Suterazisi 1

Romalılar döneminden beri İstanbul’da birçok suterazisi inşa edilmiştir. Bunlardan biri olan Şehzade Camii avlusundaki suterazisi günümüze iyi durumda ulaşabilmiş nadir örneklerden biridir (Çeçen, 1994). Söz konusu yapı Halkalı Sularının on altı alt kolundan biri olan Nuruosmaniye su tesislerinin bir parçasıdır. Nuruosmaniye suyolları 1755 yılında, Sultan III. Osman zamanında Nuruosmaniye Camii`ne su sağlamak amacıyla inşa edilmiştir. (Çeçen, 1992).

Şekil 18 Şehzade Camii Avlusunda Suterazisi 1 Konumu

Şehzade Camii`nin batı yönünde, hazireye girmeden avlu duvarına bitişik olarak inşa edilmiş bu suterazisi 13.24m. yüksekliğindedir. 2.5mx2.5m.boyutlarında kare bir kaide üzerine oturmaktadır. Kaide üzerinde yükselen gövdesinin cepheleri yuvarlatılmış ve dört köşesi sütuncelerle tamamlanmıştır. Gövdesi yukarıya doğru incelerek gövde çapı en üstte 1.8m`ye düşmektedir.

İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğü`ndeki 1748-55 tarihli Nuruosmaniye-Ayvalıdere suyolu haritasında “Şehzadebaşı`….dar-ı makberi ….. içinde olan terazi” şeklinde bir ibare geçmektedir (Çeçen, 1991). Bu ibare ile Şehzade Cami haziresi içindeki suterazisinin yeri gösterilmiştir (Şekil 19).

52

Şehzadebaşı`ndaki suterazisinde Laleli ve Mahmutpaşa suyollarından gelen bir kol ikiye ayrılarak bunlardan bir kol Laleli Camii ile imaretine ve hayratına, diğer bir kol da Mahmutpaşa Camii ve hayratına dağılmaktadır (Çeçen, 1989).

Bugün fonksiyonunu eda etmeyen bu suterazisi kuşlara barınak olmakta ve Osmanlı dönemi su dağıtım teknolojisinin bir hatırası olarak Şehzade Camii`nde belirmektedir.

Resim 27 Suterazisi 1 (Aykutlu, 2014)

53

54

3.2.13 Suterazisi 2

Şekil 21 Şehzade Camii Avlu Duvarına Bitişik Suterazisi 2

Şehzade Camii`nin kuzeyinde avlu duvarına dıştan bitişik 16.yy’a ait olduğu zannedilen bir suterazisi bulunmaktadır. İki sıra tuğla ve bir sıra taş örgüsünden meydana gelen yapı yukarı doğru incelerek piramidal bir form almaktadır. İki cephesinin ortasında dikey bir şekilde gövdesi boyunca devam eden yivler bulunmaktadır. Suterazisi yaklaşık olarak 7.5m. yüksekliğindedir. Zemine oturduğu yerde eni 175cm., genişliği 180cm. olduğundan hemen hemen kare bir plana sahiptir. Bir süre önce gövdesi içinden büyüyen bir ağaçla perdelenmiş ve harap bir vaziyetteyken, bugün temizlenerek gün ışığına çıkarılmıştır. Bu suterazisi Müller- Wiener`in 17.yy başına kadar İstanbul`daki tarihi eserleri konu aldığı kitabındaki bir haritada avlu duvarının içinde gösterilmiştir (Şekil 22).

55

Resim 28 Suterazisi 2(Aykutlu, 2014)

Söz konusu suterazisinin Türk İslam Eserleri Müzesi`ndeki Süleymaniye suyolları haritasında “Defterhane terazüsü” olarak belirtilen su terazisi olma ihtimali vardır (Şekil 23).

56

Ayrıca Nuruosmaniye-Ayvalıdere suyolu haritasında Şehzade Camii haziresi içindeki suterazisinden sonra “Şehzade Camii civarında olan terazi” şeklindeki ibare ile öncekine göre daha kısa çizilmiş yapının bu suterazisine işaret ettiği düşünülmektedir.

3.3. Medrese

Şehzade Külliyesi medresesi klasik dönem Osmanlı medreselerine güzel bir örnektir. 1546 tarihinde caminin kuzeydoğu tarafına inşa edilmiştir. Plan şeması olarak klasik medrese çizgisini takip ederek dikdörtgen bir avlu ve revakları gerisindeki talebe odaları ile bir dershane ve helalardan oluşmaktadır. Güney tarafına yerleştirilen dershane dışa çıkıntı yapmıştır (Aslanapa, 1988). Medreseye cami dış avlusundan anıtsal bir kapı ile girilmektedir. Bu girişin tam karşısında eyvan şeklinde bir açıklık vardır. Camide görülen iki renkli taş işçiliği ve zambak motifli saçak frizi burada da görülmektedir. Camiden ve medreseden girişi olan helalar medresenin kuzeyinde bulunmaktadır (Ahunbay, 1988). Medresenin kuzey tarafındaki revaklarının zemininde kapaklar bulunmaktadır. Bu kapaklardan zemin altındaki insan geçebilecek genişlikteki galeriler görülmektedir. Söz konusu galerilerin medresenin zemin altı havalandırması veya su sistemi ile ilgili olduğu sanılmaktadır.

3.3.1 Medrese Şadırvanı

Şekil 24 Şehzade Medresesinde Şadırvan’ın Konumu

Medresenin avlusunun ortasında çokgen planlı ve piramidal külahlı kümbet biçiminde bir şadırvan vardır (Aslanapa, 1988). Bu şadırvan Mimar Sinan`ın geleneksel biçimleri farklı yorumlarla tekrarlamasına bir örnektir. Yılmaz Önge`nin şadırvan mimarisine dair yaptığı sınıflandırmaya göre hazneleri veya fıskiyeli

57

göbekleri değişik biçimlerde yapılmış abdest şadırvanlarından kapalı hazneli şadırvanlar grubuna dahildir (Önge, 1988b). Şadırvan zeminde bir kenarı 245cm.lik kareye yerleşen profilli bir kaide silmesi üzerinde onikigen planlı bir hazneye sahiptir. Haznenin her yüzünde sivri kemerli ayna vardır. Profilli saçağının üzerine tepe noktası yerden 387cm. olan piramidal külahı oturmaktadır. Kemerli aynalara birer atlayarak altı adet musluk yerleştirilmiştir. Şadırvan haznesi ve külahıyla tamamen taştan inşa edilmiştir (EK-C).

Resim 29 Şehzade Medresesi Şadırvan (Aykutlu, 2014)

Şehzade medresesi avlusunda şadırvanın güney tarafında bir kuyu bulunmaktadır. Kuyunun içi kaba yönu taş örgülüdür. Medresenin restorasyon çalışması kapsamında bu kuyunun bağlantılı olduğu bir sarnıç tespit edilmemiştir.

58

3.3.2 Medrese Su Haznesi

Şekil 25 Şehzade Medresesi'nde Su Haznesi’nin Konumu

Şehzade Medresesi`ne kuzeybatı köşesinden bitişik olan helalar kısmının arkasında tonozlu bir su haznesi yapısı bulunmaktadır. Üzerinde kapağı bulunan su haznesinin içi bugün harap vaziyettedir.

3.4. İmaret

Şehzade Külliyesi imareti caminin güney yönündeki Dede Efendi Sokağı’nın karşı tarafında inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlıdır. Girişi dikdörtgen ve revaksız bir avluya açılmaktadır. Mekanlar avlunun doğu ve batısında yer almaktadır. Girişin tam karşısında güney yönünde helalara geçiş verilmiştir. Batı tarafındaki birbiriyle bağlantısız üç bölümlü mekanın ikisi erzak deposu, en arkada kalan ise mutfak veya görevli mekanıdır. Doğu tarafında yemekhane ve büyük mutfak yer almaktadır. Tüm mekanlara avludan giriş yapılmaktadır. (Tanman, 1988).

3.4.1 İmaret Çeşmesi

59

Şehzade Külliyesi İmareti’nin Dede Efendi Sokağı’na bakan cephesine tek yüzlü bir duvar çeşmesi yerleştirilmiştir. Çeşmenin üst tarafında kitabe kısmı yer almaktadır. Dört mısradan oluştuğu anlaşılan kitabesi silinmiş, çeşmenin kemer, ayna gibi öğeleri ve süslemeleri günümüze ulaşamamıştır.

Resim 31 İmaret Çeşmesi (Aykutlu, 2014)