Klasik Türk Edebiyatı dînî bir karaktere sahiptir. Konusu dînî olmayan şiirler bile hep besmele, na‘t ve munâcat gibi konularla başlamıştır. Cenâb-ı Hak, Hz. Peygamber ve diğer dînî-tasavvufî konular ile ilgili türler vardır (Yılmaz, 2014: 14, 15). Bu dînî eserlerin kaleme alınmasının birkaç sebebi vardır. En önemlisi de tâlîmî (didaktik) olmak maksadıdır (Çelebioğlu, 1998: 351, 353).
Cenâb-ı Hak ile ilgili yazılan edebî türlerden biri de Esmâ-i Hüsnâ’dır. Arapça olduğu gibi Türkçe’de de Allah’ın en güzel isimleriyle ilgili pek çok manzum ve mensur eser mevcuttur. Bu eserler havâssı ve şerh özelliği taşıyan eserlerdir. Manzum geleneği, Velî Recâî Velîbeyoğlu’nun Manzum Esmâ-i Hüsnâ adlı eseriyle başlayıp bugüne kadar devam etmiştir (Çelebioğlu, 1998: 353).
MENSÛR ESMÂ-İ HÜSNÂLAR
Bu çalışmamızda Türkçe manzum Esmâ-i Hüsnâ eserlerinin bazı örneklerini göstermekteyiz. Her birinde, eserin tasvifini yapmaktayız ve eserde Allah’ın en güzel isimleriyle ilgili birkaç beyit örneği göstermekteyiz. Mensur olan eserlerden önemli bulduklarımızı sadece yazar ve eser adıyla zikretmekle yetiniyoruz:7
1) Ebû Abd-Allâh Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî, Risâle fî İzâh Cümleti Muhtasar fî Şerhi Esmâ’i’l-Hüsnâ.
7
43
2) Mahmûd Efendi, Muhtasar-ı Havâs-ı Esmâ-i Hüsnâ.
3) Niyâzî Mısrî Mehmed b. Alî Malâtî, Şerh-i Esmâ’ü’l-Hüsnâ. 4) Yahyâ Gözelî, Şerhü Esmâ’i’l-Hüsnâ.
5) Alî Salâh ed-dîn Yiğitoğlu, Şerhü’l-Esmâ’i’l-Hüsnâ.
6) Ebû Muhammed Alî el-Hıbrî Kızılhisârî, Şifâ-i Ebdanü’l-Marza fî Sırri Menafî’l-Kur’ân ve’l-Esmâ’i’l-Hüsnâ.
7) Sinân Paşa, Tazarruname.
8) Mustafa İslâmoğlu, Kur’ân’a göre Esmâ-i Hüsnâ.
9) Mustafa Necati Bursalı, Ayet ve Hadislerle Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi. 10) Ali Osman Tatlısu, Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi.
11) Sadreddin Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi. 12) Ramazan Altıntaş, Esmâü’l-Hüsnâ.
13) Selim Arık, Laleler ve Güller: Esma-i Hüsnh ile 99 Ehadis-i Büşra. 14) Ahmet Ziaettin Sulu, Esma’ül Hüsnâ tasavvufi şerhi.
15) Abdurrahman Sami, Vesiletü’l-Kübrâ Şerh-i Esrâr-i Esmâi’l-Hüsnâ.
16) Süleyman Bosnalı, En güzel İsimler O’nu (celle celaluhu) anlatıyor- Esmâ-i Hüsnâ. tecellileri, sırları.
17) Mehmed İbrahim, Şerh-i Esmâü’l-hüsnâ.
18) Hasan Gümüş, Esmaül Hüsnâ ve sırları: Allah(c.c)’ın güzel isimleri.
MANZÛM ESMÂ-İ HÜSNÂLAR
1. Manzûm Havvâs-ı Esmâ’i’l-Hüsnâ ( Şeyhoğlu Mustafa) 8 a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : İ.B.B. Atatürk kitaplığı Ergin Türkçe yazmaları bölümü (0796) Müellifi : Şeyhoğlu Telif tar.: H. 901/M. 1496 Müstensih: ? İstinsah tar.: ? 8
Bu eser bir makale olarak çalışılmıştır. Detaylı bilgi için bk.: Erdem Can Öztürk, Şeyhoğlu’nun Havâss- ı Esmâ-i Hüsnâ’sı, Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Şubat 2015, C. 8, s. 190, 191, 192, 193, 197,
44
Bu eserin iki nüshası vardır. Birisi Topkapı Saray Kütüphanesi’nde diğeri İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları bölümündedir. İ.B.B. nüshasında eser v. 88b
ile başlar ve v. 93b’de biter.
b) Şekil ve Muhteva:
Kaside şeklinde yazılan bu eser 313 beyitten oluşmaktadır. Müellifi ve telif tarihi eserin son beyitlerinde geçmektedir. Eserin içinde iki yerde mensur parçalar da vardır. Bu eser Mefâ‘îlün/Mefâ‘îlün/Fe‘ûlün vezniyle yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
‘Azīz ismin oḳı ki evvel ki ḳırḳ günde ḳırḳ kerre Ki muḥtāc itmeye ol Ḥaḳ seni dünyāda tā uḫrā
O Cebbār ismini oḳı ki her bir günde yetmiş kez Naẓar ide saña Hādī yirüñ bāġ-ı cinān ola
Diseñ her gün on kerre Mütekebbir ismini andan Ḥelālüñle yaḳın olsañ bir oġul vire müsteẟnā9 İlk beyit:
İlāhī vāḥidün Ḥayy-i ‘aẓīm şānühü a‘lā Didiler ḥaḳḳına anuñ ki Rabb-i ḫāliḳu’l-eşyā10 Son beyit:
Ḫudāyā raḥmet idüp eyle merḥūm Anı ki’tmez du‘ādan bizi maḥrūm11
2. Manzûm Esmâü’l Hüsnâ Şerhi12 a) Nüsha tavsifi : 9 Öztürk, agm., s. 199. 10 Öztürk, agm., s. 197. 11 Öztürk, agm., s. 207. 12
Bu eser bir makale olarak çalışılmıştır. Detaylı bilgi için bk.: Fatih Koyuncu, Bursalı Subhi Mehmed ve
45
Ktp. : İ.B.B. Atatürk kitaplığı Ergin Türkçe yazmaları bölümü (837/2) Müellifi : Bursalı Subhî Mehmed
Telif tar.: H. 930/M. 1524 Müstensih: ?
İstinsah tar.: ?
Bu eserin dört nüshası vardır. Burada bahsettiğimiz nüshada eser v. 8b’de başlar
ve v. 22a’da biter. Her varak 17 satırdan oluşmaktadır. b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser 366 beyitten oluşmaktadır. Kafiyesi çoğu zaman Arapça ve Farsça kelimelerden oluşturulmuştur. Bu eser Fe‘ilâtün/Mefâ‘ilün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
Er-Raḥīm
Her kimüñ virdi er-Raḥīm olsa Vechi var müşfiḳ u kerīm olsa El-Melik
El-Melik ismini süren her bār Ola mir’āt-ı ḳalbi pür-envār El-Ḳuddüs
Her ki vaḳt-i zevālde her rūz Olsa bu ism ile lisān-efrūz13
İlk beyit:
Ṣad-hezār ḥamd ü ẟenā Minnet-i bī-ḳıyās-ı lā-yuḥṣā14
13
Koyuncu, agm., s. 183.
46 Son beyit:
Nām u tārīḫin itdüm istifsār Didi hātif meşāriḳu’l-envār15
3. Şerhu Esmâi’l-Hüsnâ (Şener, 1985: 263, 264) a) Nüsha tavsifi
Ktp. : Süleymaniye.ktp.Tâhir Ağa,Nu.590 Müellifi : İbn İsâ İlyas b.Mecdüddin İsâ Saruḫânî Telif tar. : H. 948/M. 1541
Müstensih : Mehmed İstanbûlî Tophânevî İstinsah tar. : H. 1290/M. 1873
b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser 774 beyit olup 99 Esmâ-i Hüsnâ’dan 96 tanesi şerh edilmiştir. Bu eser Mefâ‘îlün/ Mefâ‘îlün/Fe‘ûlün vezniyle yazılmıştır.
İlk beyit:
Zihī Ṣāni‘ ki açdı bāb-ı in‘ām Vücūde geldi Ādem nice en‘ām Son beyit:
Budur ol yādigār-ı İbn-i ‘Īsā Bunuñla mürde diller ider iḥyā
4. Sâmihu’llâhü İstiğâse bi’l-Esmâ’illâhi’l-Hüsnâ a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Milli Kütüphane (Ankara) (Yer Nu. 253/10) Müellifi : Alî Çâvuş b.Mîr Alî el-Bağdâdî Babacânî
47 Telif tar. : H. 1060/M. 1650
Eser v. 26b ile başlar ve v. 27b’da biter. Her varak 25 satırdan oluşmaktadır. b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser 55 beyitten oluşmaktadır. Eser besmele, hamd, salat u selam ile başlar. 7. beyitten itibaren her mısrada Allah’ın bir ismi geçmiştir. Ancak bazı mısralarda birden fazla isim bulunmuştur. Sayfaların başında iki farklı numalandırma vardır. Manzumenin sonunda telif tarihi (H. 1060/M. 1650) yazılmıştır. Bu eser Fe‘ilâtün/Mefâ‘ilün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
Yā muḳīt eyle rızḳımı iḥsān Ṣon nefesde ḥasīb vir īmān
Ḳaderimi yā celīl eyle celīl
Luṭf ḳıl yā kerīm itme zelīl (v. 27a)
İlk beyit:
Ḥamdle naẓma ibtidā ḳıldım
Şükrle ḫatme intihā buldum (v. 26b) Son beyit:
Çünki naẓmım temāmeƞ oldı henî Oña tārīḫ oldı lafẓ-ı ġanī (v. 27b)
5. Şerh-i Esmâ’i’l-Hüsnâ c) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Konya Karatay Yusufaga Kütüphanesi (42 YU 7609) Müellifi : İbn İsâ Rüstem
Telif tar. : ?
48 İstinsah tar. : H. 1177/M. 1763.
Eser 41 sayfadır. Her sayfa 19 satırdan müteşekkildir. Cetvelli olan eserin sayfa kenarlarında notlar vardır.
d) Şekil ve Muhteva:
Eser bir mesnevidir. Şair sebeb-i telifi söyledikten sonra kıyamet gününü anlatıp Hazret-i Âdem’in gelişini ve Allah’ın ona isimlerini öğretişini anlatmıştır. Sonra Esmâ- i Hüsnâ’ya geçer ve her ismin faziletini belirtmiştir. Beyitlerin vezni Mefâ‘îlün/ Mefâ‘îlün/Fa‘ûlün’dür. 41.sayfada manzumenin 26 Zilkade H. 1177/M. 1763 tarihinde yazıldığı söylenmiştir. Şairin mahlası ise şöyle geçmektedir:
Budur ol yādigār-ı ibn-i ‘Īsā
Bunuñla mürde diller olur iḥyā (s. 41)
Aynı manzume Konya Bölge Yazma Eserleri Kütüphanesi’nde 7990 numarasında kayıtlıdır. Oradaki nüshada, manzumenin şairinin İbn Îsâ Rüstem olduğu yazılmaktadır. Ayrıca, Milli Kütüphane’de (Ankara) de 21534 numarada kayıtlı bir nüshası daha vardır. Fakat beyit sayıları birbirlerinden farkılıdır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit: Yā ‘azīz:
Bulup devlet olur dāyim ‘azīz ol
Bu dürri sende gör şāhım ‘aziz ol (s. 11) Yā Cebbār:
Dime kim görmedim hiç anı cebbār
Benem cevher didü kim ism-i cebbār (s. 12) Yā Mucîb :
Du‘āmız müstecāb olsun diyenler Mucīb ismine meşġūl olsun anlar (s. 20)
49 İlk beyit:
Feteḥtü bism-i ẕātı ẕī’l-‘ulā
Hüva’llāhü’l-ḳadīmü bi’l-baḳā16 (s. 1)
Son beyit:
Budur ol yādigār-i ibn-i ‘Īsā
Bunuñla mürde diller olur iḥyā (s. 41)
6. Manzûm Şerh-i Esmâ’i’l-Hüsnâ 17 a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Topkapı Sarayı Müzesi: Ktp., Yeni Yayınlar (652) Müellifi : Hâkim Seyyid Mehmed Efendi (H. 1183/M. 1770) Telif tar.:?
Müstensih: ? İstinsah tar.: ?
Eser 57 varaktan oluşmaktadır.
b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser 300 beyitten oluşmaktadır. Müellifin ismi eserde geçmemektedir. Eserin içinde mensur parçalar da vardır. Bu eser Fe‘ilâtün/Mefâ‘ilün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
Eḥad siminde böyle ola ḫavāṣ Ki sürüp kimse ola ḫas eşḫās
16 Yücelik sahibi Allah ismiyle başladım.O Allah kadim ve bakidir. 17
Bu eser yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Detaylı bilgi için bk.: Şahin Kızılabdullah, Hâkim Seyyid
Mehmed Efendi Hayatı, Eserleri Ve Manzum Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ’sı, Ankara Üniversitesi SBE Yüksek
50 Her kim olsa bu ism-ile ẕākir Ẓāhir ü bāṭını ola ṭāhir18 Es-Ṣamed
Olsa bir kimse ġāyetle ekūl Eyleye ḳalbini bu ḥāl melūl
Süre bu ism-i bī-ḥad ü bī-dār Gide andan bu ḥālet āḫir-i kār19 İlk beyit:
Her kimiñ virdi olsa bu tertīb Oḳuyup rūz u şeb ‘ale’t-tertīb20 Son beyit:
Hem muṭī‘iñ ola seniñ baḥr u berre Budur ol şekl-i ‘azīz mū‘teber21
7. Ravz-ı Verd a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Marmara Üniversitesi İlahiyet Fakültesi Kütüphanesi (15464) Müellifi : Ahmet Şâkir Efendi
Telif tar.: 1216
Matbaa: Uhuvvet Matbaası Basım tar.: 1327
Eser 63 sayfadır. Esmâ-i Hüsnâ nazmı 15.sayfada başlayıp 37.sayfa ile biter.
b) Şekil ve Muhteva:
Eser 11 bölümden oluşmaktadır:
18 Kızılabdullah, agt., s. 110. 19 Kızılabdullah, agt., s. 111. 20 Kızılabdullah, agt., s. 50. 21 Kızılabdullah, agt., s. 145.
51 1. Mundericat 2. Üç takriz 3. Besmele nazmı 4. Allah’ın vasfı 5. Salat u selam 6. Hamd u salat 7. Sebebi telif 8. Nasiheler
9. Asıl konu olan manzum Esmâ-i Hüsnâ 10. Na’t-ı şerif
11. Zikri Esmâ-i Ehl-i Bedr
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser Fe‘ilâtün/Mefâ‘ilün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır. Lafza-i Celâl 6 beyitle diğer Esmâ-i Hüsnâ’nın her biri üçer beyitle ele alınmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit: Es-Semī‘
Es-Semī‘ olmuş ise sāmi‘a-zīb Eyler āẟār-ı nuṭḳıñı tehẕīb (s. 21)
Münkeşifdir Ḫudāya cümle ṣadā Vaṣfıdır sem‘-i bī-üzün ammā (s. 22) El-Ḥakem
El-Ḥakem ḳavl u fi‘li aḥkemdir Ḥükmi ‘indinde nās ebkemdir (s. 22) İlk beyit:
İnne esmā-i rabbenā’l-hüsnā Bāḳiyātuƞ tedūmu lā tefnā22 (s. 15)
52 Son beyit:
Ve enībū mine’ẕ-ẕunūbi ileyh
ẞümme tūbū bi’l-ibtihāli ileyh23
(s. 37)
8. Manzûm Münâcât ve Arz-ı Hâcât ve Esmâ-i Hüsnâ Şerhi 24 a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Milli Kütüphane (Ankara) (Yer Nu. 2559) Müellifi : Hamdî Efendi
Telif tar.: H. 1294/M. 1878 Müstensih: ?
İstinsah tar.: ?
Eser 102 yapraktan oluşmaktadır . Başlıklar kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Eser cedvellidir.
b) Şekil ve Muhteva:
Eser 8 nazım şekli ile yazılmıştır: Murabba‘, Gazel, Koşma, Dörtlük, Müseddes, Kaside, Mu‘aşşer ve Mesnevi. Hamdi Efendi bu eserde 10 tane vezin kullanmıştır. Şairin ismi son beyitte geçmiştir. Örnek aldığımız beyitlerin vezni Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün’dür.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit: Yā Raḥmān:
Ḳamu iḫvān-ı dīne nūr-ı dil Ḳur’ānı Yā Raḥmān Bi-ḥamdi’llāh ‘aṭā ḳıldıñ Ḫudā ġufrānı Yā Raḥmān Bu Ḳur’ān-ı ‘aẓīmü’ş-şān içün her dem du‘āmızı Ġanīsin müstecāb it tāmile bu şānı Yā Raḥmān25 (v. 2b)
23
Günahlarınızdan Allah’a tevbe edin sonra yalvararak O’na yönelin.
24
Bu eser yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Detaylı bilgi için bk.: Yılmaz, agt.
53 Yā Raḥīm:
Raḥm(ı) ġālib pādişāh-ı ẕī-‘aṭāsın Yā Raḥīm Luṭf(u) çok iḥsānı çok şānı ‘ulāsın Yā Raḥīm26 On dekiz biñ ‘ālemiñ Ḫallāḳı hem Rezzāḳısın
Şübhesiz mü’minleriñ şāh-ı beḳāsın Yā Raḥīm27 (v. 3a)
İlk beyit:
İle’l-maġrib ile’l-meşriḳ ḳamū iḫvānı yā Allāh Esirge her ḳażādan ẕākiriñ dil-cānı yā Allāh28
Son beyit:
Ḫayırlar fetḥ-i bāb it Rabbenā Ḥamdi ḳuluñ dā‘ī Ḳamu iḫvān-ı dīne sen Ġanīden müstecāb geldi29
9. Âsâr-ı Kemâl a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : İstanbul Y. İslam Enstitüsü Kütüphanesi (3215)
Müellifi : İsmâîl Sadık Kemâl b.Muhammed Vecihî Paşa (H. öl. 1310/M. 1892)30 Telif tar.: ?
Kitabın başında bir Endeks var. Eser kitabın 2-8 sayfalar arasında yer almaktadır.
b) Şekil ve Muhteva:
Kaside şeklinde yazılan bu eser 76 beyitten oluşmaktadır. Eser besmele, hamd, salat u selam ile başalar. Beşinci beyitte eserin ismi geçmektedir:
26 Yılmaz, agt., s. 138. 27 Yılmaz, agt., s. 139. 28 Bk.: Yılmaz, agt., s. 130. 29 Bk.: Yılmaz, agt., s. 130
30Şairin ismi için bk.: İbrahim Şener, Türk Edebiyatında Manzûm Esmâü’l-Hüsnâlar, Dokuz Eylül
54
Bu kitābıñ ola ismi daḫi Âẟār-ı Kemāl Çün nü‘ūt ile ahādīẟ kılındı imlā (s. 2)
Sebeb-i telif söyledikten sonra Esmâ-i Hüsnâ’ya geçer. Her beytin yanında o beytin bahsettiği isim yazılmıştır. Bu eser Fâ‘ilâtün/Fe‘ilâtün/Fe‘ilâtün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
El-Vâcid-El-Mâcid
İstediğini bulur bir şey olamaz maḫfī Bu Mecīd ismine beñzer ise de o aḳvā El-Vâḥid-El-Aḥad
Ẕāt u ef‘āl u ṣıfātında da miẟlī olamaz İnḳısām ile tecezzī daḫı itmez aṣlā (s. 6) El-Ġanî-El-Muġnî
Cümleden ẕāt u ṣıfātında odur müstaġnī Ḫalḳa itmām-ı ḥavāyicde daḫi bī-hemtā (s. 7) İlk beyit:
Ḥaḳḳıñ esmâ-i İlâhiyyesini bi’l-inşā İsti‘āne idelim cümlesi ile ibdā (s. 2) Son beyit:
Cümle esmā-i ilâhiyyesiniñ ḥürmetine İki ‘ālemde Kemāli ide Mevlā iḥyā (s. 8)
10. El-Kenzü’l-Esnâ fî-Şerhi’l-Esmâ’il-Hüsnâ: a) Nüsha tavsifi:
Ktp. : Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, No:14228 Müellifi : İbrâhîm Cûdî El-Tırabzûnî
Telif tar. : H. 1324/M. 1906 Naşir : Kitabcı Ahmet Hamdî
55 Basım tar. : 15 Ramazân 1325/M. 1907
Eser 55 sayfadır. Allah’ın en güzel isimleri 14. sayfadan başlar. Bu eser matbudur. b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser besmele ile başlamıştır. Sonra Arapça bir dua, ardından 9 ayrı başlık altında ilgili konular manzum olarak işlenmiştir:
1. Gulgule-i Tesbîh, 2. Hanîn-i Munâcât, 3. Terhâne-i i‘tirâz,
4. Arzı- Tevessül bi-fahr-i Rusul, 5. Endişe-i şurû‘,
6. نولمعي اوناك ام نوزجيس هءامسا يف نودحلي نيذلا اورذو اهب هوعداف ىنسحلا ءامسلاا للهو 7. هانظفح هانيصحا ةنجلا لخد اهاصحا نم ةدحاو لاا ةئام امسا نيعست و ةعست لله نا
8. Fâtihatü’l-Esmâ
9. Tarîh-i itmâm-ı nazmdır.
Fâtihatü’l-Esmâ’da Allah’ın en güzel isimlerinin her biri ayrı bir başlık altında
ele alınmıştır. “Fe‘ilâtün/Mefâ‘îlün/Fe‘ilün” vezniyle yazılmıştır.
Fâtihatü’l-Esmâ’dan Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
El-Mütekebbir:
Mütekebbirdir ol Ḫudā-yı aḥad
Kibriyā vü celāline yoḳ ḥad (s. 20)
El-Ḳābıż:
Ḫālıḳ-ı ẕü’l-celāl ḳābıżdır
Cūd u in‘āmı gerçi fā’iżdir (s. 24)
El-‘aẓīm:
Ceberūt u celāli nā-maḥdūd
56 Şairin mahlası şöyle geçmektedir:
Ki bu ‘abd-i zelīl u afḳarıñı Cūdī-i nā-bekār u aḥḳarıñı (s. 53) İlk beyit:
Ey Ḫudā-vend-i ḳādir u yek-tā
Ḫālıḳ-ı bī-naẓīr u bī-hem-tā (s. 3)
Son beyit:
Şu da tāriḫ-i ebcedidir aña
Oldı envār-ı fayż-i Ḥaḳ peydā (s. 55) 1324
11. Esmâ’ü’l-Hüsnâ a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Milli Kütüphane (Ankara) (Yer Nu. 1814) Müellifi : ?
Müstensih : Abdulhak Nasuhî Bey Telif tar. : ?
İstinsah tar. : ?
Eser v. 61a ile başlar ve v. 63a’da biter. b) Şekil ve Muhteva:
Mesnevi şeklinde yazılan bu eser 81 beyitten oluşmaktadır. Besmeleden sonra Esmâ-i Hüsnâ’nın faziletlerini zikr eden hadis-i şerif yazılmıştır. Ardından şair, bu hadisi 6 beyitle tercüme etmiştir. Bu beyitlerden sonra Esmâ-i Hüsnâ ile ilgili beyitler başlamıştır. Şair her isim için 3 beyit nazm etmiştir. Bu manzumede Allah’ın isimlerinden toplam 25 geçmiştir. Bu eser, Fe‘ilâtün/Mefâ‘ilün/Fe‘ilün vezniyle yazılmıştır.
57 Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
El-Ḫāliḳ
Kimki bu isme iştiġāl eyler Ẕātını maẓhar-ı cemāl eyler
Bir melek ḫalḳ idüp Allāh oña Ẕikr ider ḥaḳḳı ol melek her gāh
Ẕikr ü tesbīḥiniñ bāṣ-ı Ḫudā Aña eyler ẟevābını i‘ṭā (v. 62a) İlk beyit:
Buyurur ḥażret-i ḥabīb-i İlāh
Cümle ṭoḳsan ṭoḳuzdur ismu’llāh (v. 61a)
Son beyit:
Ḫalḳ içinde ‘azīz u muḥterem ol ‘İzzet u i‘tibārda ‘alem ol (v. 63a)
12. Mecmû‘a-i Eş‘âr a) Nüsha tavsifi :
Ktp. : Milli Kütüphane (Ankara) (Yer Nu. 3990) Müellifi : ?
Telif tar. : ? Müstensih : ? İstinsah tar. : ?
Eser v. 113a ile başlar ve v. 115b’da biter. Allah’ın en güzel isimleri kırmızı mürekkeple yazılmıştır.
58 b) Şekil ve Muhteva:
Rubâî şeklinde yazılan bu eser başı ve sonu eksik olduğundan beyit sayısını tesbit edemedik. Eser El-bâtın ismiyle başlayıp El-mu‘izz ismiyle bitirilmiştir. Allah’ın en güzel isimleri her birisi birer rubai ile şerhedilmiştir. Beyitler rubai vezi ile yazılmıştır.
Allah’ın en güzel isimleri ile ilgili birkaç beyit:
El-ṣabūr:
‘Āşıḳlarının ḳalbini ḳādir Mevlā
Envār-ı tecellīsine itmiş me’vā Bir kāse-dürür kevser-i ḳalb-i ‘ārif
Ṣab olsa olur içine deryā deryā (v. 113b
) El-mu‘izz:
Dilberleri ‘aṣrıñ zer ü sīm isterler Naḳd-i dil ü cān virseñ olurlar muġber
Cānān nigeh-i luṭf-ile olmaz nāẓır
Almazsa zülfine kosañ mihri eger (v. 115b) İlk beyit: (Eksik)
59