Türkiye’de Şarap Turizmi Bölgeler

Ülkemizde, Avustralya örneğinde olduğu gibi şarap bölgelerinin büyük çoğunluğunun aynı zamanda şarap turizmi bölgesi olmasından bahsetmek mümkün değildir. Ülkemizde şarap bölgeleri ve üreticileri büyük oranda turizm gelişimine kapalıdır. Bu durumun nedenleri arasında:

• Üretimde ağırlığın üretim hacmine verilmesi, bu nedenle turist ilgisini çekecek kalitede ve çeşitlilikte şarap üretiminin mevcut olmaması;

• Özellikle büyük fabrikaların yerleşik dağıtım kanallarının bulunması ve satışlarda seçenek kanallara ihtiyaç veya ilgi duyulmaması;

• Şarap turizmi hakkında genel farkındalığın ve şarap turisti potansiyelinin üreticinin ilgisini çekmeyecek düzeyde olması;

• Şarap bölgelerinde turizm altyapısının yetersiz olması ve ulusal tanıtımdaki engeller;

• İşgücü yetkinliği, planlama ve yerel yönetim teşviki, finans kaynakları ve diğer kaynaklardaki yetersizlikler ve girişim eksikliği sayılabilir. 196

Ülkemizde şarap turizmi turistik talebin belirdiği şarap üretim merkezlerinde veya şaraba ilişkin talebin belirdiği şarap üreten turistik bölgelerde gelişmektedir. Şarap turizmi bölgeleri büyük oranda başlangıç aşamasındadır ve gelişimi devam ettirecek kurumsallaşmaya gereksinim duymaktadır. Ülkemizde şarap turizmi bölgesi olarak tanımlanabilecek veya bu yönde gelişebilecek olan bölgeler aşağıda verilmiştir.

Mürefte – Tekirdağ: Ülkemizin en önemli şarap üretim merkezi Mürefte, geniş bağlık alanlara, kışın ılıman, yaz aylarında serin ve rüzgârlı bir iklime, çeşitli yerel türlere ve üretim tesislerine sahiptir. Şarap yerel kültürde ve ekonomide çok önemli yer tutar. Fakat bölgede şarap turizmi için zorunlu özellikler yetersizdir. İstanbul’a yakınlığı ve ulaşım kolaylığına rağmen turizm ve şarap turizmi açısından gelişmemiştir. Belediye kayıtlı bir konaklama tesisi bulunmakta, şarap turizmine yönelik tesis bulunmamaktadır. 197

196

Genel görüşmeler, çeşitli şarap üretim tesisleri. 197 _{Mürefte Belediyesi, kişisel görüşme, 30.06.2008.}

Mürefte ve çevresindeki bazı üretim tesislerinin (Doluca ve Kutman hariç) kapıları ziyaretçilere açıktır. Şarköy yolunda bulunan Gülor şarap fabrikası, ziyaretçilere tesisi gezdirmekte ve fıçılarda tadım imkânı sunmaktadır. Fakat tesiste satış yapılmamaktadır ve turizm 2000’lerin başında olduğu kadar yoğun değildir. 198

Bölgenin diğer bir üreticisi Bağcı’nın tesisleri de halka açıktır fakat artan vergiler nedeniyle şaraba ve şarap turizmine olan ilgi çok azalmış durumdadır. 199

Kutman ise grup halinde, 2 hafta önceden haberli olarak ve tesisler uygunsa ziyaretçileri kabul etmektedir. Her yıl Ağustos’un ikinci haftasında, anlaşmalı seyahat aracıları ile bağbozumu etkinlikleri düzenlenmektedir. Tesiste bir şarap müzesi bulunmakla beraber başka turistik tesis bulunmamaktadır ve ziyaretçilere kapalıdır.

200

Doluca da Ağustos’un ikinci haftası eylül sonuna kadar süren dönemde, özel bir seyahat aracısı ile hafta sonları İstanbul’dan günübirlik bağbozumu gezileri düzenlemektedir. Gezilerde tesiste rehberli tur düzenlenmekte, tadım etkinlikleri ve şarap eğitimi sunulmaktadır. Standart olarak 30 kişilik gruplar veritabanına işlenerek doğrudan pazarlama etkinlikleri yürütülmektedir. Doluca’nın her sene gerçekleştirdiği bağbozumu turu dışında, yıl boyunca İstanbul’da yemek ve şarap geceleri, şarap eğitim programları, sertifika seminerleri, çeşitli kültürel, sanatsal, bilimsel aktivitelerde sponsorluklar gibi etkinlikler bulunmaktadır. Doluca’nın ayrıca ulusal ve uluslararası şarap ve gastronomi etkinliklerine de katılımı vardır. 201

Tekirdağ’da kamu ve özel girişim şarap turizminin gelişimini amaçlamaktadır. Bu çerçevede:

“Tekirdağ merkez ile Şarköy arasındaki sahilde bulunan; Uçmakdere, Mürefte ve Hoşköy’deki bağlar, üzüm üretiminde büyük önem taşımaktadır. Eski alanlar uygun fiyatlarla alınarak yeni sisteme dönüştürülmesi, yatırımlarla hem kurulu tesislere şaraplık üzüm üretmek hem de bağ bozumu turları, şarap evleri, otantik atmosferlere sahip konaklama alanları vb. cazibe merkezleri oluşturularak bağ ve şarap turizmi konusunda mevcut potansiyel değerlendirilebilir. ... Hammadde, pazarlama, istihdam ve üretim tekniği açısından oldukça önemli bir kültür birikimden söz etmek mümkündür. Yurtiçi ve yurtdışına dökme

198

Gülor Şarapçılık, kişisel görüşme, 02.07.2008 199 _{Bağcı Şarapçılık, kişisel görüşme, 30.06.2008} 200

Kutman Şarapçılık, kişisel görüşme, 27.06.2008

veya şişe olarak ihracat yapmakta olan firmalar uluslar arası piyasada isim yapmaya başlamışlardır. Tekirdağ’da şarap üretimi yatırım ortamı olarak son derece uygun ve çok hızlı gelişen bir sektördür” 202

İstanbul merkezli birkaç seyahat acentesi de bağbozumu zamanında Mürefte’ye tur düzenlemektedir. Ayrıca Eylül ayında düzenlenen Mürefte Yat Rallisi (MÜYRA) bölgenin önemli bir turizm ve tanıtım etkinliğidir.

Mürefte şarap turizmi ürün odaklı ve tek yönlüdür. Sadece bir aylık bağbozumu zamanı şarap turizminden bahsetmek mümkündür ve zaman içinde yoğunluk belirgin olarak görülmektedir.

Bölgeye yakın Avşa Adası’nda bulunan Bortaçina şarap fabrikası yerel tür Adakarası’ndan orta kalitede şarap üretimi yapmaktadır. Tesis ziyarete açıktır. Fakat Avşa Adası için şarap turizmi düşük öneme sahip olup destekleyici turistik ürün olarak ele alınabilir.

Bozcaada – Çanakkale: Bağcılık ve şarapçılık, ada ekonomisinde tarih boyu ilk sırada yer almıştır. Ada iklimi, yüksek nem oranı ve serinletici nemli rüzgârları şaraplık üzüm yetiştirmek için uygundur. Bölgede dört şarap fabrikası (Ataol, Corvus, Talay ve Yunatçılar) dışında çok sayıda küçük üretim tesisi ve geniş bağlar bulunmaktadır. Fabrikalar yaz boyunca düzenli gezi turlarıyla ziyaretçilere açıktır ve şarap yapımı ile ilgili eğitim sağlanmaktadır. Ayrıca ada merkezinde mağazaları bulunmaktadır. Küçük üreticilerin çoğu da ziyaret, tadım ve alışveriş imkânı sağlamaktadır.

Adada her yıl haziranın son haftasında üreticiler ve yerel yönetimin desteğiyle şarap tadım etkinlikleri düzenlenmektedir. Etkinliklerde konser, yeme içme etkinlikleri, paneller ve rekreasyon imkânları sunulmaktadır. Ayrıca Ağustos ve Eylülde belediye ve üreticiler tarafından bağbozumu şenlikleri düzenlenmektedir.

Adada şarap evleri, hediyelik eşya ve yerel ürün mağazaları, şarap takıları mağazası, sanat galerisi ve atölyeler, doğa sporları acenteleri ve konaklama (8

pansiyon, 25 otel, 11 çiftlik ve bağ evi) ile çok sayıda yeme içme tesisi bulunmaktadır. 203

Bozcaada’nın turizm ürünü, şarap ile beraber şarap kültürü, yerel kültür, doğal çekicilikler ve eğlence ve dinlence imkânları ile birleşerek nispeten bütünsel bir haldedir. Kış aylarında adaya ulaşımın zorluğu göz önüne alındığında, etkinlikler bağbozumuyla sınırlı kalmamış ve mevsim geneline yayılmıştır.

Şirince – İzmir: Şirince köyünde tarihsel olarak bağcılık, meyve ve zeytin üretimi yapılmaktadır. Köyün önemli turist istasyonları olan Selçuk ve Kuşadası’na yakın olması sayesinde turizmin gelişmesi ile birlikte yerel üretim ve özellikle şarap üretimi mübadele sonrası girdiği düşüşten çıkmıştır. Şirince’de meyve şarapları (yaklaşık 20 çeşit) yoğun olarak üretilir. Köyde bulunan çok sayıda şarap üretim tesisi, ayrıca özgün tarihi evler pansiyon ve şarap evi olarak, İzmir’den gelen genç günübirlikçilere veya çevre gezisinin bir durağı olarak Şirince’ye gelen tesadüfî ziyaretçilere hizmet vermektedir. Köyde düzenli olarak şarap festivali düzenlenmekte, sanat galerileri ve atölyeler bulunmaktadır.

Ayırt edici en belirgin özelliği şarap olan Şirince, muhtemelen Türkiye’de “şarap köyü”ne verilebilecek tek örnektir. Şarap turizmi ürünü rekreasyon, şarap, şarap kültürü ve yerel ürün odaklıdır ve belirgin bir mevsimsellik göstermez.

Kapadokya 204 _{: Kapadokya’da bağcılık ve şarap üretiminin M.Ö. 3000}

yıllarına dayandığı bilinmektedir. Hitit öncesi, Hitit ve sonraki uygarlıklarda şarap hem kültürel hem de ekonomik olarak önemli bir unsur olmuştur. Günümüzde ise Nevşehir’in 25000 hektarlık bağlarının %4 – 5 kadar bir kısmı şarap ve rakı üretimine ayrılmıştır. Üzümlerin çoğu kaliteli şarap üretimine uygun değildir ve kültürel sebepler bu oranın bu kadar düşük olmasına sebep olmaktadır.

Kapadokya’nın eşsiz tarihi ve doğal özellikleri sayesinde turizm geliştikçe, şarap üretimi de bu ilgiden payını almıştır. Bölgede şarap üretimi destekleyici turistik çekim unsuru olarak görülmektedir ve turlara şarap tadımları, bağ turları ve bağbozumları da dâhil edilmektedir.

203 _{http://www.bozcaadarehberi.com/nm-bozcaada_hakk%C4%B1nda-cp-2 (29.07.2008)} 204

Kapadokya’da şarap turizmi ile ilgili bilgiler Vinotolia’dan Murat Yankı ile yapılan kişisel görüşmeler ile www.vinotolia.com adresinden alınan bilgilerle derlenmiştir.

Kapadokya’da faaliyet gösteren seyahat acentesi Vinotolia, şarap turizmi çerçevesinde şarap gezileri, bağbozumu turları düzenlemektedir ve Ankara, Çorum, Alacahöyük ve Kapadokya çevresini kapsayan bir şarap yolu oluşturmuştur. Bağbozumu turları yerel kültür, yerel mutfak ve ürünlerin eşlik ettiği agroturizm etkinlikleri şeklinde gerçekleşir. Diğer etkinlikler ve şarap yolunda büyük ölçüde tarihi ve doğal çekicilik unsurlarını vurgulayarak ören yerlerinin gezilmesine şarap ve yerel mutfak eşlik etmekte, bölgenin büyük şarap üreticileri Turasan, Kocabağ ve Kavaklıdere’nin üretim tesislerinde gezilerek şarap tadımı yapılmaktadır. Bölgede Vinotolia dışında şarap turizmi tesisi veya hizmet sunucusu bulunmamakla birlikte, Turasan’ın bir şarap oteli projesi bulunmaktadır. Bahsedilen turlarla bölgeye yılda 120 şarap turisti gelmektedir. Kapadokya’yı yılda 3 milyon turist ziyaret etmektedir. Özellikle şarap yolu, işbirliği veya şarap kardeşliği konusunda üreticiler için bir fırsat olarak görülmelidir.

Türkiye'nin en uzun süreli şarap yarışması ve bağbozumu festivali, 1987 yılından başlayarak 2000 yılına kadar Kapadokya – Ürgüp'te gerçekleştirilmiştir. Bölgenin şarap turizmi etkinlikleri Ağustos sonu ile Ekim ayı arasındadır.

Kapadokya’da şarap turizmi ve genel anlamda turizm tarihsel ve doğal çekicilik unsurları etrafında oluşmuştur. Ayrıca Kapadokya’da üretilen şarabın kendisi de artan kalitesi ve çeşitliliğiyle şarap turizminde önemli bir çekim unsurudur. Fakat şarap ve yerel mutfak veya yerel kültür bağları eksik bulunmaktadır. Şarap turizminin diğer önemli unsurları eğitim, şarap bölgesi olarak tanınmışlık ve işbirliği de geliştirilmelidir.

Sayılan bölgeler dışında Kavaklıdere Ankara’da şarap kursları ve bağbozumu etkinlikleri düzenlemektedir. Etkinlikler şarap eğitimi ve rekreasyona yöneliktir. Ayrıca Denizli’nin ilçesi olan Güney’de de önemli şarap üreticileri (örneğin Pamukkale, Biricik, Küp) bulunmaktadır. Özel bir girişimin de şarap üretimi yanında şarap turizmi konusunda projeleri olduğu fakat bunların henüz gerçekleştirilemediği bilinmektedir.

BÖLÜM III

ÇEŞME’DE ŞARAP TURİZMİ VE ÇEŞME ÖLÇEĞİNDE ÜRÜN