaylaştırmak için projeler uygulamaya çalışmıştır. Özellikle de eğitim faaliyetlerini hızlandırmaya başlamış ve birçok okul, kütüphane, laboratuvar inşa ederek özellikle de üniversitelere teknik donanım yardımları yapmıştır.257 TİKA, Gürcistan’da üç okulun yenilenmesini sağlamış,
Azerbaycan’ın bilgisayar laboratuvarlarının geliştirilmesi ve zenginleştirilmesini sağlayarak ekipman desteğinde bulunmuş, Afganistan’da Türkçe öğretmenleri için oldukça yararlı bir eğitim semineri düzenlemiş ve 2006 yılında Kafkaslar ve Asya’da 396, Afrika ve Orta Doğu’da 128, Doğu Avrupa ve Balkanlar’da ise 256 farklı proje faaliyetlerinde bulunmuştur.258 Dolayısıyla TİKA’nın yapmış olduğu tüm bu projeler,
Türkiye’nin imajını olumlu olarak yansıtmakta ve tanınmasını daha kolay hale getirmektedir.
Son olarak eğitim diplomasisi uygulamaları arasında önemli olan bir diğer araç dil okullarıdır. Türkiye’de uluslararası öğrenciler ve diğer aktörler için Türkçe’nin öğretilmesi adına Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (TÖMER) aracılığı ile dil okulları ve kurslar faaliyet göstermektedir.259 TÖMER, uluslararası öğrencilerin
Türkçe dilini öğrenmelerine katkı sağlayan kurumlardan biridir. Tıpkı Yunus Emre Enstitüsü gibi TÖMER de Türkçe öğretimini destekleyici programlar geliştirmiştir. Dil okulları ve kurslar bunlardan bazılarıdır. Böylece eğitim diplomasisinin uygulamalarında rol oynayan kurum ve kuruluşlar, Türkiye’nin uluslararası öğrenci politikalarının da geliştirilmesine katkı sağlamıştır.
257TİKA Resmi İnternet Sitesi, https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/hakkimizda-14649 , (Erişim Tarihi: 25
Mart 2020)
258Emine Akçadağ Alagöz, Dünya’da ve Türkiye’de Kamu Diplomasisi,
https://www.kamudiplomasisi.org/pdf/emineakcadag.pdf , (Erişim Tarihi: 25 Mart 2020)
259Devrim Vural Yılmaz, Geleceğin Diplomatik İnşası: Kamu Diplomasisi Aracı Olarak Türk
97