Suriye İç Savaşı: Müdahale Dönemi

Esad rejimi ile muhalifler arasında uzun süre devam eden Halep çatışması iki taraf içinde birçok önemli sonuçlar doğurmuştur. 13 Aralık 2016’da rejimin ilan ettiği Halep zaferi, hem Suriye içinde hem de Suriye dışındaki aktörlerin politikalarını etkilemiştir.133 Esad rejimi, Rusya, İran ve Hizbullah desteği ile uzun zamandır elinde bulundurduğu üstünlüğü Halep’i alarak tescil etmiştir. Muhalifler ise, Suriye iç savaşına sonradan dâhil olan Halep’i rejimden alarak büyük bir üstünlük sağlamışlardır. Ancak bu askeri ve psikolojik üstünlük Halep’in Esad rejimi tarafından düşürülmesi ile yitirilmiştir.

Halep’in rejim güçlerince alınması, Rusya için müdahale sonrası en büyük başarı olurken, İran ve Hizbullah militanlarının Suriye’de mevkilerini güçlendirmelerinin önünü açmıştır. Suriye iç savaşı ile ilgili bütün aktörlerin etkilendiği bu olay sonrası İsrail politikalarında da değişim yaşanmıştır. İsrail, İran ve Hizbullah’ın güney Suriye’de mevzilenmesini ABD-Rusya ortak operasyon odası ile çözmek niyetinde olmuştur. Ancak aktörlerin anlaşamaması sebebi ile başarısız olan anlaşma, İsrail’in farklı senaryolar üzerinde çalışmasının önünü açmıştır.

131Vatani-Siyasi li Meclis el-Suri: Al Meşru Bernamic es-Meclis Alvatani Es, 12.03.2017. [http://www.syriannc.org/archives/76],(يروسلاينطولاسلجملا: ينطولاسلجملليسايسلاجمانربعورشملا).

132Elhanan Miller, “Israel is backing Assad, claims Syrian Muslim Brotherhood official scathing interview”, Time

of İsrael, 26 Nisan 2012, [ https://www.timesofisrael.com/israel-is-backing-assad-claims-syrian-muslim-brotherhood-official], 01.02.2018.

133Subhi Asile, “İsrail ve Ezimme es-Suriyye”, Merkez el-Ehram li Diraset el-İctimaiyye ve Tarihiyye, 5 Ocak 2017, [http://acpss.ahram.org.eg/News/5636.aspx], 16.03.2018, (ليئارسإ ةمزلأاو ةيروسلا,زكرم مارهلأا تاساردلل ةيعامتجلاا يخيراتلاو).

53

İsrail, Halep’in düşmesi ile uzun süredir gözlemlediği iki gelişmeden emin olmuştur. Bunlardan birincisi, Rusya müdahalesi sonrası Esad rejiminin iç savaşın kazananı olduğudur. İkincisi ise, İran ve Hizbullah militanlarının Suriye’nin genelinde özelde ise güney Suriye’de sağlamlaştırdıkları nüfuz ve askeri mevzilerdir. İsrail, bu iki tehdide karşı Rusya ve ABD nezdinde girişimlerde bulunarak İran ve Hizbullah’ın sınırlarından uzaklaştırılması çabası içinde olmuştur. Bu adım için, ABD, Rusya ve Ürdün arasında yapılan Çatışmasızlık Bölgesi anlaşmasına zımnen destek vermiştir.134

Ancak İsrail bunun geçici bir durum olduğunu ve İran’ın Suriye’deki üslerini etkilemeyeceğine inanmıştır.135 Rusya, İsrail’in endişelerini anlamakla birlikte İran üslerini engelleyemeyeceğini göstermiştir. İsrail Savunma Bakanı Liberman “Şii ekseninin Suriye'yi ön üs olarak kurmasına izin vermeyeceğiz” diyerek bu konudaki net tutumlarını bir kez daha göstermiştir.136 İsrail’in kendisine yönelik tehditlere karşı uyguladığı bir diğer politika ise Sünni muhalif grupları desteklemek olmuştur. Suriye güneyinde DEAŞ ve rejim saldırılarına İsrail Silahlı Kuvvetleri, bazen silah desteği ile kimi zamanda doğrudan ateş desteği sağlayarak destek verdiği iddia edilmiştir.137

İsrail bu Rusya desteği ile rejimin pozisyonunu güçlendirdiğini, bununda ülkede uzun süredir mevzilenen İran ve Hizbullahmilitanlarının kalıcı olarak üstlenmesi anlamına geleceği endişesini taşımıştır. Halep’in düşmesi ile başladığını öne sürdüğümüz bu dönemde İsrail, özellikle başkent Şam çevresindeki İran ve Hizbullah hedeflerine karşı saldırılarını yoğunlaştırmıştır. Bu dönemde İsrail, Rusya ile diplomatik temaslarını hızlandıracak ve Rus yetkililerin bilgisi ve onayı dâhilinde hava saldırıları ile İran’ın Şam çevresindeki hedeflerini vuracaktır. Bu dönemin en önemli özelliği ise İsrail yönetici elitinin, Suriye’deki olayların başında izledikleri sessizlik siyasetinin aksine artık Suriye’de özellikle İran ve Hizbullah ile ilgili konularda daha açık ve sık açıklamalar yapıyor olmalarıdır. İsrail Başbakanı Netanyahu, 2017 yılının sonunda

134Dan Williams, “Israel signals free hand in Syria as U.S., Russia expand truce”, Reuters, 12.11.2017, [ https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-israel/israel-signals-free-hand-in-syria-as-u-s-russia-expand-truce-idUSKBN1DC0HY] 01.01.2018.

135Raf Sanchez, “Satellite images show 'new Iranian base' outside Damascus to house missiles capable of hitting Israel”, The Telegraph, 28 Şubat 2018, [ https://www.telegraph.co.uk/news/2018/02/28/satellite-images-show-new-iranian-base-outside-damascus-house/] 01.01.2018.

136“Israel shoots down Syrian drone, looks for Hezbollah, Iran links”, Middleeasteye, 11.11.2017,

[http://www.middleeasteye.net/news/israel-shoots-down-syrian-drone-looks-hezbollah-iran-links-808403452] 01.01.2018.

137Elizabeth Tsurkov, İsrael’s deepening involment with Syria’s rebels, Tewas National Security Network, 14 Şubat 2018, [https://warontherocks.com/2018/02/israels-deepening-involvement-syrias-rebels/] 25.02.2018.

54

yaptığı açıklama ile ülkesinin Suriye’deki İran destekli güçleri birçok kez vurduğunu istemeyerek de olsa açıklamıştır.138

İsrail, rejimin kimyasal cephaneliğini yok etmek için veya kimyasal maddelerin Hizbullah, DEAŞ veya muhaliflerin eline geçmesini önlemek için Suriye’de saldırılar gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda Cemriyesitesi kimyasal silahların ve biyolojik alanda uzmanlaşmış bilimsel araştırmaların yapıldığı bir merkez olarak 2013 yılında hedef alınan ilk sitedir. İsrail’in bu saldırısı 2007 yılında Deyrizor’da inşa halinde olan nükleer reaktörün imhasından beri İsrail’in Suriye'de gerçekleştirdiği ilk saldırıdır. Füze cephanesi Suriye ordusunun sahip olduğu uzun menzilli füze ve uçaksavar sistemlerinin barındırdığından İsrail ordusu için önemli bir hedeftir. 2013 yılından bu yana Suriye'deki İsrail hava saldırılarının çoğu, Suriye füze cephaneliğini hedef almaya odaklanmıştır.

İsrail, İran milisleri dâhil olmak üzere kısa veya uzun vadede İsrail'i hedef alabilecek ya da kendisine zarar verebileceğini düşündüğü tüm tehditleri sınırlarından uzaklaştırmaya çalışmıştır. Bunu yanında bu örgütlerin kendisini hedef alabilecek yeteneklere kazanmasına ya da elde etmesine engel olmaya çalışmıştır. Bu nedenle İsrail, İran destekli milislerin ya da Hizbullah’ın elde ettiği silahları Lübnan’a sokmadan imha etme yoluna gitmiştir. Öte yandan İran Devrim Muhafızları ya da Hizbullah’ın üst düzey sorumlularını da düzenlediği operasyonlar ile hedef almıştır. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu bu hedefi Suriye'deki tüm İsrail saldırılarının ana hedefi olarak gördü.

İsrail’in Hizbullah'ın Suriye'de bulunmasına yönelik bir endişesi olmadığı gibi örgütün İsrail yerine Suriye’de farklı gruplarla savaşmasını lehde okumuştur. İsrail’in saldırılarına bakıldığı zaman Hizbullah’ın Suriye’de Şam kırsalında bulunan kamplarını hedef almak yerine, sadece gelişmiş silahların Lübnan’a intikal girişimlerini hedef almakla yetindiği görülmektedir. Öte yandan İsrail, Hizbullah’ın elinde bulundurduğu gelişmiş silahları Suriye içerisinde kullanmasını da kendisi için tehlikeli olarak addetmemiştir. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’da 2015 yılında yaptığı

138Adam Taylor, Netanyahu accidentally reveals Israel has struck Iran-backed fighters in Syria ‘dozens of times’,Washington Post, 19 Temmuz 2017,

[ https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/07/19/netanyahu-accidentally-reveals-israel-has-struck-iran-backed-fighters-in-syria-dozens-of-times/?utm_term=.699bf530a566], 15.12.2017.

55

açıklamada, ülkesinin Hizbullah’a giden silahları hedef aldığını kabul etti ancak detaylı açıklama yapmadı.

İsrail’in Suriye iç savaşına müdahil olması bağlamında 2013 yılında başlattığı saldırılar 2015 yılında Rusya’nın Suriye müdahalesi sonrası değişime uğramıştır. Bu değişim, Halep’in Suriye rejimi tarafından alınmasından sonra daha da görünür hale gelmiştir denilebilir. Bu bağlamda, tezin bir diğer bölümünde incelenen ABD Başkanı Obama dönemi İsrail-ABD ilişkileri konuyu daha da vuduha kavuşturmaktadır. Ancak Rusya’nın müdahalesinin İsrail’in Suriye politikasına nasıl yansıdığını anlamak için dönemin İsrail Savunma Bakanı MosheYa’alon’un Ekim 2015’te yaptığı “Rusya ile Suriye’de koordinasyon halinde değiliz. Ancak havada olayların yaşanmaması için anlayış birliği var” açıklama, Obama yönetiminin izlediği Rusya karşıtı tutumun bir iz düşümü olarak okunabilir. Suriye’de varlık gösteren aktörlerin İsrail’in saldırılarına bakış açıları ile ABD’deki Başkanlık seçimi ile doğrudan olmasa da dolaylı olarak etkileşim halinde olmuştur. Bu durumu, İsrail’in 2017 yılında artan saldırıları ve Rusya ile Suriye özelinde koordinasyonunu artırması göstermektedir. İsrail’in Suriye’ye saldırılar yolu ile krize müdahil olmasının yanında “müdahale dönemi” olarak adlandırılmasının ikinci nedenini de İsrail yönetici elitinin artık Suriye’deki saldırıları kabul ediyor oluşlarıdır.

İsrail Başbakanı Nisan 2016’da yaptığı açıklamada yine Suriye’den Lübnan’da Hizbullah’a nakledilen silahları hedef alan birçok saldırı düzenlediklerini duyurdu. İsrail Başbakanı Netanyahu yine aynı dönemde verdiği demeçlerde, daha “barışa karşılık toprak” anlayışı ile müzakere masasında tutulan Golan Tepelerin asla Suriye’ye verilmeyeceğini açıklamıştır. Esasen bu durum İsrail’in Suriye’de tarafları Golan Tepeleri iddialarından uzaklaştırmak hedefinin gerçekleşmeye yakın olduğu anlamına gelecek bir bakış açısını yansıtıyordu.139

139William Booth, Netanyahu vows that Israel will never give up Golan Heights, Washingtonpost, 16 Nisan 2016, [ https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/netanyahu-vows-that-israel-will-never-give-up-golan-heights/2016/04/17/c7639e16-04a7-11e6-bfed-ef65dff5970d_story.html?utm_term=.3af849dd9636], 15.06.2018.

56

BÖLÜM 3: İSRAİL’İN SURİYE POLİTİKASINI ETKİLEYEN