Sultan II Bayezid’in Vezirleri ile Cem Sultan Hakkında Görüşmesi

Bulunduğu Koleksiyon: TSM Envanter No: H 1123

Varak No: 30b Tarihi: 1495 civarı

Nakkaşı: Abdullah Nakkaş

Resim:16. Sultan II. Bayezid’in Vezirleri ile Cem Sultan Hakkında Görüşmesi Melik-i Ümmî, Şehnâme, TSM H 1123 y. 30b.

Tanım:

Dikey formda tek sayfa olarak resmedilmiş olan sahnede iç mekânda iskemle üzerinde oturan II. Bayezid, sağ yanında oturmuş olan vezirleri ile görüşmektedir. Sahnede kapı aralığından gerçekleştirilen konuşmayı izleyen bir figür daha bulunmaktadır.

Figür tipi, işçilik ve tasarım açısından sahne farklılık arz etmektedir. Sultan ile birlikte onun sağında ki iki figürde sakal uygulamasına gidilirken diğer iki figürde ise kullanılmamıştır.

Kemer açıklığı altında bulunan duvar bölümlere ayrılmış ve her bölüm ayrı bir renk ve desen uygulanarak verilmiştir. Sultan’ın oturduğu bölüm renklerle ve farklı desenlerle belirginleştirilmiş ve yine vezir olarak adlandırılan diğer üç figür sedir üzerinde otururken, padişahın oturduğu alan bundan farklı ve dikkatli bir incelemeye tabii tutulduğunda iki ayağının izlendiği bir tabure formunda olduğu görülmektedir.

Zemin rengi aharlı kâğıt rengi ile bırakılmış olan sahnede siyah cetvel ile sınırlar belirlenmiştir. Bursa kemerli açıklık önünde gerçekleşen sahnede padişahın oturduğu alan diğer figürlere nazaran daha yüksek tutulmuştur. Bursa kemeri gümüş ile renklendirilmiş, ancak kemer kenarları sadece gümüş rengi ile boyanıp bırakılmamış aynı zamanda bir kökten çıkan dallar ve üzerinde ki çiçek motifleri halkâri tekniğinde işlenmiştir. Sütun başlıklarında da gümüş rengi kullanılmış olup sütunlarda ise siyah somaki mermer olarak resmedilmiştir. Kemer açıklığının arkasında kalan kısım beyaz renkli duvarı teşkil etmekte yine bu duvar üzerinde halkâri tekniğinde motifler işlenmiş olup aynı zamanda tamamen altın yaldız ile boyanmış kapalı bir pencere kepengi görülmektedir.

Mekân duvarı beyaz renkle verilmiş, yüzey üzerinde altın ile resmedilmiş şemse motiflerine yer verilmiştir. Şemselerin dış çerçevesi dilimlendirilmiş, yan duvardakinde iç tasarımını kıvrımdallar oluştururken, diğerlerinde ise fırça ile basit çizgiler oluşturulmuştur. Pencere üzerinde yer alan yarım şemse motifinde ise salbek kullanımı izlenilmektedir

Sahnede motif kullanımında altıgen tasarımlar hâkimdir. Üç bölümlü yazının hemen üzerinde altınlanmış zemin üzerine beyaz renk kullanılarak oluşturulmuş altıgen tasarım yer almaktadır. Sahnede mavi zemin üzerine altıgen formlu tasarımların bu sefer içinde noktalamaya gidilmiş ve tekrardan kaçınılmaya çalışılmıştır. Sanatçı turuncu renkli halı üzerinde geometrik tasarımlar uygulanmıştır. Sahnede geometrik tasarım ile bitkisel süsleme ile bir arada kullanılmıştır.

Sayfanın sağ üst köşesinde ve altında siyah ile cetvellenmiş alanlarda iki satır halinde tâlik yazı kullanımı görülmektedir.

Değerlendirme:

Sultanın Sağ elini kaldırıp baş ve işaret parmaklarını kullanarak gerçekleştirdiği konuşmanın ortada oturan figürle olduğu yine bu figürün sol elini kaldırması ile anlamaktayız. Konuşma anının resmedildiği görselde padişah el hareketleri ile konuşmasını gerçekleştirirken diğer figürlerin gözleri direk padişaha yönlendirilmiştir. Aslında var olan düzende arz odasında gerçekleştirilen konuşmalarda padişahla göz teması kurulmadığını belirtmiştik. Bu genel tanımlama devlet erkânında üst görevlerde bulunanlardan ziyade daha alt mertebedekileri ve aynı zamanda elçileri kapsadığı durumunu ortaya çıkartmaktadır.

Ayakta olan bu figür için sınırlandırılan alan genişletilmiştir. Figürlerin yüz tipinde görülen iri göz çeperleri, basit çizgiler ile oluşturulmuş burun ve küçük ağızların birbirini tekrar ettiği görülmektedir.

Sanatçı motif kullanımında aynı motifi tekrarlamaktan kaçınmamış, hatta zemin renklerini değiştirip altın yaldız ile dallar ve çiçeklerden oluşan bu motifi tekrarlı olarak kullanmıştır.

Türkmen üslubunun etkilerinin görüldüğü sahne, incelenen minyatürler içinde en erken tarihli örnek olsa da, Osmanlı minyatür sanatının başlangıcı sayılacak bir üslup söz konusu değildir.

4.2.1.2. Kanuni Sultan Süleyman, Mürşidi Şeyh Abdüllatif ile Buluşuyor. Eserin Adı: Hünernâme II

Bulunduğu Koleksiyon: TSM Envanter No: H 1524

Varak No: - Tarihi: 1584

Nakkaşı: Nakkaş Osman

Resim:17. Kanuni Sultan Süleyman, Mürşidi Şeyh Abdüllatif ile Buluşuyor. Hünernâme, TSM, H. 1524

Tanım:

Dikey formda tek sayfa olarak resmedilmiştir. Has Bahçede kubbeli mekân içinde bağdaş kurarak oturmuş olan Kanuni Sultan Süleyman ve hemen onun karşısında dizlerinin üzerine çökmüş ellerini önünde kavuşturmuş Şeyh Abdüllatif’in görüşmesinin resmedildiği sahnedir.

Dış mekân algısı içinde resmedilmiş olan sahnede küçük kubbeli alan ile mimari olgu yaratılmıştır. Dikdörtgen formdaki saçaklı kubbeli mekânın kapalı duvarında alçı şebekeli sivri iki pencere açıklığına yer verilmiştir. Bu pencereler bursa kemerli açıklıkta beyaz zemin üzerinde bulunmaktadır. Kemerin altında ki duvar belli bir yüksekliğe kadar çini ile kaplanmıştır. Padişah iki dizinin üzerine oturmuş ellerinde biri dizinin üzerinde iken diğeri ise göğüs hizasında resmedilmiştir. Sultanın arkasında iki tane saray görevlisinin bulunduğu, öndeki figürün elinde ise muhtemelen ikram edilmiş veyahut edilecek olan içeceğin bulunduğu testi görülmektedir. Kahverengi renkli bir çit ile ayrılan bu alan içerisinde figürler yer almaktadır. Figürlerin hepsi alışık olunan formda elleri önünde birleşmiş şeklinde resmedilmiştir. İçlerinde saray görevlilerinin de yer aldığı figürler içerisinde ilginç bir ayrıntı ise cüce tasvirinin olmasıdır. Cüce hareket halinde resmedilmiştir.

Sahnenin önünden arkaya doğru sulandırılmış mavi renkli zemin oluşturulmuş, zemin üzerine adeta baskı ile yapılmışçasına ikili, üçlü ve dörtlü taş grupları arasında laleler ve diğer çiçekler yerleştirilmiştir.

Cülûs sahnelerinde yoğun olarak gördüğümüz altıgen formlu havuz detayı burada da kullanılmıştır. Hatta havuzun içinde olan fıskiyeli sistem ile suyun buradan akışına kadar resmedildiği görülmektedir. Altıgen havuzun renklendirilmesinde pembe, turuncu ve yeşil renkler kullanılmış, bunlar arasına çizilen eğimli çizgiler ile damarlı mermer görünümü verilmiştir. Renk olarak genellikle mavi, gümüş, kahve tonları gibi koyu renkler tercih edilmiştir.

Değerlendirme:

Sultanın karşısında oturmuş olan Şeyh Abdüllatif ise başı öne eğik ve sultan ile göz teması kurmayan bir şekilde resmedilmiştir. Figürün bu denli sade olarak resmedilmesi ise benimsediği mütevazı hayatın sarayın hatta sultanın hayatı ile yarışmayacak nitelikte olmasından dolayıdır.

Esas sahnenin arkasında verilmiş olan iki katlı mekân haremdir. Genellikle ikinci kata yoğun pencere kullanımına gidilen harem mekânı farklı renk uygulamasında kubbeli mekân içinde bursa kemerli eyvan tasarımında beyaz rengin kullanımı ile sahnede derinlik algısı yaratılmıştır. Aynı zamanda standart kubbe formunun yanında soğani tarzda kubbe uygulamaları ile de dikkat çekmektedir. Has bahçe tasarımlarında yeşil renk kullanımından vazgeçilmediğini ve doğa ile mimari mekân olgusunun bir arada uygulandığını göstermesi bakımında da önemledir.

4.2.1.3 Kanuni Sultan Süleyman’ın Sadrazam Ali Paşa ile Vezirleri Arz