Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programlarının Tarihçesi

Türk Dili ve Edebiyatı öğretimini yapılandırmak için Türk Dili ve Edebiyatı öğretim programlarının tarihçesi hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.

Ortaöğretim için hazırlanan ilk Dil ve Edebiyat Programı, 1924 yılında Millî Eğitim Bakanı Vasıf Çınar döneminde gerçekleştirilen II. Heyet-i İlmiye toplantısında hazırlanmıştır. II. Heyet-i İlmiye, uygulanan programları gözden geçirmiş ve yeni programın çerçevesini belirlemiştir. 1924’te adı “lise” olan ortaöğretim için bir program yapılmıştır. Bu program, “Lise Müfredat Programlarının Esbab-ı Mucibe Lâyihası” adlı bir kitapçıkta yayımlanmıştır. Kitapçığın en sonunda M. Fuad Köprülü, A. Canip Yöntem ve Süleyman Şevket Tanlı tarafından hazırlanan Türkçe bölümünde ortaokul, liselerin ana dili öğretimi ilkeleri hakkında bilgiler yer almıştır (Göğüş, 1971: 145; Göğüş, 1978: 45; Karakuş, 2005: 180; Duman, 1992: 1).

1924 yılı programı, 1927 yılı Edebiyat programının değiştirilmesine kadar üç yıl uygulanmıştır. “Orta Mektep ve Lise Edebiyat Programlarına Zeyl” adlı bir yazıyla 1924 yılı programının değiştirilme sebepleri belirtilmiştir. Programdaki değişiklikler şu şekildedir: 1924 yılı programına göre liselerde yazma (kompozisyon) çalışmaları yapılmıyordu. 1927 yılı programında yazma çalışmalarına yer verilmiştir. Diğer bir değişiklik ise 1927 yılı programında okuma ayrı bir çalışma olarak ele alınmıştır. Bütün bu çalışmalar, Edebiyat Tarihi saatleri azaltılarak gerçekleştirilmiştir (Göğüş, 1971: 146; Yücel, 1994: 193; Karakuş, 2005: 181).

Tablo 1: 1924-1927 Yılları Arasında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Ders Saatleri

Öğretim Programı Sınıflar

Lise 1 Lise 2 Lise 3 (Fen Kolu) Lise3 (Edebiyat Kolu) 1924 3 3 2 5 1927 3 3 3 5 (Dursunoğlu, 2006: 231)

29 harfli yeni Türk Alfabesi, 1 Kasım 1928’te Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilmiştir. Yeni harflerin kabulüyle eğitim kurumlarında bu alfabenin öğretilmesi söz konusu olmuştur. Ders kitaplarının yeni harflerle basılmasından sonra ortaokullarda okuma, liselerde A. Canip Yöntem’in “Edebiyat” kitabı ilk basılan kitaplar olmuştur. 1929-1930 eğitim-öğretim yılında uygulanmak için 1929 yılı programı hazırlanmıştır. Bu programa İ. Sungu, A. Canip Yöntem, R. Nuri Güntekin, H. Âli Yücel, 1927 yılı programının değiştirilmesinin neden gerekli görüldüğüne dair gerekçelerini yazmışlardır. Bu program, ortaokul ve lisede ana dili eğitiminin ortaokuldan lise öğreniminin bitişine kadar “Türkçe” adıyla verilmesi kararını taşımaktadır. 1929 yılı programının önemli bir diğer tarafı da şu şekildedir: Türkçe öğretiminin ilke ve esasları ile amaçları (kültürel, toplumsal, ulusal, ahlaki amaçlar) ilk defa bu programla işlenmiştir (Göğüş, 1971: 147-149; Göğüş, 1978: 47; Karakuş, 2005: 183-184).

Tablo 2: 1929 Tarihli Öğretim Programına Göre Türkçe Dersinin Haftalık Ders Saati Dağılımı

Sınıflar

Lise 1 Lise 2 Lise 3 (Fen Kolu) Lise 3 (Edebiyat

Kolu)

3 3 3 5 (Dursunoğlu, 2006: 233)

1932 yılında I. Türk Dil Kurultayı’nın toplanmasının sonucunda, okullarda Türkçe öğretimini daha ciddi bir şekilde ele almak ve ana diline saygı göstermek yönünde önemli gelişmeler olmuştur (Göğüş, 1971: 149). Ayrıca 1932 yılında Millî Eğitim Bakanlığı, ana dili öğretimini ders dışı çalışmalarla pekiştirmek maksadıyla yönergeler göndermiştir (Göğüş, 1971: 149; Göğüş, 1978: 48).

1934 yılında, ortaöğretimin II. kademesinde program değiştirilmiştir. Bu programda, ortaokulda “Türkçe”, lisede “Edebiyat” adının yer alması konusu söz konusudur (Dursunoğlu, 2006: 233).

1935 yılında Millî Eğitim Bakanlığı, derslerin öğretiminde kullanılması için kılavuzlar hazırlamıştır. Türkçe ve Edebiyat öğretimi için F. Rıfkı Atay ve H. Âli Yücel tarafından hazırlanan bu kılavuzda, okutulacak ders kitapları ve uygulamadaki öğretim programı hakkında bilgiler yer almıştır (Göğüş, 1971: 150; Göğüş, 1978: 48).

Tablo 3: 1934-1937 Yılları Arasında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders Adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf Fen kolu Edebiyat kolu Kıraat 2 1 1 1 Tahrir 1 1 1 1 Edebiyat Tarihi - 1 1 1 Edebî Tetkikler - - - 2 TOPLAM 3 3 3 5 (Dursunoğlu, 2006: 234)

1938 yılında, Edebiyat Öğretim Programında yapılan değişiklik, ders ödevleriyle ilgili bazı açıklamaların yapılmasıdır (Karakuş, 2005: 185).

Tablo 4: 1938 Yılında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf Fen kolu Edebiyat kolu Edebî Kıraat 2 1 1 1 Tahrir 1 1 1 1 Edebiyat Tarihi - 1 1 1 Edebî Tetkikler - - - 2 TOPLAM 3 3 3 5 (Dursunoğlu, 2006: 234)

1940 yılında, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu’na “Ana Hatlarıyla Türk Grameri” adlı bir dil bilgisi kitabı hazırlatılmıştır. 1942 yılında da Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Necmettin Halil Onan’a “Dilbilgisi I” adlı kitap yazdırılmıştır (Göğüş, 1971: 151; Göğüş, 1978: 49).

1942 yılında, “Klasik Şube, Lise 3 Edebiyat Programı” adıyla yeni öğretim programı oluşturulmuştur (Karakuş, 2005: 185).

1949 yılında, ortaokullar ve eğitim süresi dört yıla çıkarılan liseler için yeni program hazırlanmıştır. 1949 yılında liseler için hazırlanan bu programda, “Ana Dili” dersinin adı “Türk Dili ve Edebiyatı” olmuştur. Programda “Okuma ve Edebiyat”, “Dil

Bilgisi” ve “Kompozisyon” dersleri yer almıştır (Göğüş, 1971: 152; Göğüş, 1978: 49; Karakuş, 2005: 185).

Tablo 5: 1949-1952 Yılları Arasında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf

Okuma ve Edebiyat 2 2 2

Dil Bilgisi 1 1 -

Kompozisyon 2 1 2

TOPLAM 5 4 4

(Dursunoğlu, 2006: 236)

1950 yılı Öğretim Programında esas alınmak üzere, 30 Ocak 1950 tarih ve 575 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan “metin seçimi” hakkındaki ilkeler şunlardır: 1. Edebiyat kitaplarına alınacak örneklerin dil ve ifade bakımından sade ayrıca fikir, sanat ve bilgi unsurları bakımından da zevk verici ve faydalı parçalar olmasına dikkat edilmelidir.

2. Örnekler, mensup oldukları edebî nevi, devir, okul ve cereyanları tanıtıcı mahiyetteki tipik parçalardan seçilmelidir.

3. Şiir örnekleri bir şiirin herhangi bir mısrası, bir beyit veya kıtası hâlinde değil, bir bütün şiir hâlinde seçilmelidir (MEB, 1950).

1952 yılı öğretim programında, “Liselerde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri genel olarak Okuma, Kompozisyon ve Dil Bilgisi bölümlerini ihtiva eder” ifadesi yer almaktadır (Dursunoğlu, 2006: 236).

Tablo 6: 1952-1954 Yılları Arasında Dört Yıllık Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf IV. sınıf

Fen kolu Edebiyat kolu Okuma ve Edebiyat 2 2 2 2 2 Dil Bilgisi 1 1 - - - Kompozisyon 2 1 2 - 2 Garp Edebiyatı - - - - 2 TOPLAM 5 4 4 2 6 (Dursunoğlu, 2006: 236)

1954 yılı öğretim programıyla eğitim süresi dört yıla çıkarılan liselerin bazıları üç yıl şeklinde oluşturulmuştur (Göğüş, 1971: 152; Karakuş, 2005: 187).

Tablo 7: 1954-1955 Yılları Arasında Üç Yıllık Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf

Fen kolu Edebiyat kolu EdebîOkuma 3 3 2 5 Kompozisyon 2 1 1 1 TOPLAM 5 4 3 6 (Dursunoğlu, 2006: 237)

1956 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı, en uzun süre takip edilen 1957 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programının temelini oluşturmuştur (Karakuş, 2005: 188).

Tablo 8: 1956-1957 Yılları Arasında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf

Fen kolu Edebiyat kolu Okuma 3 3 2 5 Kompozisyon 2 1 1 1 TOPLAM 5 4 3 6 (Dursunoğlu, 2006: 238)

1957 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programında, konu isimleri ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi hakkında açıklamalara yer verilmiştir. Programda yer alan metin seçimiyle ilgili bilgiler önemlidir (Karakuş, 2005: 188).

Tablo 9: 1957-1976 Yılları Arasında Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf

Fen Edebiyat Fen Edebiyat

Okuma 3 3 4 2 5

Kompozisyon 2 1 1 1 1

TOPLAM 5 4 5 3 6

1957 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programında esas alınmak üzere tespit edilen ilkeler, programla birlikte 7 Ekim 1957 tarih ve 976 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanmıştır:

1. Derslerde ve dolayısıyla kitaplarda kullanılacak metinler, a) sınıf seviyesine uygun, b) fikir, sanat ve bilgi değeri bulunan, c) icabında incelenerek okunmaya müsait, ç) ifadece sağlam ve vuzuhlu, zevk verici ve yetiştirici parçalar olmalıdır.

2. Örnekler, şahsiyetlerin ve bunların bağlı bulundukları çağların karakterlerini vermelidir. Aynı devrin başka başka yazarlarından alınacak parçaların birbirini tamamlaması, aynı şahsiyetten muhtelif sınıflarda alınacak parçaların da her sınıfta bu şahsiyetin belli bir cephesini veya belli cephelerini tanıtması gerekir.

3. Mana ve tesir bakımından her metnin; a) sınıf havasına uygun bulunması, b) öğrencileri kötümserliğe sürüklemeyecek, inançlarını sarsmayacak, onları iyiye, güzele, hayata doğru şevkle, cesaretle yürütecek mahiyette olması şarttır. Halk ve Divan şiiri ünitelerinde mücerret aşk yazılarından ziyade, millî hasletlerimizi, mefahirimizi belirten parçalar yer almalıdır. Muhtelif devirlerden seçilecek örneklerin, sınıflarda konuşulması arzu edilmeyen konulara yol açmayacak vasıfta olmasına itina edilecektir. Batı Edebiyatı örnekleri sağlam tercümelerden alınmalıdır. Hasılı her parça, doğrudan doğruya veya dolayısıyla, Türk çocuklarına millî ve insani terbiye verebilmelidir.

4. Okunacak örneklerin sayısı, vaktin müsaadesine ve yazarların ehemmiyetlerine göre ayarlanır.

5. Her parça, uzun bir eserden seçilmiş bile olsa konu ve fikir bakımından bir bütün sayılabilmelidir.

6. İslamlıktan önceki edebiyatımızda, seçilecek parçaların bugünkü dilimize çevrilmiş şekilleri verilecektir. Bunların yanında, dilimizin o devirlerdeki durumunu göstermek için asıllarından alınmış beş on satır konulabilir. İslam medeniyeti çerçevesinde gelişen edebiyatımızdan seçilecek manzum metinlerin, bilhassa çekimlerde, zamanlarındaki söylenişleriyle değil, mümkün olduğu kadar yabancı ve garip görünmekten kurtarılarak bugünkü canlı dilimize yakın söylenişleriyle verilmesi uygun görülmüştür. Herhangi bir engel bulunmadıkça, “gelürsün” yerine “gelirsin” yazmak kabilinden tasarruflar, her dilde yapılmaktadır. Dili bakımından anlaşılması güç olan mensur metinlerin, çağımız için değerli bulunan üslûp vasıtaları elden geldiği kadar muhafaza edilmek şartıyla, bugünkü dilimize yaklaştırılması artık zaruret hâline gelmiştir. Öğrenci, birtakım engellere takılmaktan ve birçok kelimeleri ezberlemekten kurtarılarak, yazının gerçek

değerleriyle ve özü ile temasa geçirilmelidir. Bu metinlerden birkaçının asıllarından da örnekler vermek tabiatıyla mümkündür.

7. Dilimizin bünyesini kavratma ve fikir terbiyesi verme bakımından eski ve yeni edebiyatımızın nesir örneklerinden fazlasıyla faydalanılmalıdır (MEB, 1957).

1976 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programıyla ders isimleri ve ders kitapları değiştirilmiştir. Bu programda, “Türk Edebiyatı”, “Türk Dili”, “Türkçe Kompozisyon” dersleri amaçları ve metotlarıyla birlikte ele alınmıştır (Karakuş, 2005: 189).

Tablo 10: 4.10.1976 Tarihli Öğretim Programına Göre Liselerde Okutulan Türkçe ve Edebiyat Öğretimi ile İlgili Dersler

Ders adları I. sınıf II. sınıf III. sınıf

Fen Edebiyat Fen Edebiyat

Edebiyat 3 2 3 2 4 Türk Dili 1 1 1 1 1 Türkçe- Kompozisyon 1 1 1 1 1 TOPLAM 5 4 5 4 6 (Dursunoğlu, 2006: 241)

1957 yılı Öğretim Programının yerine, 4 Ekim 1976 tarih ve 1901 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanarak uygulamaya konulan fakat daha sonra yürürlükten kaldırılan 1976 yılı Öğretim Programının içinde “metin seçimi” ile ilgili olarak şunlar yer almaktadır:

1. Eski Edebiyatımızın büyük sanatkârlarından seçilecek örneklerin hem sanatkârın dünya görüşünü, üslûp ve şahsiyetini hem de temsil ettiği edebiyat ve sanat anlayışını, bu sanat ve edebiyatın güzellik ve mükemmelliğini tebarüz ettirecek vasıfta olmasına dikkat edilmelidir.

2. Her türden seçilecek metinlerin; öğrenciler için alaka çekici ve onların hayata, tabiata, ailelerine, vatan, millet, cemiyet ve insanlığa, Türk büyüklerine, Türk zaferlerine karşı sevgi ve saygı duymalarını temin edecek vasıfta olmasına itina gösterilmeli, milletimizin mazisinden nefret duygusu yaratan, hâlihazır duruma ve istikbali hakkında şüphe, tereddüt, bedbinlik uyandıran, sınıf içinde ve dışında ideolojik münakaşalardan, hatta gittikçe çatışmalara sebebiyet verecek eserlerden ve yorumlardan kaçınılmalıdır.

3. Metin seçiminde, millî ve ahlaki değerlere bağlılık esas alınmalı, çeşitli sürtüşmelere meydan verebilecek yıkıcı, bölücü, ideolojik mahiyetteki eserlerden sakınılmalıdır. 4. Her türdeki metinler, Millî Eğitim Temel Kanununda belirtildiği üzere, Atatürk İnkılaplarına ve Anayasanın başlangıcında ifadesini bulan Türk Milliyetçiliğine bağlı, Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi, kültürel değerlerini benimsemiş, vatanını, milletini, ailesini seven, koruyan, yücelten, Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen nesillerin yetişmesini sağlayacak vasıftaki örnekler arasından seçilmelidir.

5. Metin seçiminde bu programa göre okullara tavsiye edilmiş ders kitapları ile antolojilerden faydalanılmalıdır (MEB, 1976).

1976 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı, bir yıl uygulanmış ve 1957 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programına geçiş yapılmıştır. 1957 programının 1991-1992 öğretim yılı başına kadar uygulaması gerçekleştirilmiştir.

Ders Geçme ve Kredi Sistemi esasına dayandırılarak hazırlanan 20.11.1991 tarihli Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı, uygulama zorluğu nedeniyle bir yıl sonra değiştirilmiştir (Karakuş 2005: 190-191).

1992 Yılı Öğretim Programının Genel Amaçları

1. Millî birlik ve bütünlüğün vazgeçilmez temel unsurlarının başında gelen Türk dilini, özelliklerini bozmadan ve aşırılığa kaçmadan, edebiyatımızın seçkin eserlerini okutarak öğretmek,

2. Dilin millet hayatındaki yerini iyice belirterek, köklü kurallar kazanmış bir dilin eğitim ve öğretimdeki yerini kavramak,

3. Öğrencilere dinlediklerini, okuduklarını, incelik ve derinlikleriyle kavratmak; onların duyduklarını, gördüklerini, düşündüklerini ve anladıklarını, söz ve yazı ile planlı, etkili, akıcı ve anlaşılır bir şekilde ifade etme kabiliyetlerini geliştirmek,

4. Okumanın vazgeçilmez bir ihtiyaç olduğunu benimsetmek, okuma zevk ve alışkanlığı kazandırmak,

5. Türk dilinin kurallı, zengin, üretken ve tarihî geçmişinde çeşitli şekil ve türlerde üstün seviyeli eserler veren köklü bir dil ailesinden geldiği şuurunu yerleştirmek; bugün de Türk dili ile dünya çapında eseler verilmekte olduğunu göstermek,

6. Yazarken ve konuşurken Türkçenin imlasına, telaffuzuna ve estetik inceliklerine özen gösterilmesinin gereği benimsetilerek bunların yaygınlaştırılmasını sağlamak,

7. Ortak millî kültür değerleri taşıyan eserlerden faydalanmak suretiyle Türk toplumunun temel değer hükümlerini öğretip benimsetmek,

8. Türk Edebiyatının dünü ve bugünü ile Dünya Edebiyatı içerisindeki yerinin ve öneminin kavranılmasına imkân ve zemin hazırlamak,

9. Türk Dili ve Edebiyatı öğretimi ve eğitimi yoluyla öğrencilere diğer alanlarda da sağlam, dengeli, hür ve sistemli düşünme alışkanlığı; araştırma, tartışma, değerlendirme, yorumlama, sentez gücü kazandırmak,

10. Sınıf ve yaş seviyelerine göre dinleme, okuma ve yazma faaliyetleri arasında Türk dilinin bütün özelliklerini öğrenme, kullanma ve bu yolla bilgi edinme, kavrama, analiz ve sentez yapabilme alışkanlığı kazandırmak,

11. Sözlü ve yazılı olarak metin tahlili ve yeni metinler meydana getirme faaliyetleri sırasında, kültürümüzün inanç, bilgi ve zevk inceliklerine ait birikimi tanıtarak benimsetmek (MEB, 1992) şeklinde ifade edilebilir.

Edebiyat Öğretiminde Kullandığımız Metinlerle;

1. Metinlere dayanmak suretiyle öğrenciyi doğrudan sanatçı ile temasa geçirmek; kazandırılacak bilgileri metinden hareketle vermek,

2. Öğretimi milletimizin zevkini ve dehasını temsil eden üstün eserler üzerinde yürütmek; millî kültürümüzü, örf adetlerimizi ve millî menfaatlerimizi benimsetmek, 3. İncelenen eserleri, benzer ve zıtlarıyla karşılaştırarak öğrenciye mukayese şuuru kazandırmak,

4. Öğrenciyi önemli şahsiyetlerle her defasında bunların değişik cephelerini vererek değişik dönemlerde birkaç kez karşılaştırmak,

5. Öğrencinin çağdaş ve çağımıza yakın sanat eserleriyle temasını geniş aralıklarla kesmeksizin her dönemde edebiyatımızın şekil ve muhteva bakımından seviyeye uygun örnekleriyle karşılaşmasını sağlamak; çağdaş ilim ve teknolojideki gelişmelere ilgi uyandırmak,

6. Bilgileri ve alışkanlıkları, öğrenci çalışmalarının ve sanat eserlerinin hazırlayacağı zemin üzerinde, dönemden döneme genişletip derinleştirerek vermek,

7. Öğrenciye, okuma yoluyla (iyiye ve güzele yönelterek) kendine güven duyma alışkanlığını kazandırmak, bu yolla dönemler arasındaki bilgi, beceri, duygu vb. hususlarla ilgi kurmak (MEB, 1992) sağlanmış olur.

1992 yılı Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı, “davranışçı yaklaşım” çerçevesinde oluşturulmuştur. Bu sebeple “davranışçı yaklaşım” ifadesinin idrak edilmesi gerekmektedir.

Davranışçı modele göre bilgi evrende var olan bir olgudur. Bu bilgi, öğrenciye öğretilir ve davranış hâline getirilirse öğrenci öğrenmiş olur. Davranışçı yaklaşım, öğrenmeyi uyarıcı-tepki bağı ile açıklayan ve öğrenciyi kontrol edebilecek, şekillendirebilecek birer mekanizma olarak görmektedir. Davranışçılıkta öğretmen “bilgi aktaran”, öğrenci ise “bilgi alan” kişidir. Öğrenme-öğretme sürecinin temelinde öğretmen vardır. Ancak öğretmen merkezli yaklaşım öğrencileri ezbere yöneltmekte, eleştirel düşünen ve karşılaştığı problemleri çözebilen bireyler yetiştirmede başarılı olamamaktadır (Koç ve Demirel, 2004).

2005 Yılı Türk Edebiyatı Öğretim Programı

Aktaş’a göre, 2005 yılı Türk Edebiyatı Öğretim Programı, Edebiyat Tarihi ve yazar biyografisi öğretmeyi bir tarafa bırakıp metin çözümlemesini esas alan anlayışla düzenlenmiştir. Aktaş, bu programın Edebiyat Tarihi öğretiminden Edebiyat öğretimine geçiş için bir kılavuz olduğunu belirtmektedir (Börekçi, 2005: 1-5).

Öğretim Programında, ilköğretim okulunu bitirmiş, kendisini yazılı ve sözlü olarak ifade edebilen öğrencilerin düzeyleri hareket noktası olarak alınmıştır. Ortaöğretimde, dört yıl boyunca okutulan Türk Edebiyatı dersiyle özel uzmanlık alanı istemeyen her türlü metni, yazıldığı dönemin zihniyetiyle ilişkilendirerek anlayıp değerlendirebilen başta sanat metinleri olmak üzere, her türlü metni yapı, tema, dil ve anlatım, anlam ve gelenek bakımlarından inceleyip çözümleyen ve yorumlayabilen, benzer ve farklı metinleri birbiriyle karşılaştırıp bunlardan sonuçlar çıkarabilen öğrenciler yetiştirilmek istenmiştir (MEB, 2005).

Programda, öğrencilerin tarihî akış içinde Türk kültürünü, düşüncesini ve zevkini metinlerde belirlemeleri, bunların edebî metinlerle nasıl ifade edildiklerini sezmeleri, mahallî, yerli ve evrensel olan bilgi ve becerileri kazanmaları amaçlanmıştır (MEB, 2005).

Öğretim Programında, liseyi bitiren öğrencilerin Türkçe ile sanat eseri ortaya koyabilecek, gündelik hayatla ilgili her türlü yazışmaları yapabilecek becerileri kazanmaları, Türkçe ile yazılmış ilmî ve felsefi yazıları anlayıp değerlendirme olgunluğuna kavuşmaları, sanat metinlerini inceleyip onları yorumlayabilecek seviyeye ulaşmaları amaçlanmıştır. Programda, öğrencilerin uygulanamayan ve kullanılamayan bilgileri tekrar eden değil, bu derslerde elde ettiklerini yaşama tarzıyla birleştiren, kendi

kimliğinin farkına varmış ve evrensele açık bireyler olmaları hedef olarak belirlenmiştir (MEB, 2005).

Program, Türk Edebiyatı derslerinde öğrencilerin metinleri önce yapı bakımından çözümlemeleri; tema, dil-anlatım, anlam bakımlarından incelemeleri; sonra da yorumlamalarını sağlamak üzere hazırlanmıştır. Öğretim programında, öğrencilerin Türk Edebiyatı derslerinde işlevini bilmeden ezberledikleri Edebiyat Tarihi ve edebî kişilikler hakkındaki bilgiler yerine metni çözümleme, anlama ve yorumlama becerilerini kazanmaları ve bunlardan yararlanarak estetik yaşantının zevkine varmaları amaçlanmıştır (MEB, 2005).

Programın hazırlanmasında, edebî metnin ortaya çıktığı dönemin zihniyetiyle ve kendisinden önce ve sonra yazılmış veya söylenmiş olan edebî eserlerle ilişkili olduğu, edebî metnin her okunduğunda yorumlanarak yeniden kurulacak bir yapıya ve yeniden anlamlandırılacak anlatım ve dil özelliklerine sahip olduğu göz önünde tutulmuştur (MEB, 2005).

Öğretim programında kazanımlar; değişmez doğrular, şüphe edilmez gerçeklikler öğretmeye yönelik hazırlanmamıştır. Aynı metinle farklı iletişimlerin gerçekleşebileceği hususu gözden uzak tutulmamıştır. Bireysel özelliklerden kaynaklanan çeşitlilik ve farklılık, sınıftaki hareketliliğin kaynağı durumundadır. Böylece sınıfta, çok yönlü bir iletişim gerçekleşecektir. Programda sınıfın, öğrencilerin edebî metnin hissettirdiği ulusal ve evrensel kültürle zenginleşip metinle bütünleşerek estetik yaşantının sağladığı hazzın tadıldığı ve yaşandığı bir mekân olması arzulanmıştır (MEB, 2005).

2005 Yılı Öğretim Programının Genel Amaçları

1. Edebiyatın kültürel ve tarihî olandan hareketle dille gerçekleşen bir güzel sanat etkinliği olduğunu kavratmak,

2. Edebî eser ve metinlerin, ortaya çıktıkları dönemi, güzel sanatlara özgü duyarlılıkla yapı, tema, dil ve anlatım bakımlarından temsil ettiklerini sezdirmek,

3. Edebî metinleri yapı, tema, dil, anlatım ve anlam bakımlarından yazıldıkları dönemin zihniyetiyle ilişkilendirmek,

4. Ulusal ve evrensel değerlerin sanat eseri olan edebî metinlerde zenginleşerek varlıklarını nasıl sürdürdüklerini kavratmak,

5. Türkçenin, tarihî akış içinde yaşanılan medeniyet daireleri çevresinde nasıl zenginleştiğini ve Edebiyat dili hâline geldiğini kavratmak,

6. Toplumsal hayatın ve her türlü bireysel değerin edebî metinlerde nasıl yansıdığını belirlemek,

7. Türkçenin, Türk ulusunun kimliği olduğunu kavratmak, 8. Yeni düşünceler üretebilme yeteneğini geliştirmek, 9. Okuma zevki ve alışkanlığını geliştirmek,

10. Araştırma, tartışma, anlama, değerlendirme ve yorumlama yeteneklerini geliştirmek, 11. Öğrencilerin sanat zevk ve anlayışlarını geliştirmek,

12. Dille gerçekleştirilen sanatın etkinliklerini anlayabilecek zevk ve bilgi birikimini kazandırmak,

13. Dil ve Edebiyat ilişkisini kavratmak,

14. Edebiyat ile diğer çalışma alanları ve bilim dalları arasındaki ilişkiyi kavratmak, 15. Zamanın akışına paralel olarak en eski dönemden bugüne kadar söz konusu olan Türk yaşama tarzını, düşüncesini, dil zevkini ve kültür hayatına özgü gelişmeleri edebî metinler çevresinde değerlendirmek,

16. Edebî metinlerden hareketle Türk kültür hayatının, tarihinin ve edebiyatının birbirinden ayrılmaz bir bütün oluşturduğunu kavratmak,

17. Edebî metinlerin zamanın getirdiği değişmelerle zenginleştiğini ve geliştiğini kavratmak,

18. Edebî eserler çevresinde Türk insanının kültür, anlayış ve zevk bakımından gelişmesini kavratmak,

19. Öğrencilerin; kazandıkları yöntem ve dikkatle karşılaştıkları her türlü yazılı ve sözlü metni anlamalarını, değerlendirmelerini ve yorumlamalarını sağlamak,

20. Başta sanat metinleri olmak üzere her türlü metinde ulusal ve evrensel kültür, düşünce ve zevk öğelerini belirlemek; bunlar arasındaki ilişkiyi kavratmak,

21. Her türlü insan etkinliğinin edebî eserlerde, sanata has duyarlılıkla dile getirilerek değerlendirildiğini kavratmak,

22. Öğrencilerin Türk ulusunun yaşadığı medeniyet daireleri ile Türk Edebiyatının dönemlerini bugünden geçmişe yönelen bir dikkatle değerlendirip yorumlayacak düzeye ulaşmalarını sağlamak (MEB, 2005) olarak belirlenmiştir.

14.07.2005 tarihli 197 sayılı kararda, Edebiyat öğretiminde kullanılacak