Eylem

Güveni kötüye kullanma suçunun oluşabilmesi için 5237 sayılı TCK madde 155’e göre “muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyetliği kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyetliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkâr eden197_{“ kişiden bahsedilmektedir. Bu bakımdan failin “devir amacı dışında} tasarrufta bulunması” ya da bu “devir olgusunu inkâr etmesi ” gerekmektedir.

Bu açıdan denilebilir ki güveni kötüye kullanma suçunda suçun açıklaması yapılırken eylemin ne şekilde gerçekleşmesi gerektiği açıklandığından güveni kötüye kullanma suçu “ bağlı ve seçimlik hareketli “ bir suç türüdür198_.

Seçimlik hareketli suç suçun meydana gelebilmesi için birden fazla eylemin gerçekleşebilmesi ve bu eylemlerin birbirlerinden bağımsız şekilde

194_{GÜNDÜZ, Remzi, Türk Ceza Kanununda Malvarlığına Karşı Suçlar, Bilge Yayınevi, Ankara} 2017, s. 589.

195_{ÖZBEK, Veli, Özer/BACAKSIZ, Pınar/DOĞAN, Koray/TEPE, İlker, Türk Ceza Hukuku Özel} Hükümler, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2017, s.684. 196_{SARSIKOĞLU, Şenel, Güveni Kötüye Kullanma Suçu ve Benzer Suçlarla Karşılaştırılması,} Adalet Yayınevi, Ankara 2014, 1. Baskı, s. 69.

197 _{“Bu fıkrada geçen "Başkasına ait olup da," ibaresinden sonra gelmek üzere, 29/6/2005 tarihli ve}

5377 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle "muhafaza etmek veya" ibaresi eklenmiş ve metne işlenmiştir.”

198_{ESEN, Sinan, Malvarlığına Karşı Suçlar, Belgede Sahtecilik ve Bilişim Alanında Suçlar, Adalet} Yayınevi, Eylül 2007, s. 253.

59

gerçekleşebilmesini ifade etmektedir. Seçimlik hareketlerden her biri suçun oluşabilmesi için yeterli olup, seçimlik hareketlerin hepsinin birlikte gerçekleşmesine gerek yoktur. Ayrıca seçimlik hareketlerin tamamı gerçekleşmiş olsa dahi ortada tek suç vardır. Zira her bir seçimlik hareket tek başına suçun oluşabilmesi için yeterli kabul edilmiştir199_.

Bağlı hareketli suç ise eğer ki suçun meydana gelebilmesi için eylemin ne tür bir fiille meydana gelebileceği açıklanmış ise bu halde bağlı hareketli suçtan söz edilmektedir. Suç açısından eylemin hareketi belli bir tip ile sınırlandırılmış ise bağlı hareketli suç tipine uygun kabul edilir200_.

Faile malın muhafaza etmek veya başka bir şekilde kullanmak üzere zilyetliğinin devri gerekmektedir. Zira sadece zilyetlik değil de mülkiyet hakkı da faile geçiyorsa bu halde güveni kötüye kullanma suçu oluşmaz. Hurdacıya satılan eski bir metal eşyanın hurdacı tarafından elden çıkarılması, başkasına satılması, bir başkasını zilyet kılması ya da yok edilmesi gibi hallerde bu suçun oluşmayacağı genel kabul edilen görüştür. Zira burada devir amacı kullanmak veya belli bir şekilde muhafaza amacıyla gerçekleştirilmiş değildir. Bu nedenle suçun yasal unsurları oluşmamaktadır201_.

765 sayılı Eski Türk Ceza Kanunu’nda güveni kötüye kullanma suçu emniyeti suiistimal başlığı ile düzenlenmiştir. Eski TCK madde 508’e göre “ iade veya muayyen bir suretle istimal etmek üzere kendisine tevdi veya her ne namla olursa olsun teslim olunan bir şeyi kendisinin veya başkasının menfaatine olarak satar veya rehneder veya sarf ve istihlak eder yahut ketim ve inkar eyler veyahut tahvil ve tağyir ederse” şeklinde düzenleme mevcut iken yeni yasada “ devir amacı dışında tasarrufta bulunmak” veya “devir olgusunu inkar etmek” şeklinde düzenleme mevcuttur. Her iki düzenlemede devir olgusunu inkâr etme eylemi ortak iken yeni yasa eylemleri tek tek saymak yerine devir amacı dışında tasarrufta bulunmak şeklinde eylemleri tek çatı altında toplamıştır. Devir amacı dışında

199_{ARTUK, M. Emin/GÖKCEN, Ahmet/ALŞAHİN, M. Emin/ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku} Genel Hükümler, 11. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2017, s. 255.

200_{ARTUK, M. Emin/GÖKCEN, Ahmet/ALŞAHİN, M. Emin/ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku} Genel Hükümler, 11. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2017, s. 265.

201_{ÖZBEK, Veli, Özer/BACAKSIZ, Pınar/DOĞAN, Koray/TEPE, İlker, Türk Ceza Hukuku Özel} Hükümler, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2017, s.684 – 685.

60

tasarrufta bulunma ibaresi eski yasada mevcut sayılan tüm eylemleri kapsamakla beraber daha geniş bir alan ifade eder. Yani yeni düzenleme de devir amacı dışında tasarruf olarak değerlendirilebilecek her eylem neticesinde bu suç oluşabilecektir202_.

Devir amacı dışında tasarruf eyleminden ne anlamamız gerektiği tam olarak kanun metninde açıklanmamıştır. Bu bakımdan zilyetliğin devrine konu eşyanın ne şekilde ne sürede ve ne şartlarda muhafaza edileceği veya kullanılacağı yazılı sözleşme ile belirlemiş ise bu halde sözleşme şartlarına uymayan ve tasarruf kabul edilen her eylem bu suçun oluşması için yeterli olacaktır. Ancak genelde uygulamada ticari işler dışında bu şekilde zilyetlik devrine konu yazılı sözleşme bulunmamaktadır. Bu gibi durumlarda mevcut şartlara bakmakta fayda vardır.

Güveni kötüye kullanma suçunun oluşabilmesi için örneğin belli bir süre muhafaza edilerek iade edilmek üzere faile verilen eşyanın, başkasına satılması, kiralanması, eşyanın yok edilmesi, rehin olarak bir başkasına verilmesi, kullanılarak tüketilmesi, değerinin düşürülmesi ve buna benzer çeşitli şekillerde eylemlerde bulunulması yeterlidir203_{. Yeter ki eylem devir amacı dışında olsun.}

Zilyetliğin devrine konu eşya ya da mal üzerinde devir amacı dışında tasarrufta bulunma eyleminin kapsamının ne şekilde belirleneceği kanunda açık bir şekilde anlatılmamıştır. Bu nedenle somut olaya göre değerlendirme yapılması gerekmektedir. Örneğin sadece buğday taşınması maksadıyla komşuya ödünç verilen traktörle buğday taşındıktan sonra bir de eşya veya odun taşınması halinde olduğu gibi. Taraflar her ne kadar yazılı bir sözleşme yapmasa dahi devir amacı sadece komşunun buğday taşımasına yöneliktir. Ancak fail bu halde devir amacı dışında başka bir şey taşıyarak devirin amacı dışında tasarrufta bulunmuştur. Ancak burada denilebilir ki traktörün verilme amacı traktörle bir şeylerin taşınmasıdır. Fail de taşıma işlemi dışında başkaca bir eylemde bulunmamıştır. Malik yük taşımaya izin verdiğinden fail başka bir yükün de taşınmasında herhangi bir sakınca görmemiştir. Failin burada kötüniyetli hareket ettiğinden bahsedilemez. Bu bakımdan eylem güveni kötüye kullanma suçunu oluşturmayacaktır. Ancak eylem sözleşmeye aykırı

202_{ARTUÇ, Mustafa, Malvarlığına Karşı Suçlar, Kartal Yayınevi, Ankara 2007, s. 303.}

203_{GÜNDEL, Ahmet, 5237 sayılı TCK’da Zimmet-Sahtecilik-Dolandırıcılık-Yağma-Hırsızlık-} Güveni Kötüye Kullanma Suçları, Ankara 2009, s. 406.

61

davranış olarak kabul edilebilir, bu halde eylem hukuk mahkemelerinde davaya konu olabilecek ve tazminat sorumluluğunu gerektirebilecektir204_.

Kanuni düzenlemeye göre güveni kötüye kullanma suçu bakımından “ kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkâr eden” kişiden bahsedilmektedir. Bu bakımdan fail kendisinin veya başkasının yarar sağlaması maksadıyla hareket etmelidir. Burada başkasının yararına hareket edilmesi halinde de suçun oluşacağından bahsedilmiş ise de, burada başkasından kasıt malın sahibi olarak kabul edilmez. Zira burada anlatılmak istenen malın sahibinin yararına hareket edilmesi değildir205_{. Örneğin muhafaza edilmek üzere verilen ürünlerin çürüme veya} bozulmak üzere olduğu anlaşılınca malikin zarar görmemesi adına ürünlerin satılması halinde malikin yararına hareket edildiği anlaşıldığından güveni kötüye kullanma suçu oluşmayacaktır.